Sfera symboliczna w procesach transformacyjnych krajów byłej Jugosławii. Pomniki

Data publikacji: 09.07.2021

Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne, 2021, Tom XXX, s. 159 - 173

https://doi.org/10.4467/2543733XSSB.21.012.13805

Autorzy

PDF

drukuj

Tytuły

Sfera symboliczna w procesach transformacyjnych krajów byłej Jugosławii. Pomniki

Abstrakt

The Symbolic Sphere in the Transformation Processes of the former Yugoslavia. Monuments

The article focuses on the ways of treating the monumental memory of the past in the states that were established after the disintegration of Yugoslavia. These examples, which are not exhaustive, show that the process of transformation in the symbolic sphere does not create a uniform image in all countries. It oscillates between the destruction of the monuments of the past period in Slovenia, Croatia and Bosnia and Herzegovina, but also the different intensity of the events of the tragic war of the last decade of the 20th century. Breaking such a description, Serbia protects the monuments of the Yugoslavian era, while at the same time recalling the memory of the Serbian liberation struggle in the anti-Turkish uprising of 1804. The protection of the monuments of the NOB (struggle for national liberation) period in Montenegro not only proves the connection with the federal Yugoslavia, but also reflects a kind of Yugonostalgia. In turn, the monuments of this period on Macedonian territory, preserved in various states, gave way to a “flood of monuments” referring to the ancient and medieval history of this land. The changes in the monumental sphere in all countries, however, prove the willingness to justify the ideological existence of independent state entities embedded in the native tradition confirming their sovereignty.

Słowa kluczowe

monuments to the struggle for national liberation, transformation of post-Yugoslavian countries, symbolic sphere

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Monografie:

Assmann A., Między pamięcią a historią. Antologia, red. M. Saryusz-Wolska, Warszawa 2013.

Felczak W., Wasilewski T., Historia Jugosławii, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk−Łódź 1985.

Pohlsander H.A., National Monuments and Nationalism in 19th Century Germany, Oxford, Bern, Berlin, Bruxelles, Frankfurt am Main, New York, Wien 2008.

Поповска Д., Споменикот, меморијата и идентитетот, Скопје 2015.

Rušenje antifašističkih spomenika u Hrvatskoj 1990−2000, red. J. Hrženjak, Zagreb 2002.

Szperlik E., Chorwacka (nie)pamięć o Jugosławii. Przemilczenia, pominięcia i odpamiętanie w prozie chorwackiej po roku 1991, Poznań 2019.

Waldenberg M., Rozbicie Jugosławii: jugosłowiańskie lustro międzynarodowej polityki, t. 1−2, Warszawa 2005.

Zacharias M., Komunizm, federacja, nacjonalizmy. System władzy w Jugosławii 1943−1991. Powstanie, przekształcenia, rozkład, Warszawa 2004.

Zekić M., Musilimanski odgovor izazovima Okcidenta. Islamizacija Zapada ili vesternizacija islamskog svijeta. S posebnim osvrtom na Bosnu i Hercegovinu i bosanskohercegovačke muslimane – Bošnjake, Poznań 2016, s. 411.

Artykuły:

Kawka M., O pomnikach i statuach w macedońskim dyskursie parlamentarnym, [w:] Macedoński dyskurs niepodległościowy, red. I. Stawowy-K awka, M. Kawka, Kraków 2011, s. 91–98.

Камбарески К., Детски организации, [w:] Македонска енциклопедија, red. Б. Ристовски, t. 1. Скопје 2009, s. 458−459.

Лазић T., Споменик краљу Петру Карађорђевићу у Бијељини 1939−1993, „Зборник”, nr 26, Спомен места – историја − сећања, red. Д. Радојичић, Етнографски институт САНУ, Београд 2009, s. 23–33.

Łopaciński H., Pomniki, [w:] Z. Gloger, Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. 4, reprint, wstęp J. Krzyżanowski, Wiedza Powszechna, Warszawa 1978, s. 72–94

Marcinkowska P., Kosowo jako suwerenne państwo. Teoria i praktyka, Warszawa 2016.

