Terapia balneoklimatyczna i lecznictwo uzdrowiskowe społeczności żydowskiej na Śląsku w latach 1945–1950
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 26.09.2024
Medycyna Nowożytna, 2024, Tom 30 (2024) Suplement II, s. 367 - 397
https://doi.org/10.4467/12311960MN.24.046.20104Autorzy
Terapia balneoklimatyczna i lecznictwo uzdrowiskowe społeczności żydowskiej na Śląsku w latach 1945–1950
The issue of the health care of the Jewish community in Silesia (both Upper and Lower Silesia) just after the World War II in the context of spa and balneoclimatic therapy has so far not received a thorough scientific synthesis nor analytical study. In the literature to date, this issue has mainly appeared as an element within the broader context of studies. It should be noted, however, that Lower Silesia, which played a leading role not only in the history of post-war Jewish settlement, but also became the national centre for tuberculosis spa treatment in the People’s Republic of Poland, remained the main focus of interest for researchers. The current state of research still contains many areas of unrecognised research and is far from being considered satisfactory. This article is therefore an attempt to fill this research gap and aims to explore the history and place of spa and balneoclimatic therapy in post-war health care structures in the context of the Jewish community. The research therefore covered spa towns in Upper and Lower Silesia, providing treatment services, located within the borders of Poland after 1945. In the course of the research, available archives, sources, studies and e-documents were analysed. The paper focuses primarily on an attempt to reconstruct the activities of the Society for the Protection of the Health of the Jewish People in Poland, the primary organisation for Jewish medical care, which operated in Lower and Upper Silesia for less than three decades. The turning points of the article are: 1945 – thebeginning of the Polish administration in Silesia and the moment when the structures of the Jewish health service in Poland were reactivated, and 1950 – the symbolic end of Jewish autonomy in the country.
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, zespół TOZ przy CKŻP 1945–1950: sygn. 324/7; 324/120; 324/405; 324/537; 324/554; 324/858; 324/859; 324/879; 324/1346; 324/1976; 324/1946; 2035.
Bronsztejn S., Uwagi o ludności żydowskiej na Dolnym Śląsku w pierwszych latach po wyzwoleniu, „Biuletyn ŻIH” 1970, nr 75.
Chlebowski T. (oprac.), Polskie uzdrowiska. Informator, Warszawa 1967.
Dobrzyński J., Uzdrowiska jako lecznice biologiczne, Warszawa 1949. Dz.U. z 1966 r. nr 23, poz. 150.
Falkiewicz A., Starzewska M., Uzdrowiska dolnośląskie i ich okolice, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1975.
Fischer L., Prewentoria dla dorosłych jako czynnik zapobiegania gruźlicy płuc, „Gruźlica. Tuberkulosis. Organ Polskiego Towarzystwa Badań Naukowych nad Gruźlicą i Instytutu Gruźlicy” 1950, t. 18.
Goldschmietd A., Drogi rozwoju balneologii w Polsce, „Polski Tygodnik Lekarski” 1948, nr 26.
Kochański W., Lądek-Zdrój, [w:] A. Falkiewicz, M. Starzewska (red.), Uzdrowiska dolnośląskie i ich okolice, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1975.
Komunikat Instytutu Śląskiego, Ustalanie nazw miejscowości na ziemiach odzyskanych, nr 7, seria 5, Katowice, marzec 1946.
Konopka S., Rocznik Lekarski Rzeczpospolitej Polskiej na 1936 rok, Warszawa 1936.
Lorenz P., Über suggestive Temperatursteigerungen bei Tuberkulösen, „Beiträge zur Klinik der Tuberkulose” 1906, nr 5.
Małkowski R., Początki władzy polskiej i polskiego osadnictwa w Lądku-Zdroju po II wojnie światowej, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1970, R. 25, nr 5.
Od redakcji, Przejęcie obiektów turystycznych i poniemieckich, „Ziemia” 1946, nr 7.
Od redakcji, Uzdrowiska Śląskie, „Przegląd Lekarski” 1945, R. 1, nr 11–12.
Od redakcji, Breslauer Werke Verein, „Breslauer Gewerbe-Blatt” 1885, t. 31, nr 14.
Orzechowski K., Rozbudowa bazy materialnej lecznictwa uzdrowiskowego i warunki usprawniania skierowań, „Wiadomości Uzdrowiskowe” 1957, nr 2/3.
Szarota T., Pionierski okres osadnictwa w miastach dolnośląskich, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1966, R. 21, nr 4.
