Stephen Báthory’s attitude towards the University of Krakow

Tomasz Graff

Stephen Báthory’s attitude towards the University of Krakow

Data publikacji: 09.07.2021

Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne, 2021, Tom XXX, s. 13 - 28

https://doi.org/10.4467/2543733XSSB.21.003.13796

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Stephen Báthory’s attitude towards the University of Krakow

Abstrakt

This research paper discusses the evolution of the attitude of Stefan Bathory (1576–1586), king of Poland, towards the University of Krakow. Being aware of the university’s obsolete structures and its functioning, the king planned to create an elite royal college, in which foreign scholars, especially Italians, were to provide education. Due to the failure of his plan, Batory changed his attitude towards the University, and became its important patron and benefactor. At the same time, however, he also contributed to the establishment of the Jesuit Vilnius University (1578/1579). The author analyses the monarch’s relations with the Krakow Alma Mater over ten years of his reign, trying to explain the circumstances and motives of his conduct towards Krakow’s university elites.

Słowa kluczowe

Stephen Báthory – king of Poland, University of Krakow, Jesuits, early modern education

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Primary Sources

Alberti Bolognetti Nuntii Apostolici in Polonia epistolarum et actorum, pars I, aa. 1581−1582, eds. E. Kuntze, Cz. Nanke, in: Monumenta Poloniae Vaticana, vol. 5, Kraków 1923−1933.

Alberti Bolognetti Nuntii Apostolici in Polonia epistolarum et actorum, pars II, aa. 1583, ed. E. Kuntze, in: Monumenta Poloniae Vaticana, vol. 6, Kraków 1938.

Alberti Bolognetti Nuntii Apostolici in Polonia epistolarum et actorum, pars III Fasc. I (m. Jan.−Jun. 1584), ed. E. Kuntze, in: Monumenta Poloniae Vaticana, vol. 7, Kraków 1939−1948.

Album Studiosorum Universitatis Cracoviensis, vol. 3 (1551−1606), ed. A. Chmiel, Cracoviae 1904.

Annales Ecclesiastici, vol. 2, ed. A. Theiner, Romae 1856.

Archives of the Collegiate Church of St. Florian in Krakow, sygn. 98.

Archives of the Metropolitan Curia in Krakow, Acta Episcopalia 46.

Archivio Antico dell’Università di Padova, vol. 487: Acta inclytae Nationis Polonae.

Archivum Romanum Societatis Iesu, FG 447 II; Germ. 160–162, 167; Pol. 70.

Archiwum Jana Zamoyskiego kanclerza i hetmana wielkiego koronnego, vol. 1: 1533−1579, ed. W. Sobieski, Warszawa 1904.

Bielski Marcin, Kronika, vol. 3, ed. K.J. Turowski, Sanok 1856.

Giuseppe Moleto, L’Efemeridium […] per anni XVIII [1563−1580], Venetia 1563 – 10 III 1576 (Jagiellonian Library, Cim. Q. 5531).

Górski Jakub, Orationes gratulatoriae apud Sereniss[imum] Regem Poloniae Stephanum Batoreum, diuersis temporibus habitae, quator, Cracoviae 1582.

Codex diplomaticus Universitatis studii generalis Cracoviensis, vol. 5, ed. Ż. Pauli, Cracoviae 1900.

Conclusiones Universitatis Cracoviensis ab anno 1441 ad annum 1589, ed. H. Barycz, Kraków 1933.

Heidenstein Reinhold, Dzieje Polski do śmierci Zygmunta Augusta do roku 1594 ksiąg XII, ed. J. Byliński, W. Kaczorowski, Opole 2015.

I. A. Caligarii nuntii apostolici in Polonia epistolae et acta 1578−1581, ed. L. Boratyński, in: Monumenta Poloniae Vaticana, vol. 4. Cracoviae 1915.

Jagiellonian Library, MS 164, 1170, 1171 III, 1795, 226 III−IV, 227.

Jagiellonian University Archives, MS 18, 33, 44, 47½.