Moroz-Grzelak L., Emblematyczne formy manifestowania wartości w świecie postjugosłowiańskim. Patriotyzm, [w:] Konstrukcje i destrukcje tożsamości. Wartości w świecie słowiańskim, red. E. Golachowska, D. Pazio-Wlazłowska, Warszawa 2015, s. 355–368.

Moroz-Grzelak L., Macedońska pamięć historyczna. Imaginarium pomnikowe, [w:] Bałkany Zachodnie między przeszłością a przyszłością, red. P. Chmielewski, S.L. Szczesio, Łódź 2012, s. 381–395.

Moroz-Grzelak, L., Współczesne wizualizacje dziedzictwa Cyryla i Metodego w przestrzeni słowiańskiej, „Zeszyty Cyrylo-Metodiańskie”, 2019, nr 8, s. 140−154.

Wiśniewski J., Próby rozwiązania kryzysu kosowskiego przez mocarstwa zachodnie i Rosję w okresie tranzycji Republiki Serbii w latach 1998−1999, [w:] 25 lat transformacji w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, red. M. Barański, J. Wiśniewski, Katowice 2014, s. 155–166.

Źródła internetowe:

Brkanic D., Grebo L., Bosnia Spends €2 Million on ‘Divisive’ War Memorials, https://balkaninsight. com/2020/01/03/bosnia-spends-e2-million-on-divisive-war-memorials/, (dostęp: 3.01.2020).

Dan antifašističke borbe obilježen u Bjelovaru: Antifašizam u Hrvatskoj je samo deklarativan, https://bjelovar.info/aktualno/dan-antifasisticke-borbe-obiljezen-u-bjelovaru-antifasizam-uhrvatskoj-je-samo-deklarativan/, (dostęp: 12.09.2019).

Ferić D., Nakon spomenika srpskim stradalnicima, oštećen spomenik „Oluji” u središtu Knina, „Šibenik news” 2013. http://mok.hr/vijesti/item/13190-nakon-spomenika-srpskim-stradalnicimaostecen-spomenik-oluji-u-sredistu-kni, (dostęp: 13.09.2019).

Horvatinčić S., Spomenici iz razdoblja socijalizma u Hrvatskoj – prijedlog tipologije, Zadar 2017, https://repozitorij.unizd.hr/islandora/object/unizd%3A1971, (dostęp: 13.09.2019).

Hribar P., Ne spomenik vsem žrtvam vojn, pač pa Slovencu vojaku. „Casovnik”. https://www.casnik.si/spomenik-posvecen-vsem-zrtvam-vojn/, (dostęp: 29.09.2019).

Kovacevic D., Bosnian Serbs Unveil Monument to Russian War Volunteers, https://balkaninsight.com/2017/04/12/bosnian-serbs-unveil-monument-to-russian-war-volunteers-04-12-2017/,(dostęp: 20.09.2019).

Lešničar T., Kako in komu postavljamo spomenike, „Delo” 2017, https://www.delo.si/sobotna/kakoin-komu-postavljamo-spomenike.html, (dostęp: 10.09.2019).

Lisjak M., Če je to vredno 1,2 milijona, je 2. tir še zelo poceni, https://www.rtvslo.si/mmcdebata/mmcdebata-ce-je-to-vredno-1-2-milijona-je-2-tir-se-zelo-poceni/427744, (dostęp: 29.09. 2019).

Popis antifašističkih spomenika u Hrvatskoj, https://hr.wikipedia.org/wiki/Dodatak:Popis_antifašističkih_spomenika_u_Hrvatskoj, (dostęp: 2.10.2019).

Simboli polpretekle zgodovine, http://spomeniki.blogspot.com/search/label/AVNOJ, (dostęp: 9.09.2019).