Towarzystwo Ochrony Zdrowia Ludności Żydowskiej, Co powinien każdy wiedzieć o TOZ-ie? Broszura informacyjna wydana z okazji 10-lecia Towarzystwa, Warszawa 1932.
Turski M., Gospodarcza funkcja służby zdrowia, „Gospodarka Planowa” 1947, R. 2, nr 5.
Warszylewicz L., Kudowa-Zdrój, [w:] A. Falkiewicz, M. Starzewska (red.), Uzdrowiska dolnośląskie i ich okolice, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1975.
Weissbein S. (red.), Heilanstalten für Lungenkranke, „Deutscher Bäderkalender” 1929, R. 9.
Z obrad Ministerstwa Zdrowia. Lecznictwo Uzdrowiskowe w Polsce Ludowej, „Służba Zdrowia” 1949, nr 3.
Balińska G., Uzdrowiska dolnośląskie. Problemy rozwoju i ochrony wartości kulturowych do II wojny światowej, Wrocław 1991.
Bednarek S., Społeczeństwo i kultura na Dolnym Śląsku w latach 1945–1989, [w:] W. Kucharski, A. Makowski, A. Sakson, B. Solga, G. Strauchold, R. Tomkiewicz (red.), Region czy regiony? Ziemie Zachodnie i Północne 1945–1989, Wrocław 2022.
Brenda R.L., Hitler Youth: The Hitlerjugend in War and Peace 1933– 1945, London 2016.
Bronsztejn S., Z dziejów ludności żydowskiej na Dolnym Śląsku po II wojnie światowej, Wrocław 1993.
Bronsztejn S., Uwagi o ludności żydowskiej na Dolnym Śląsku w pierwszych latach po wyzwoleniu, „Biuletyn ŻIH” 1970, nr 75.
Einhorn I., Towarzystwo Ochrony Zdrowia Ludności Żydowskiej w Polsce w latach 1921–1950, Toruń 2008.
Epsztein T., Inwentarz archiwum Towarzystwa Ochrony Zdrowia Ludności Żydowskiej w Polsce przy Centralnym Komitecie Żydów w Polsce (1945) 1946–1949 (1950), sygn. 324, Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego.
Fic M., Migracyjny ruch wędrówkowy na obszarze województwa śląskiego/katowickiego od 1945 roku – zarys problematyki, [w:] M. Fic (red.), Wędrówka ludów: powojenny transfer ludności w Polsce Ludowej, Katowice 2018.
Gruszka S., Duszniki-Zdrój, [w:] A. Falkiewicz, M. Starzewska (red.), Uzdrowiska dolnośląskie i ich okolice, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1975.
Grynberg M., Żydowska spółdzielczość pracy w Polsce w latach 1945–1949, Warszawa 1986.
Grzegorczyk-Skibińska T. (red.), Jubileusz zakładów leczenia gruźlicy w Kowarach 1945–1985, Jelenia Góra 1985.
Grzegorczyk-Skibińska T., Z dziejów lecznictwa przeciwgruźliczego Ziemi jeleniogórskiej. W 100-lecie szpitala „Wysoka Łąka”, Jelenia Góra 2002.
Grzegorczyk-Skibińska T., Sto dziesięć lat sanatorium przeciwgruźliczego „Wysoka Łąka” i trzydzieści lat Sali Tradycji, „Pneumonologia i Alergologia Polska” 2010, t. 78, nr 3.
Jüttemann A., Die preußischen Lungenheilstätten 1863–1934, Berlin 2015.
Kacprzak P., Polityka władz polskich wobec ludności niemieckiej w okresie funkcjonowania Ministerstwa Ziem Odzyskanych, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2008, t. 78.
Kersten K., Społeczeństwo polskie w władza ludowe w latach 1944– 1947, „Dzieje Najnowsze” 1981, R. 14, nr 1.
Korzeniowska W., Kurorty górnośląskie dawniej i dziś, Opole 1992. Kucharski W., Religia na Dolnym Śląsku w latach 1945–1989, [w:] W. Kucharski, A. Makowski, A. Sakson, B. Solga, G. Strauchold, R. Tomkiewicz (red.), Region czy regiony? Ziemie Zachodnie i Północne 1945–1989, Wrocław 2022.
Łuczyński R.M., Uzdrowiska sudeckie w latach 1945–1950, Wrocław 2015.
Łuczyński R.M., Uzdrowiska w Sudetach Zachodnich w latach 1945– 1966, Wrocław 2016.