Kronika mieszczanina krakowskiego z lat 1575−1595, ed. H. Barycz, Kraków 1930, (Biblioteka Krakowska, 70).

Kronika polska, litewska, żmódzka i wszystkiéj Rusi Macieja Stryjkowskiego, vol. 2, Warszawa 1846.

Kronika Zboru Ewangelickiego Krakowskiego przez X. Wojciecha Węgierskiego, Kraków 2007

Notes of professor Marcin Glicjusz (18 I−11 II 1576), in: Cyprian Leovitius, Ephemeridum Novum Atque Insigne Opus ab Anno Domini 1556 usque in 1606. accuratissimè supputatum: cui præter alia omnia in cæteris editionibus addi solita, etiam hæc accesserunt I. Eclipsium Typi Elegantissimi. II. Expedita Ratio Constituendi Coelestis thematis, cum tabulis […]. III. Brevis Ratio Geneses Iudicandi, cum novis quibusdam observationibus & electionum methodo […]. IIII. Loca Stellarum Fixarum ab Anno Domini 1349. usque in 2029. diligenter annotata. V. Themata Qvatvor Anni Temporum, cum brevi declaratione revolutionis mundi […]. Excudebat Augustae Vindelicorum Philippus Ulhardus, Augsburg 1557 (Jagiellonian Library, Cim. 8420).

Orzelski Świętosław, Interregni Poloniae libros, eds. E. Kuntze, in: Scriptores Rerum Polonicarum, vol. 22, Cracoviae 1917.

Prawa, przywileje i statuta miasta Krakowa (1507−1795), vol.1, ed. F. Piekosiński, Kraków 1885. Princes Czartoryski Library in Krakow, MS 1617.

Rykaczewski E., Relacye nuncyuszów apostolskich i innych osób o Polsce od roku 1548 do 1690, Poznań−Berlin 1864.

Skarga Piotr, Artes duodecim Sacramentariorum seu Zvingliocalvinistarum, Vilnae [1582].

Statuta Uniwersytetu krakowskiego, ed. J. Szujski, „Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce”, vol. 2, Kraków 1882, pp. 367–400.

Ułamek pamiętnika profesora krakowskiego z początku XVII wieku, ed. A. Karbowiak, „Kwartalnik Historyczny”, 14 (1900), pp. 221−229.

Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum historiam illustrantia maximam partem nondum edita ex tabularis Vaticanis deprompta collecta ac serie chronologica disposita, vol. 3: A Sixto PP. V usque ad Innocentium PP. XII. 1585−1695, ed. A. Theiner, Romae 1863.

Wielewicki Jan, Dziennik spraw domu zakonnego o.o. Jezuitów u św. Barbary w Krakowie od r. 1579 do r. 1599 (włącznie), in: Scriptores Rerum Polonicarum, vol. 7, Kraków 1881.

Wielewicki Jan, Dziennik spraw domu zakonnego OO. Jezuitów u św. Barbary w Krakowie 1630−1639, ed. L. Grzebień SJ, Kraków 1999.

Źródła dziejowe, vol.4: Początki panowania w Polsce Stefana Batorego 1575 do 1577. Listy, uniwersały, instukcye, ed. A. Pawiński, Warszawa 1877.

Secondary Works

Assman A., Między historią a pamięcią. Antologia, Warszawa 2013.

Bąk J., Semper in altum. Z Dziejów Szkół Nowodworskich, Kraków 1976.

Banach A.K., Stosunek Uniwersytetu Jagiellońskiego do powstania nowych ośrodków uniwersyteckich na ziemiach polskich do końca II Rzeczypospolitej, „Rocznik Krakowski”, 64 (1998), pp. 133−139.

Barycz H., Alma Mater Jagellonica. Studia i szkice z przeszłości Uniwersytetu Krakowskiego, Kraków 1958.

Barycz H., Geneza i autorstwo „Equitis Poloniae in jesuitas actio prima”, Kraków 1934.

Barycz H., Historia Szkół Nowodworskich. Od założenia do reformy H. Kołłątaja, Kraków1988.