Spomenik palim borcima NOB-a pod napadom istih fašista koji su napali bistu Ive Lole, „Antifašistički vjesnik” 18.10.2017. http://www.antifasisticki-vjesnik.org/hr/spomenici/3/Spomenik_palim_borcima_ NOB_a_pod_napadom_istih_fasista_koji_su_napali_bistu_Ive_Lole/219/, (dostęp:2.10.2019).

‘Stećak’ na Terazijama koji ste videli sto puta krije stravičan zločin i našu sramotu, https://www.dnevno.rs/istorija/beograd-u-proslosti/stecak-na-terazijama-koji-ste-videli-sto-puta-krije-stravican-zlocin-i-nasu-sramotu/, (dostęp: 20.09.2019).

Tudjman nasmijava narod, http://pogledaj.to/art/tudman-nasmijava-narod/, (dostęp: 20.02.2020).

V Ljubljani oskrunili več spomenikov, https://www.rtvslo.si/crna-kronika/v-ljubljani-oskrunili-vecspomenikov/493550; z 3.07.2019, (dostęp: 29.09.2019).

Vladisavljevic A., Refreshing Memories: Croatian Exhibition Recalls Lost Anti-Fascist Heritage, https://balkaninsight.com/2019/10/02/refreshing-memories-croatian-exhibition-recalls-lostanti-fascist-heritage/?utm_source=Balkan+Transitional+Justice+Daily+Newsletter+-+NEW&utm_campaign=81f911e9f0-BTJ_EN&utm_med ium=email&utm_term=0_a1d9e93e97-81f911e9f0-319753701, (dostęp: 2.10.2019).

Vučetić Škrbić A., Tadić u Jadovnom: Rušenjem spomenika prikrivao se zločin, „Slobodna Dalmacija”, 26.06.2011. https://www.slobodnadalmacija.hr/novosti/hrvatska/clanak/id/136147/cpg/2, (dostęp: 12.09.2019).

„Победа” / Борка Аврамова. Zob.: https://marh.mk/pobeda-borka-avramova/, (dostęp: 3.10. 2019).

http://spomeniki.blogspot.com/search/label/AVNOJ, (dostęp: 9.09.2019).

https://www.spomenikdatabase.org/bosko-kucanski, (dostęp: 9.10.2019).

https://hamdocamo.wordpress.com/2017/01/09/adis-lukac-za-faktor-kako-mi-je-tvrtko-i-promijeniozivot/, (dostęp: 10.03.2018).

https://sr.wikipedia.org/sr-ec/Списак_споменика_НОБ_у_Србији, (dostęp: 25.09.2019).

https://poznativaljevci.blogspot.com/2015/03/milomir-jevtic.html, (dostęp: 20.02.2020).

https://www.spomenikdatabase.org/pristina, (dostęp: 2.10.2019).

https://www.spomenikdatabase.org/mitrovica, (dostęp: 2.10.2019).

https://ozoutback.com.au/Kosovo/mitrovica/slides/06_20181010008.html, (dostęp: 2.10.2019).

https://a1on.mk/culture/kulturni-nastani-kje-zazhivee-zapushteniot-spomenik-na-slobodata-vo-kochani/, (dostęp: 3.10.2019).

https://kosturnica-veles.blogspot.com/, (dostęp:3.10.2019).

https://www.spomenikdatabase.org/veles, (dostęp:3.10.2019).

Informacje

Informacje: Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne, 2021, s. 159 - 173

DOI: https://doi.org/10.4467/2543733XSSB.21.012.13805

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Sfera symboliczna w procesach transformacyjnych krajów byłej Jugosławii. Pomniki

Angielski:

The Symbolic Sphere in the Transformation Processes of the former Yugoslavia. Monuments

Autorzy

Lilla Moroz-Grzelak

https://orcid.org/0000-0001-5176-2804

Instytut Slawistyki PAN

Publikacja: 09.07.2021

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Lilla Moroz-Grzelak (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 870

Liczba pobrań: 780

Pobierz xml