Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej wczoraj i dziś
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEZasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej wczoraj i dziś
Data publikacji: 30.12.2022
Rocznik Administracji Publicznej, 2022, 2022 (8), s. 370 - 388
https://doi.org/10.4467/24497800RAP.22.020.16796Autorzy
Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej wczoraj i dziś
Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej jest jedną z najważniejszych, a jednocześnie najbardziej spornych zasad tego prawa. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości wskazujące na bezwzględny prymat prawa unijnego, nawet przed normami krajowymi rangi konstytucyjnej, nie znajduje bezwzględnej akceptacji wśród państw członkowskich. Kwestionują je zwłaszcza sądy konstytucyjne, które chcą zachować status sądu ostatniego słowa, zastrzegając sobie prawo do oceny zgodności prawa unijnego z konstytucją co najmniej pod kątem praw podstawowych, działania w granicach kompetencji powierzonych i ochrony nienaruszalnej tożsamości konstytucyjnej. Ostatnio coraz częściej pojawiają się wyroki sądów konstytucyjnych, które odmawiają stosowania prawa unijnego, przy czym zarzuty wobec zasady pierwszeństwa mają nierzadko podłoże finansowe lub polityczne. Odejście od zasady pierwszeństwa, mające charakter wyjątku, jak w przypadku czeskim, niemieckim czy duńskim, w niektórych przypadkach, zwłaszcza Polski, staje się regułą, pozwalającą pod przykrywką zachowania tożsamości konstytucyjnej na obniżenie standardu ochrony prawnej wynikającej z przepisów unijnych.
The principle of primacy of European Union law yesterday and today
The principle of the primacy of European Union law is one of the most important and, at the same time, the most controversial principles of this law. The jurisprudence of the Court of Justice pointing to the absolute primacy of EU law, even over national norms of constitutional character, is not unconditionally accepted by the Member States. They are challenged in particular by constitutional courts, which want to retain the status of a last word court, reserving the right to assess the constitutionality of EU law at least in terms of fundamental rights, acting within the limits of competences conferred in the Treaties and the protection of fundamental constitutional identity. Recently, there are more and more judgments of constitutional courts that refuse to apply EU law, and the allegations against the priority principle are often financial or political. Denying the principle of priority, which is an exception, as in the case of the Czech, German or Danish, in some cases, especially Poland, becomes a rule that allows, under the misuse of constitutional identity, to lower the standard of legal protection resulting from EU regulations.
Keywords: primacy of EU Law, dispute over primacy, Declaration No.17, constitutional courts, Constitutional Tribunal, judicial independence
Bassini M., Pollicino O., Defusing the Taricco Bomb through Fostering Constitutional Tolerance: All Roads Lead to Rome, http://verfassungsblog.de/defusing-the-taricco-bomb-through-fostering-constitutional-tolerance-all-roads-lead-to-rome/ (dostęp: 3.09.2022).
Biernat S., Trybunał Konstytucyjny wobec prawa unijnego dawniej i dzisiaj (w druku). Biernat S., Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego wobec prawa państw członkowskich [w:] Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, J. Barcz (red.), Warszawa 2006.
Bogdanowicz P., Opinia prawna na temat skutków prawnych orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. akt K 3/21 dotyczącego niezgodności przepisów Traktatu o Unii Europejskiej z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej w świetle prawa Unii Europejskiej, https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2021/10/P.Bogdanowicz_Opinia-prawna_nt.skutow.orzeczeniaTK.ws_.TUE_-1.pdf (dostęp: 1.09.2022).
Dovhań H., Tożsamość konstytucyjna w acquis constitutionnel Sądu Konstytucyjnego Republiki Włoskiej: sprawa Taricco, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018, nr 7. Florczak-Wątor M., (Nie)skuteczność wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 7.10.2021 r.,
K 3/21. Ocena znaczenia orzeczenia z perspektywy prawa konstytucyjnego, „Europejski Przegląd Sądowy 2021, nr 12.
Grzeszczak R., O zasadzie pierwszeństwa prawa UE, wzorcach kontroli konstytucyjności aktów instytucji UE i nieco krytyki na temat wyroku polskiego Trybunału Konstytucyjnego z 16.11.2011 roku, „Prawo Europejskiej w Praktyce” 2012, nr 1.
Holdgaard R., Elkan D., Krohn Schaldemose G., From Cooperation To Collision: The Ecj’s Ajos Ruling And The Danish Supreme Court’s Refusal To Comply, „Common Market Law Review” 2018, vol. 55 (1).
Kastelik-Smaza A., Spór o prymat prawa europejskiego po wejściu w życie Traktatu z Lizbony, „Przegląd Sejmowy” 2010, nr 4.
Kwiecień R., Glosa do wyroku TK z dnia 11 maja 2005 r., K 18/04, „Europejski Przegląd Sądowy” 2005, nr 1.