Barycz H., Historja Uniwersytetu Jagiellońskiego w dobie humanizmu, Kraków 1935.

Barycz H., Szkice z dziejów Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1933 (Biblioteka Krakowska, 80).

Bednarski S., Geneza Akademii Wileńskiej, in: Księga pamiątkowa ku uczczeniu CCCL rocznicy założenia i X wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego, vol. 1: Z dziejów dawnego Uniwersytetu, Wilno 1929, pp. 1–22.

Bednarski S., Upadek i odrodzenie szkół jezuickich w Polsce, Kraków 1933.

Besala J., Biedrzycka A., Stefan Batory, in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 43, Warszawa−Kraków 2004/2005, pp. 114−129.

Besala J., Stefan Batory, Warszawa 1992.

Bieliński J., Uniwersytet Wileński (1579–1831), vol. 1, Kraków 1899.

Bieniarzówna J., Schyłek świetności, in: eadem, J.M. Małecki, Dzieje Krakowa, vol. 2: Kraków w wiekach XVI−XVIII, Kraków 1984, pp. 157−356.

Boras Z., Jezuici w Poznaniu i starania o przekształcenie ich kolegium w uniwersytet, [w:] Alma Mater Posnaniensis. W 80.rocznicę utworzenia Uniwersytetu w Poznaniu, eds. P. Hauser, T. Jasiński, J. Topolski, Poznań 1999, pp. 59−76.

Boras Z., Tradycje uniwersyteckie Poznania, Poznań 2003.

Bryk A., Jakub Janidło z Bodzentyna, in: Złota Księga Wydziału Prawa i Administracji, eds. J. Stelmach, W. Uruszczak, Kraków 2000, pp. 89−95.

Cornelißen C., Czym jest kultura pamięci? Pojęcie − metody − perspektywy, in: (Kon)teksty pamięci. Antologia, ed. Kończal K., Warszawa 2014, pp. 147−264.

Csorba T., A humanista Báthory István, Budapest 1944.

Dějiny Univerzity Karlovy, vol. 1:1347/48–1622, ed. M. Svatoš, Praha 1995.

Dějiny Univerzity Karlovy, vol. 2: 1622–1802, ed. I. Čornejová, Praha 1996.

Gömöry G., Gdzie studiował Stefan Batory, albo narodziny legendy, “Terminus”, 16 (2014), no. 2 (31), pp. 169−173.

Graff T., Marcin Campius Wadowita (ok. 1567−1641). Duchowny i profesor Uniwersytetu Krakowskiego, Kraków 2018.

Graff T., Szkoły Nowodworskie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów – do reformy kołłątajowskiej w 1777 roku, in: 420 lat Szkół Nowodworskich 1588−2008, eds. T. Graff, G. Urbanek, Kraków 2008, pp. 7−38.

Graff T., Wokół fundacji i benefaktorów Szkół Nowodworskich w Krakowie, „Folia Historica Cracoviensia”, 19 (2013), pp. 159−176.

Grzebień L., Poznańskie kolegium jezuickie na tle dziejów Towarzystwa Jezusowego na ziemiach Rzeczypospolitej, in: Wokół jezuickiej fundacji uniwersytetu z 1611 roku, eds. D. Żołądź-Strzelczyk, R. Witkowski, Poznań 2011, pp. 61−81.

Grzebień L., Sokołowski Stanisław, in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 40, Warszawa−Kraków 2000−2001, pp. 183−189.

Heiss G., Die Wiener Jesuiten und das Studium der Theologie und der Artes an der Universität und im Kolleg im ersten Jahrzehnt nach ihrer Berufung (1551), in: Die Universität Wien im Konzert europäischer Bildungszentren 14.−16. Jahrhundert, Hrsg. von K. Mühlberger, M. Niederkorn- Bruck, Wien−München 2010, Veröffentlichungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforsachung, 56), pp. 245−269.

