Gender – pomiędzy sprawczością a determinizmem. Analiza w perspektywach teoretycznych Michela Foucaulta, Pierre’a Bourdieu, Ervinga Goffmana i Anthony’ego Giddensa
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 05.09.2024
Zoon Politikon, 2024, 15/2024, s. 45 - 92
https://doi.org/10.4467/2543408XZOP.24.004.19953Autorzy
Gender – pomiędzy sprawczością a determinizmem. Analiza w perspektywach teoretycznych Michela Foucaulta, Pierre’a Bourdieu, Ervinga Goffmana i Anthony’ego Giddensa
Celem artykułu jest przedstawienie zróżnicowanych ujęć gender wywiedzionych z teorii socjologicznych Michela Foucaulta, Pierre’a Bourdieu, Ervinga Goffmana i Anthony’ego Giddensa. Koncepcje te w różny sposób opisują napięcie pomiędzy władzą a wolnością, dostarczając narzędzi teoretycznych dla opisu relacji pomiędzy jednostkową tożsamością płciową a determinującym czy ograniczającym ją porządkiem społecznym. Omówiono ujęcia teoretyczne gender jako aparatu władzy-wiedzy, ucieleśnionej praktyki, roli w teatrze życia codziennego oraz projektu tożsamościowego. Zaproponowano dyskusję pomiędzy tymi stanowiskami teoretycznymi oraz uporządkowanie ich na osi, której krańce opisane zostały jako jednostkowe sprawstwo vs determinizm struktury społecznej.
Ahearn, L.M. (2001). Language and Agency. Annual Review of Anthropology, Vol. 30, 109-137.
Amigot, P., Pujal, M. (2009). On power, freedom, and gender: A fruitful tension between Foucault and feminism. Theory & Psychology, Vol. 19, Issue 5, 646-669, http://dx.doi.org/10.1177/0959354309341925.
Bartky, S.L. (2008). Foucault, kobiecość i unowocześnianie władzy patriarchalnej. [W:] Hryciuk, R., Kościańska, A. (Red.), Gender. Perspektywa antropologiczna, 50-75. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Bourdieu, P. (1986). The forms of capital. [W:] Richardson, J. (Ed.), Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, 241-258. Nowy York: Greenwood.
Bourdieu, P. (1989). Social Space and Symbolic Power. Sociological Theory, Vol. 7, No. 1, 14-25.
Bourdieu, P. (1996). Understanding. Theory, Culture and Society, Vol. 2, Issue 13, 17-37.
Bourdieu, P. (2004). Męska dominacja. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Bourdieu, P. (2005). Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bourdieu, P. (2006). Medytacje pascaliańskie. Warszawa: Oficyna Naukowa.
de Beauvoir, S. (2014). Druga płeć. Warszawa: Wydawnictwo: Czarna Owca.
Bradley, H. (2008). Płeć. Warszawa: Wyd.: SIC!
Brubaker, R., Cooper, F. (2000). Beyond “identity”. Theory and Society, Vol. 29, Issue 1, 1-47.
Connell, Raewyn (2013). Socjologia płci. Płeć w ujęciu globalnym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. http://dx.doi.org/10.7494/human.2013.12.4.99
Czyżewski M. (2010). Analiza ramowa, czyli „co tu się dzieje”. [W:] Goffman, E. Analiza ramowa, VII-XLIX. Kraków: Nomos.
Dawson, M. (2012). Reviewing the critique of individualization: The disembedded and embedded theses. Acta Sociologica, Vol. 55, Issue 4, 305-319, http://dx.doi.org/10.1177/0001699312447634.
Dziuban, A. Leszczyńska, K. (2012). Pomiędzy esencjalizmem a konstruktywizmem płeć (kulturowa) w refleksji teoretycznej socjologii – przegląd koncepcji. Studia Humanistyczne AGH 11(2), 13-34, http://dx.doi.org/10.7494/human.2012.11.2.13.
Foucault, M. (1977). Archeologia wiedzy. Warszawa: PIW.
Foucault, M. (1993). Nadzorować i karać. Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Althea.
Foucault, M. (1995). Historia seksualności. Warszawa: Czytelnik.
Foucault, M. (1998a). Podmiot i władza. Lewą nogą, 10, 98, 174-192.
Foucault, M. (1998b). Trzeba bronić społeczeństwa: Wykłady w Collège de France. Warszawa: Wydawnictwo KR.
Foucault, M. (2002). Porządek dyskursu. Wykład inauguracyjny wygłoszony w College de France 2 grudnia 1970. Gdańsk: Słowo/Obraz/Terytoria, http://dx.doi.org/10.12775/dp.2004.013.
Gamson, W.A., Croteau, D., Hoynes, W., Sasson T. (1992). Media Images and the Social Construction of Reality. Annual Review of Sociology, Vol. 18, 373-393, http://dx.doi.org/10.1146/annurev.so.18.080192.002105.
Giddens, A. (2001). Nowe zasady metody socjologicznej: pozytywna krytyka socjologii interpretatywnych. Kraków: Nomos.
Giddens, A. (2003). Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji. Poznań: Zysk i S-ka.
Giddens, A. (2010). Nowoczesność i tożsamość. "Ja" i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Głowacka, M., Helak, M., Łukianow, M., Mazzini, M., Orchowska, J. (2022). Pamiętniki pandemii. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Goffman, E. (1979). Gender advertisements. New York: Harper & Row.
Goffman, E. (1981). Forms of talk. Philadelpia: University of Pennsylvania press.
Goffman, E. (2000). Człowiek w teatrze życia codziennego. Warszawa: PIW.