Lis-Staranowicz D., Spór sądów o słowackie emerytury, czyli Trybunał Sprawiedliwości UE versus Sąd Konstytucyjny Czeskiej Republiki, „Journal of Modern Science” 2012, nr 3/14.
Mikłaszewicz P., Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego w krajowych porządkach prawnych według orzecznictwa ETS i Sądu Pierwszej Instancji, Warszawa 2005, https://trybunal.gov.pl/fileadmin/content/dokumenty/PIERWSZENSTWO.pdf (dostęp: 3.09.2022).
Peristeridou C., Ouwerkerk J., A Bridge over Troubled Water – a Criminal Lawyers’ Response to Taricco II, http://verfassungsblog.de/a-bridge-over-troubled-water-a-criminal-lawyers-response-to-taricco-ii/ (dostęp: 3.09.2022).
Półtorak N., Kilka uwag o skutkach wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 3/21 dla stosowania prawa unijnego przez polskie sądy, „Europejski Przegląd Sądowy” 2021, nr 12.
Praworządność: Komisja wszczyna przeciwko Polsce postępowanie w sprawie uchybienia w związku z naruszeniami prawa UE przez Trybunał Konstytucyjny, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/IP_21_7070 (dostęp: 3.09.2022).
Sołtys A., Spór o zasadę supremacji [w:] Studia z prawa Unii Europejskiej, S. Biernat (red.), Kraków 2000.
Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej w praktyce działania organów władzy publicznej RP, M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska (red.), Wrocław 2015, https:// www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/64518/Zasada_pierwszenstwa_prawa_Unii_Europejskiej.pdf (dostęp: 3.09.2022).
System Prawa Unii Europejskiej, t. II, Zasady i prawa podstawowe, D. Miąsik (red.), Warszawa 2022.
Akty prawne
Traktat z dnia 24 marca 1957 r. ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, ELI: http://data.europa.eu/eli/treaty/teec/sign.
Traktat z 7 lutego 1992 r. o Unii Europejskiej, Dz.Urz. WE C 191 z 29.07.1992, s. 1–112. Traktat z dnia 29 października 2004 r. ustanawiający Konstytucję dla Europy, Dz.Urz. UE C 310 z 16.12.2004, s. 1.
Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską podpisany w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r., Dz.Urz. UE C 306 z 17.12.2007, s. 1.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii, Dz.Urz. UE L 433I z 22.12.2020, s. 1–10.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.
Orzecznictwo
Wyrok TS z dnia 5 lutego 1963 r., 26/62, NV Algemene Transport- en Expeditie Onderneming van Gend & Loos przeciwko Nederlandse administratie der be- lastingen, ECLI:EU:C:1963:1.
Wyrok TS z dnia 15 lipca 1964 r., 6/64, Flaminio Costa przeciwko E.N.E.L., ECLI:EU:C:1964:66.
Wyrok TS z dnia 17 grudnia 1970 r., 11/70, Internationale Handelsgesellscha- ft mbH przeciwko Einfuhr- und Vorratsstelle für Getreide und Futtermittel, ECLI:EU:C:1970:114.
Wyrok TS z dnia 9 marca 1978 r., 106/77, Amministrazione delle Finanze dello Stato przeciwko Simmenthal SpA, ECLI:EU:C:1978:49.
Wyrok TS z dnia 22 października 1987 r., 314/85, Foto-Frost przeciwko Hauptzollamt Lübeck-Ost, ECLI:EU:C:1987:452.
Wyrok TS z dnia 14 października 2004 r., C-36/02, Omega Spielhallen- und Automatenaufstellungs-GmbH przeciwko Oberbürgermeisterin der Bundesstadt Bonn, ECLI:EU:C:2004:614.
Wyrok TS z dnia 10 lipca 2008 r., C-33/07, Ministerul Administraţiei şi Interne- lor – Direcţia Generală de Paşapoarte Bucureşti przeciwko Gheorghe Jipa, ECLI:EU:C:2008:396.
Wyrok TS z_dnia 22_grudnia 2010 r., C-208/09, Ilonka Sayn-Wittgenstein przeciwko Landeshauptmann von Wien, ECLI:EU:C:2010:806.
Wyrok TS z dnia 22 czerwca 2011 r., C-399/09, Marie Landtová przeciwko Česká správa socialního zabezpečení, ECLI:EU:C:2011:415.
Wyrok TS z dnia 26 lutego 2013 r., C-399/11, Stefano Melloni przeciwko Ministerio Fiscal, ECLI:EU:C:2013:107.
Wyrok TS z dnia 8 września 2015 r., C-105/14, Postępowanie karne przeciwko Ivo Taricco i in., ECLI:EU:C:2015:555.