Hengst K., Jesuiten an Universitäten und Jesuitenuniversitäten. Zur Geschichte der Universitäten in der Oberdeutschen und Rheinischen Provinz der Gesellschaft Jesu im Zeitalter der konfessionellen Auseinandersetzung, Paderborn 1981 (Quellen und Forschungen aud dem Gebiet der Geschichte, Neue Folge, 2).

Horn I., A könnyező krokodil: Jagelló Anna és Báthory István házassága, Budapest 2007.

Horn I., Báthory István uralkodói portréja, in: Portré és imázs – Politikai propaganda és reprezentáció a kora újkorban, eds. N.G. Etényi, I. Horn Ildikó, Budapest 2008, pp. 363−401.

Jezuici a kultura polska, eds. L. Grzebień, S. Obirek, Kraków 1993.

Kochanowicz J., Bezpłatne szkolnictwo jezuickie jako wyzwanie dla Akademii Krakowskiej, in: Z dziejów polskiej teorii i praktyki edukacyjnej, ed. W. Szulakiewicz, Toruń 2009, pp. 115−126.

Kochanowicz J., Wychowanie w szkołach jezuickich okresu staropolskiego, in: Pedagogika ignacjańska: historia, teoria, praktyka, ed. A. Królikowska, Kraków 2010, pp. 205−236.

Łempicki S., Działalność Jana Zamoyskiego na polu szkolnictwa 1573−1605, Kraków 1921.

Łukaszewska-Haberkowa J., PROPHETIA HILDEGARDIS. Autorytet Hildegardy z Bingen w sporach między jezuitami i Akademią Krakowską, „Roczniki Filozoficzne KUL”, 56 (2008), no. 2, pp. 345–358.

Łukaszewska-Haberkowa J., Wpływ pierwszego pokolenia polskich jezuitów na życie kulturalne i religijne Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1564–1608, Kraków 2014 (Studia i materiały do dziejów jezuitów polskich, 25).

Makkai L., Stefan Batory w Siedmiogrodzie, Warszawa 1961.

Mühlberger K., Universität und Jesuitenkolleg in Wien. Von der Berufung des Ordens bis zum Bau des Akademischen Kollegs, in: Die Jesuiten in Wien, Hrsg. von H. Karner, W. Telesko, Wien 2003, (Österreichische Akademie der Wissenschaften, Veröfentlichungen der Kommision für Kunstgeschichte, 5), pp. 21−30.

Natoński B., Jezuici a Uniwersytet Krakowski w XVI wieku, Kraków 2002 (Klasycy Jezuickiej Historiografii, 1).

Niedźwiedź J., Jesuit Education in the Polish-Lithuanian Commonwealth, „Journal of Jesuit Studies”, 5 (2018), no. 3, pp. 441−455.

Nowicki M., Wychowanie w staropolskich szkołach jezuickich. Pomiędzy duchowością a świeckością, „Humaniora. Czasopismo Internetowe”, 2 [10] (2015), pp. 23−33.

Olejnik K., Stefan Batory 1533−1586, Warszawa 1988.

Paszenda J., Cztery wieki Jezuitów w Krakowie, in: Studia z historii Jezuitów, ed. S. Nawrocki SJ, Kraków 1983, pp. 135−172.

Paszenda J., Kościół św. Barbary w Krakowie z domem zakonnym księży jezuitów. Historia i architektura, Kraków−Wrocław 1985 (Biblioteka Krakowska, 125).

Piechnik L., Początki Akademii Wileńskiej 1570−1599, Rzym 1984.

Poplatek J., Studia jezuitów polskich w Akademii Krakowskiej w XVI w., „Nasza Przeszłość”, 20 (1964), pp. 77−111.

Puchowski K., Jezuickie kolegia szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów: studium z dziejów edukacji elit, Gdańsk 2007.

Rabikauskas P., Założenie Uniwersytetu Wileńskiego, „Lithuania”, 4 (1994), pp. 21–27.

Scaglione A., The Liberal Arts and the Jesuit College system, Amsterdam−Philadelphia 1986.

