Zgodnie z systemowym modelem rodziny, jej efektywne funkcjonowanie w dużym stopniu zależy od zdolności przystosowywania się do nieuchronnych przemian związanych z rozwojem wszystkich jej członków. Interakcja rodzice – dzieci powinna się zmieniać jakościowo. Newralgicznym punktem dynamiki tych zmian wydaje się okres dojrzewania dziecka. Jest to czas, kiedy rodzice mogą wypracować nowe, inne sposoby postępowania – takie, jakie będą adekwatne w kontakcie z osobą dorosłą, którą w tym czasie staje się ich dziecko. Celem prezentowanych badań było określenie, czym różnią się wzory interakcji zadaniowych rodzice – dziecko w kolejnych fazach życia rodzinnego. Porównano dwie grupy rodzin: z dziećmi wchodzącymi w okres dojrzewania (uczniowie gimnazjum) oraz z dziećmi w wieku wczesnej dorosłości (studenci). Do diagnozy wzorów interakcji posłużyła eksperymentalna metoda badania komunikacji w rodzinie – gra interakcyjna. Analiza czynnikowa pozwoliła wyróżnić cztery wzory interakcji. Ze względu na to, kto okazał się liderem, podzielono rodziny na dzieckocentryczne, matkocentryczne, ojcocentryczne oraz takie, w których brak było wyraźnego lidera. Zmienna grupująca – wiek dziecka – nie była związana z żadnym z tych typów. Związany z nimi był natomiast poziom wykształcenia rodziców. Wysokie wykształcenie matki wyznaczało wzór matkocentryczny. Komunikacja w tych rodzinach była najbardziej efektywna – grupa najlepiej radziła sobie z zadaniem eksperymentalnym. Niskie wykształcenie ojca korelowało ze wzorem dzieckocentrycznym, który okazał się stosunkowo mało efektywny. Z przeprowadzonych badań wynika, że styl komunikacji, wbrew oczekiwaniom, nie różnicuje zasadniczo rodzin z dzieckiem we wczesnym okresie dojrzewania i we wczesnej dorosłości. Być może wzór interakcji wypracowywany w rodzinie przez lata nie zmienia się dość plastycznie lub też bardzo wyraziście determinują go inne czynniki.

Effective functioning of the family system depends on its ability to adjust to inevitable changes associated with the development of all the members. Patterns of familial communication develop as a child grows up. Adolescence seems to be a period, when a change in the attitude of parents toward their child is required; parents should begin treating the child as an adult. The purpose of the present study was to identify differences in patterns of parents-child interaction at the beginning and at the end of adolescence. Two groups of families were investigated: with an adolescent child (lower secondary school students (“gimnazjum”)) and with an adult child (university students). Experimental method was used to assess patterns of communication and its effi ciency. Factor analysis was employed to reveal basic patterns of interaction. They were associated with the leading role of one of the members. Four different patterns were identifi ed: „child-centred”, „mother-centred”, „father-centred” and without a leader. The patterns occurred irrespective of a family having an adolescent or an adult child. Surprisingly, it was parental education which turned out to be associated with communication pattern. Mothers in „mother-centred” families were signifi cantly better educated than other mothers. Communication in these families was the most effi cient. „Child-centred” pattern was linked with the father’s poor education. Communication in these families was less effi cient. In the present study, patterns of familial communication did not correlate with a child’s age. Perhaps these patterns are not as fl exible as expected. The main conclusion of this study is that probably other factors influence patterns of parents-child interaction.