Wyrok TS z dnia 16 czerwca 2015 r., C-62/14, Peter Gauweiler i in. przeciwko Deutscher Bundestag, ECLI:EU:C:2015:400.
Wyrok TS z dnia 19 kwietnia 2016 r., C-441/14, Dansk Industri (DI) przeciwko Sucession Karsten Eigil Rasmussen, ECLI:EU:C:2016:278.
Wyrok TS z dnia 5 grudnia 2017 r., C-42/17, Postępowanie karne przeciwko M.A.S. i M.B.H., ECLI:EU:C:2017:936.
Wyrok TS z dnia 4 grudnia 2018 r., C-378/17, Minister for Justice and Equality i Commissioner of The Garda Síochána przeciwko Workplace Relations Commission, ECLI:EU:C:2018:979.
Wyrok TS z dnia 11 grudnia 2018 r., C-493/17, Postępowanie zainicjowane przez Heinricha Weissa i in., ECLI:EU:C:2018:1000.
Wyrok TS z dnia 2 marca 2021 r., C-824/18, A.B. i in. przeciwko Krajowej Radzie Sądownictwa, ECLI:EU:C:2021:153.
Wyrok TS z dnia 18 maja 2021 r., C-83/19, C-127/19, C-195/19, C-291/19, C-355/19 i C-397/19, Asociaţia „Forumul Judecătorilordin România” i in. przeciwko Inspecţia Judiciară i in., ECLI:EU:C:2021:393.
Wyrok TS z dnia 6 października 2021 r., C-487/19, Postępowanie zainicjowane przez W.Ż., ECLI:EU:C:2021:798.
Wyrok TS z dnia 23 listopada 2021 r., C-564/19, Postępowanie karne przeciwko IS (Niezgodność z prawem postanowienia odsyłającego), ECLI:EU:C:2021:949.
Wyrok TS z dnia 21 grudnia 2021 r., Euro Box Promotion i in., C-357/19, C-379/19, C-547/19, C-811/19 i C-840/19, ECLI:EU:C:2021:1034.
Wyrok TS z dnia 22 lutego 2022 r., C-430/21, Postępowanie zainicjowane przez RS, ECLI:EU:C:2022:99.
Opinia rzecznika generalnego z dnia 20 stycznia 2022 r., C-430/21, Postępowanie zainicjowane przez RS, ECLI:EU:C:2022:44.
Wyrok Ustavnfsoud (Czeskiego Sądu Konstytucyjnego) z dnia 26 listopada 2008 r. w sprawie zgodności z porządkiem konstytucyjnym Republiki Czeskiej Traktatu z Lizbony, Pl. ÚS 19/08, Pl.ÚS 19/08, 446/2008 Sb., N 201/51 SbNU 445.
Wyrok Ustavnfsoud (Czeskiego Sądu Konstytucyjnego) z dnia 31 stycznia 2012 r., PI. OS 5/12, Slovak Pensions XVII.
Wyrok SCDK (duńskiego Sądu Najwyższego) z dnia 6 grudnia 2016 r., 15/2014, UfR 2017.824 H. 6 Dec. 2016.
Wyrok FTK z dnia 22 października 1986 r., 2 BvR 197/83, BVerfGE 73, 339.
Wyrok FTK z dnia 12 października 1993 r., 2 BvR 2134, 2159/92, BVerfGE 89, 155.
Wyrok FTK z dnia 30 czerwca 2009 r., 2 BvE 2/08 i in., BVerfGE 123, 267.
Wyrok FTK z dnia 24 kwietnia 2013 r., 1 BvR 1215/07, BVerfGE 133, 277.
Wyrok FTK z dnia 21 czerwca 2016 r., 2 BvR 2728/13, 2 BvE 13/13, 2 BvR 2731/13, 2 BvR 2730/13, 2 BvR 2729/13, BVerfGE 142, 123.
Wyrok FTK z dnia 5 maja 2020 r., 2 BvR 859/15, BVerfGE 154, 17.
Wyrok TK z dnia 27 kwietnia 2005 r., P 1/05, OTK-A 2005, z. 4, poz. 42.
Wyrok TK z dnia 11 maja 2005 r., K 18/04, Legalis 68382.
Wyrok TK z dnia 24 listopada 2010 r., K 32/09, OTK-A 2010, z. 9, poz. 108. Wyrok TK z dnia 16 listopada 2011 r., SK 45/09, Legalis 386572.
Wyrok TK z dnia 14 lipca 2021 r., P 7/20, Dz.U. poz. 1309.
Wyrok TK z dnia 7 października 2021 r., K 3/21, Dz.U. poz. 1852.
Informacje: Rocznik Administracji Publicznej, 2022, 2022 (8), s. 370 - 388
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej wczoraj i dziś
The principle of primacy of European Union law yesterday and today
Publikacja: 30.12.2022
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 673
Liczba pobrań: 1297