Sołtykowicz J., O stanie Akademii Krakowskiej od założenia jey w roku 1347, aż do teraźnieyszego czasu. Krótki wykład historyczny. Nayaśnieyszemu Panu Fryderykowi Augustowi, Królowi Saskiemu, Xiążęciu Warszawskiemy na posiedzeniu publicznem Szkoły Główney dnia 10 maja roku 1810 podany, Kraków 1810.

Sondel J., Słownik historii i tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.

Stefan Batory – król Rzeczypospolitej i książę Siedmiogrodu. Báthory István lengyel király és erdélyi fejedelem, eds. A. Körmendy, R. Lolo, Pułtusk 2008.

Stopka K., Od założenia do schyłku XVIII w., in: K. Stopka, A.K. Banach, J. Dybiec, Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego, ed. J. Wyrozumski, Kraków 2000, pp. 9–84.

Szymborski W., Collegium Broscianum, Kraków 2014.

Szymborski W., Uniwersytet contra Towarzystwo Jezusowe, „Alma Mater”, 161/162 (2013/2014), pp. 46−49.

Tazbir J., Piotr Skarga. Szermierz kontrreformacji, Warszawa 1978.

Tomczak R.T., Graficzna teza akademicka Andrzeja Kuropatnickiego, „Studia Źródłoznawcze”, 55 (2017), pp. 193−216.

Urban W., Akademia Krakowska w dobie reformacji i wczesnej kontrreformacji (1549−1632), in: Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1364−1764, vol. 1, ed. K. Lepszy, Kraków 1964.

Veress E., Báthory István király (terror hostium), Budapest 1937.

Windakiewicz S., Materyały do historii Polaków w Padwie, Kraków 1891.

Windakiewicz S., Padwa. Studium z dziejów cywilizacji polskiej, Kraków 1881.

Windakiewicz S., Protokoły nacyi polskiej w Padwie, Kraków 1887.

Windakiewicz S., Księgi nacyi polskiej w Padwie, Kraków 1888.

Winter Z., Děje vysokých škol pražských ad secessí cizích národů po dobu bitvy bělohorské (1409–1622), Praha 1897.

Wkład jezuitów polskich do nauki i kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i pod zaborami, ed. I. Stasiewicz-Jasiukowa, Kraków−Warszawa 2004.

Wyczawski H.E., Sokołowski (Socolovius) Stanisław, in: Słownik Polskich Teologów Katolickich, vol. 4, Warszawa 1983, pp. 132−136.

Z dziejów szkolnictwa jezuickiego w Polsce, oprac. R. Darowski, J. Paszenda, Kraków 1994.

Zakrzewski W., Po ucieczce Henryka. Dzieje bezkrólewia 1574−1575, Kraków 1878.

Załęski S., Jezuici w Polsce, vol. 1: Walka z różnowierstwem; vol. 2: Praca nad spotęgowaniem ducha wiary i pobożności 1608−1648, Lwów 1900−1901.

Zdanek M., Uniwersytet Krakowski wobec własnej przeszłości w XV–XVI wieku, Kraków 2017 (Historia et Monumenta Universitatis Jagellonicae, 6).

Żołądź-Strzelczyk D., Ideały edukacyjne doby staropolskiej: stanowe modele i potrzeby edukacyjne szesnastego i siedemnastego wieku, Warszawa 1990.

Informacje

Informacje: Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne, 2021, Tom XXX, s. 13 - 28

DOI: https://doi.org/10.4467/2543733XSSB.21.003.13796

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Stephen Báthory’s attitude towards the University of Krakow

Angielski:

Stephen Báthory’s attitude towards the University of Krakow

Autorzy

Tomasz Graff

https://orcid.org/0000-0002-2142-086X

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Kanonicza 9, 31-002 Kraków

Publikacja: 09.07.2021

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Tomasz Graff (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Angielski

Liczba wyświetleń: 936

Liczba pobrań: 711

<p> Stephen Báthory’s attitude towards the University of Krakow</p>

Pobierz xml