Limitująca funkcja zasady zrównoważonego rozwoju
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTELimitująca funkcja zasady zrównoważonego rozwoju
Data publikacji: 30.12.2022
Rocznik Administracji Publicznej, 2022, 2022 (8), s. 184 - 205
https://doi.org/10.4467/24497800RAP.22.010.16786Autorzy
Limitująca funkcja zasady zrównoważonego rozwoju
Pojęcie zrównoważonego rozwoju, powstałe w drugiej połowie XX w. jako odpowiedź na narastający kryzys środowiskowy oraz nierówności między krajami tzw. północy a krajami południa, zostało inkorporowane do polskiego porządku prawnego jako jedna z naczelnych zasad ustrojowych oraz zasad prawa ochrony środowiska. Mimo pierwotnego ratio wyartykułowania zasady zrównoważonego rozwoju, jaką było m.in. ograniczenie najbardziej szkodliwych dla środowiskach przejawów działalności ludzkiej, w teorii i praktyce prawa służy ona raczej jako uzasadnienie realizacji przedsięwzięć mogących wywierać znaczący negatywny wpływ na środowisko, mimo przemawiających przeciwko takim działaniom argumentów z dziedziny ochrony środowiska, a jej funkcja jest marginalizowana. Wydaje się, że taka interpretacja nie jest prawidłowa. Zgodnie z obowiązującym prawem w dobie kryzysu klimatycznego nacisk powinien być położony głównie na limitującą funkcję zasady zrównoważonego rozwoju, a określone zgodnie z nią granice, w jakich działalność ludzi powinna być realizowana, mogą być obiektywnie, naukowo opisane. Granice te wyznacza zachowanie równowagi przyrodniczej oraz trwałość podstawowych procesów przyrodniczych, koniecznych do funkcjonowania społeczeństwa w szerszej perspektywie czasowej. Uznanie, że zasada zrównoważonego rozwoju powinna przede wszystkim ograniczać działalność ludzi i wzmacniać zasady ochrony środowiska, mogłaby przyczynić się do zapobiegania najgorszym skutkom kryzysu klimatycznego przez powstrzymanie się od realizacji inwestycji uniemożliwiających zatrzymanie globalnego ocieplenia na poziomie 1,5°C.
The limiting function of the sustainable development principle
The concept of sustainable development, created in the second half of the twentieth century, as a response to the growing environmental crisis and inequalities between the countries of the so-called North and South, was incorporated into the Polish legal system as one of the main principles of political system and environmental protection law. Despite the primary ratio of incorporation of the sustainable development principle, which was i.a. limitation of the most environmentally harmful aspects of human activities, in the theory and practice of law, it rather serves as a justification for the realization of projects that may have a significant negative impact on the environment, despite the arguments speaking against in the field of environmental protection, and its function is marginalized. It seems that this interpretation is not correct. According to the law in force, in the time of the climate crisis, the emphasis should be put mainly on the limiting function of the sustainable development principle, and the limits in which the human activity should be realized have been set in it and can be objectively, scientifically determined. These limits are determined by maintaining natural balance and persistence of the basic natural processes necessary for the society to function in a wider time perspective. Recognition that the principle of sustainable development should predominantly limit human activity and strengthen the principles of environmental protection could contribute to preventing the worst effects of the climate crisis, by refraining from executing investments that would make it impossible to stop global warming at 1.5°C.
Keywords: sustainable development, global warming, environment, planetary boundaries, limiting function
Bar M., Jendrośka J., Prawo ochrony środowiska. Podręcznik, Wrocław 2005.
Brundtland G.H., Nasza wspólna przyszłość, Warszawa 1991.
Bukowski Z., Podstawy prawa ochrony środowiska dla administracji, Włocławek 2005. Bukowski Z., Pojęcie zrównoważonego rozwoju w prawie polskim [w:] Zrównoważony rozwój. Od utopii do praw człowieka, A. Papuziński (red.), Bydgoszcz 2005.
Bukowski Z., Zrównoważony rozwój w systemie prawa, Toruń 2009.
Gudowski J., Ignacy Sachs jako prekursor koncepcji zrównoważonego rozwoju [w:] Od koncepcji ekorozwoju do ekonomii zrównoważonego rozwoju, D. Kiełczewski (red.), Białystok 2009.
Summary for Policymakers [w:] Global Warming of 1.5°C. An IPCC Special Report on the Impacts of Global Warming of 1.5°C Above Pre-industrial Levels and Related Global Greenhouse Gas Emission Pathways, in the Context of Strengthening the Global Response to the Threat of Climate Change, Sustainable Development, and Efforts to Eradicate Poverty, V. Masson-Delmotte, P. Zhai, H.-O. Pörtner et al. (eds.), Geneva 2018.
Summary for Policymakers [w:] Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, V. Masson-Delmotte, P. Zhai, A. Pirani et al. (eds.), Cambridge University Press 2021.
Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change. Contribution of Working Group III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, P.R. Shukla, J. Skea, R. Slade et al. (eds.), Cambridge University Pres 2022.