Goffman, E. (2005). Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Goffman, E. (2006). Rytuał interakcyjny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Goffman, E. (2010). Analiza ramowa. Esej o organizacji doświadczenia. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Graff, A., Korolczuk, E. (2022). Kto się boi gender? Prawica, populizm i feministyczne strategie oporu. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Hancock, B.H., Garner, R. (2014). Erving Goffman: Theorizing the Self in the Age of Advanced Consumer Capitalism. Journal for the Theory of Social Behavior, Vol. 45, Issue 2, 163-187, http://dx.doi.org/10.1111/jtsb.12062.
Haraway, D. (2009). Wiedze usytuowane. Kwestia nauki w feminizmie i przywilej ograniczonej/częściowej perspektywy. Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego, http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0062haraway1988.pdf.
Husso, M., Hirvonen, H. (2012). Gendered Agency and Emotions in the Field of Care Work. Gender, Work & Organization, Vol. 19, Issue 1, 29-51. https://doi.org/10.1111/j.1468-0432.2011.00565.
Jamal, F., Bonell, C., Harden, A., Lorenc, T. (2015). The social ecology of girls’ bullying practices: exploratory research in two London schools. Sociology of Health & Illness, Vol. 37, Issue 5, 731-744, http://dx.doi.org/10.1111/1467-9566.12231.
Kochanowicz, J. (1996). Trendy cywilizacyjne. [W:] Marody, M., Gucwa-Leśny, E. (Red.), Podstawy życia społecznego w Polsce. Warszawa: ISSUW, 324-330.
Lawson, T. (2007). Gender and social change. [W:] Browne, J. (Ed.), The future of gender, 136-162. Cambridge: Cambridge University Press.
Lazar, M.M. (2007). Feminist critical discourse analysis: Articulating a feminist discourse praxis. Critical Discourse Studies, Vol. 4 (2), 141-164, http://dx.doi.org/10.1080/17405900701464816.
Lazar, M.M (2005). Feminist critical discourse analysis. Gender, Power and Ideology in Discourse. Hampshire: Palgrave Macmillan, http://dx.doi.org/10.26512/les.v9i1.9267.
Leszczyńska, K. (2013). O gender jako kategorii teoretycznej socjologii. Praktyki, struktury i procesy płciowe z perspektywy socjologii płci Raewyn Connell. Studia Humanistyczne AGH, tom 12, nr 4, 99-109, http://dx.doi.org/10.7494/human.2013.12.4.99.
McDonald, P., Moyle, H. (2018). Women as Agents in Fertility Decision-making: Australia, 1870–1910. Population and Development Review, No. 44(2), 203-230, http://www.jstor.org/stable/26622910.
McLeod, J. (2002). Working out Intimacy: young people and friendship in an age of reflexivity. Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education, Vol. 23, Issue 2, 211-226, https://doi.org/10.1080/0159630022000000787.
McNay, L. (1991). The Foucauldian Body and the Exclusion of Experience. Hypatia, Vol. 6, No. 3, 125-139. http://www.jstor.org/stable/3809843.
Nightingale, A.J., Ojha, H.R. (2013). Rethinking Power and Authority: Symbolic Violence and Subjectivity in Nepal’s Terai Forests. Development & Change, Vol. 44, Issue 1, 29-51, https://doi.org/10.1111/dech.12004.
Rawls, A.W. (1989). Language, self, and social order: A reformulation of Goffman and Sacks. Human Studies, Vol. 12, No. ½, 147-172, http://dx.doi.org/10.1007/bf00142843.
Reddy, W.M. (1997). Against Constructionism: The Historical Ethnography of Emotions. Current Anthropology, Vol. 38, No. 3, 327-350, http://dx.doi.org/10.1086/204622.
Sherlock, S. (2011). Performance and Performativity: Erving Goffman and Poststructuralism. Conference Papers – American Sociological Association. Annual Meeting, 955-955.
Stachowiak, J. (2012). Analiza relacji władzy w konkurencyjnych perspektywach Noama Chomsky’ego i Michela Foucault. Studia Socjologiczne, nr 1 (204), 93-110.
Titkow, A. (2007). Tożsamość polskich kobiet. Ciągłość, zmiana, konteksty. Warszawa: IFIS PAN.
Tomanek, P. (2012). Ujarzmienie czy legitymizacja? Normalizacyjne aspekty dyskursów eksperckich. Studia Socjologiczne, nr 1 (204), 111-129.
Twenge, J. (2023). Pokolenia. Prawdziwe różnice między pokoleniami X, Y, Z, baby boomersami i cichym pokoleniem oraz co one oznaczają dla przyszłości zachodniego świata. Warszawa: Wydawnictwo: Smak Słowa.
Valentine, K. (2011). Accounting for Agency. Children & Society, Vol. 25, Issue 5, 347-358. https://doi.org/10.1111/j.1099-0860.2009.00279.
Wacquant, L. (2016). Zwięzła genealogia i anatomia habitusu. Praktyka Teoretyczna, nr 3, tom 21, 163-173, http://dx.doi.org/10.14746/prt.2016.3.7.
West, C. (1996). Goffman in Feminist Perspective. Sociological Perspectives, Vol. 39, No. 3, 353- 369, https://www.jstor.org/stable/1389251.
Wharton, A. S. (2005). The Sociology of Gender: An Introduction to Theory and Research. New Yersey: Wiley.
Zuboff, S. (2020). Wiek kapitalizmu inwigilacji. Walka o przyszłość ludzkości na nowej granicy władzy. Poznań: Zysk i S-ka.
Informacje: Zoon Politikon, 2024, 15/2024, s. 45 - 92
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Gender – Between Agency and Determinism. An Analysis in the Theoretical Perspectives of Michel Foucault, Pierre Bourdieu, Erving Goffman, and Anthony Giddens
Collegium Civitas
Publikacja: 05.09.2024
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-SA
Udział procentowy autorów:
Informacje o autorze:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
Polski