Summary for Policymakers [w:] Climate Change 2022: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, H. O. Pörtner, D.C. Roberts, M. Tignoret al. (eds.), Cambridge University Press 2022.
Jendrośka J., Bar M., Boć J., Bojarski M., Górski M., Jerzmański J., Kaleta-Jagiełło E., Skarżyńska W., Tatomir T. [w:] Ustawa – Prawo owiska. Komentarz, J. Jendrośka (red.), Wrocław 2001.
Leszczyński L., Konstytucyjne klauzule generalne – między konstrukcją legislacyjną a jej implementacją, „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” 2022, nr 1.
Lipiński A., Prawne podstawy ochrony środowiska, Warszawa 2010.
Net Zero by 2050. A Roadmap for the Global Energy Sector, IEA, Paris 2021, s. 21, https://www.iea.org/reports/net-zero-by-2050(dostęp: 2.11.2022).
Płachciak A., Geneza idei zrównoważonego rozwoju [w:] Ekonomia/Economics, B. Fiedor (red.), Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 140, Wrocław 2011.
Rakoczy B., Wolność działalności gospodarczej, a ochrona środowiska. Zasada zrównoważonego rozwoju, „Rzeczpospolita”, 31 maja 2006 r.
Rakoczy B., Lokalizacja drogi krajowej. Glosa do wyroku TK z dnia 6 czerwca 2006, K 23/05, „Państwo i Prawo” 2009, nr 4.
Rockström J., Steffen W., Noone K. et al., Planetary Boundaries: Exploring the Safe Operating Space for Humanity, „Ecology and Society” 2009, vol. 14 (2), s. 32, http://www.ecologyandsociety.org/vol14/iss2/art32/ (dostęp: 10.06.2022).
Sarnecki P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. I, L. Garlicki, M. Zubik (red.), Warszawa 2016.
Stoczkiewicz M., Prawo ochrony klimatu w kontekście praw człowieka, Warszawa 2021.
Symonides E., Człowiek i biosfera – u progu nowego stulecia, „Wiadomości Ekologiczne” 2001, t. XLVII, z. 1.
Trzcińska D., Zasada zrównoważonego rozwoju w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [w:] Wzorce i zasady działania współczesnej administracji publicznej, B. Jaworska-Dębska, P. Kledzik (red.), Warszawa 2020.
Tuleja P. [w:] P. Czarny, M. Florczak-Wątor, B. Naleziński, P. Radziewicz, P. Tuleja, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, P. Tuleja (red.), Warszawa 2021. Winczorek P., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Warszawa 2000.
Akty prawne i dokumenty
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, Dz.U. z 2021 r. poz. 1973 ze zm.
Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, Dz.U. z 2022 r. poz. 1029 ze zm.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, Dz.U. poz. 1839 ze zm.
Deklaracja Konferencji Narodów Zjednoczonych z dnia 14 czerwca 1972 r. w sprawie naturalnego środowiska człowieka, https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/NL7/300/05/img/NL730005.pdf?OpenElement (dostęp: 28.06.2022).
Deklaracja z Rio w sprawie środowiska i rozwoju [w:] Dokumenty Końcowe Konferencji Narodów Zjednoczonych „Środowisko i Rozwój”. Rio de Janeiro, 3-14 czerwca, Szczyt Ziemi, Warszawa 1993.
Rezolucja nr 2398 Zgromadzenia Ogólnego ONZ: Problems of the human environment, 1968.
Porozumienie paryskie, Dz.Urz. UE z 2016 r. L 282, s. 4.
Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, druk sejmowy nr 3818 https://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=3818 (dostęp: 6.06.2022).
Założenia do aktualizacji Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. (PEP2040) – wzmocnienie bezpieczeństwa i niezależności energetycznej, https://www.gov.pl/web/premier/zalozenia-do-aktualizacji-polityki-energetycznej-polski-do-2040-r-pep2040--wzmocnienie-bezpieczenstwa-i-niezaleznosci-energetycznej (dostęp: 6.06.2022).
Orzecznictwo
Wyrok TK z dnia 20 grudnia 1999 r., K 4/99, OTK 1999, nr 7, poz. 165.
Wyrok TK z dnia 6 czerwca 2006 r., K 23/05, OTK-A 2006, nr 6, poz. 62. Wyrok NSA z dnia 26 października 2011 r., II OSK 1820/11, CBOSA. Wyrok NSA z dnia 28 października 2011 r., II OSK 1755/11, CBOSA. Wyrok NSA z dnia 2 kwietnia 2015 r., II OSK 2123/13, LEX nr 2089921.
Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 25 marca 2009 r., II SA/Go 825/08, CBOSA.
Wyrok WSA w Warszawie z dnia 17 maja 2016 r., IV SA/Wa 560/16, LEX nr 2113673.
Wyrok WSA w Lublinie z dnia 28 marca 2019 r., II SA/Lu 988/18.
Informacje: Rocznik Administracji Publicznej, 2022, 2022 (8), s. 184 - 205
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Limitująca funkcja zasady zrównoważonego rozwoju
The limiting function of the sustainable development principle
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Publikacja: 30.12.2022
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
Polski