Łuczyński R.M., Sanatorium dla Płucno-Chorych Towarzystwa Ochrony Zdrowia Ludności Żydowskiej w Polsce i jego działalność w Sokołowsku w latach 1945–1950, [w:] M. Migała, B. Płonka-Syroka, S. Jandziś (red.), Z historii medycyny i rehabilitacji w Polsce w latach 1918–2018, Opole 2019.
Łuczyński R.M., Sokołowsko jako stacja klimatyczna w pierwszych latach powojennych (1945–1950), [w:] E. Lonc, K. Plewa-Tutaj (red.), Zdrowie dla regionu, Uzdrowiska, t. 2, Wałbrzych 2017.
Łuczyński R.M., Wyżywienie w ośrodkach wczasowych Funduszu Wczasów Pracowniczych i w sanatoriach uzdrowiskowych PRL-u na przykładzie Sudetów, [w:] B. Płonka-Syroka, A. Syroka (red.), Zalecenia i regulacje dotyczące odżywiania w historii Europy (XIII– XXI w.) i w wybranych kulturach pozaeuropejskich, Historia diety i kultury odżywiania, t. 3, Wrocław 2020.
Mazurek W., Lecznictwo sanatoryjne przeciwgruźlicze i zdrojowiskowe dorosłych i dzieci prowadzone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na terenie Ziem Odzyskanych, „Przegląd Ubezpieczeń Społecznych” 1948, R. 16, z. 7.
Migała M., Rozwój terapii balneoklimatycznej na Górnym Śląsku w aspekcie leczenia gruźlicy (druga połowa XIX w., pierwsza połowa XX w.), Opole 2006.
Nowosielska-Sobel J., Polityka historyczna na Dolnym Śląsku w latach 1945–1989, [w:] W. Kucharski, A. Makowski, A. Sakson, B. Solga, G. Strauchold, R. Tomkiewicz (red.), Region czy regiony? Ziemie Zachodnie i Północne 1945–1989, Wrocław 2022.
Od redakcji: Obituary Notice. Ernst Max Brieger (1891–1965), „Leprosy Review” 1969, t. 40, nr 4.
Roszkowski W., Historia Polski 1914–1990, Warszawa 1991.
Sakson A., Społeczeństwo i kultura na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1945–1989. Podsumowanie, [w:] W. Kucharski, A. Makowski, A. Sakson, B. Solga, G. Strauchold, R. Tomkiewicz (red.), Region czy regiony? Ziemie Zachodnie i Północne 1945– 1989, Wrocław 2022.
Smolorz R.P., Polscy i śląscy Żydzi w Bawarii i ich nowe elity po II wojnie światowej, „Wieki Stare i Nowe” 2012, tom specjalny.
Spielvogel I., Wronecki K., Architektura uzdrowiskowa Sudetów. Od reprezentacji do funkcji, [w:] E. Lonc, K. Plewa-Tutaj (red.), Zdrowie dla regionu, Uzdrowiska, t. 2, Wałbrzych 2017.
Spielvogel I., Przemiany w architekturze europejskich uzdrowisk, Studia i Monografie PO, z. 467, Opole 2017.
Szarejko P., Słownik lekarzy polskich XIX wieku, t. 4, Warszawa 1997. Wieczorek P., Żydzi w Wałbrzychu i powiecie wałbrzyskim 1945–1968, Wrocław–Warszawa 2017.
Włodarczyk T., Osiedle żydowskie na Dolnym Śląsku w latach 1945– 1950, Wrocław 2021 (praca mgr).
Woźniakowska K., Codzienność w sudeckich sanatoriach w latach 1950–1966, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2018, t. 79.
Woźniakowska K., Organizacja, infrastruktura i działalność lecznicza uzdrowisk w Polskich Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim w latach 1945–1966. Zarys Problematyki, [w:] P. Grata (red.), Od kwestii robotniczej do nowoczesnej kwestii socjalnej. Studia z polskiej polityki społecznej XIX i XX wieku, Rzeszów 2017.
Woźniakowska K., Przekształcenia infrastruktury uzdrowisk sudeckich w latach 1945–1966, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 2020, R. 80, nr 2.
Woźniakowska K., Sanatorium przeciwgruźlicze Towarzystwa Ochrony Zdrowia Ludności Żydowskiej w Sokołowsku w latach 1946–1950, „Studia Śląskie” 2017, t. 81.
Dopiero lazaret pokazuje, czym jest wojna, https://www.hausschlesien.de/dopiero-lazaret-pokazuje-czym-jest-wojna?lang=pl.
Informacje: Medycyna Nowożytna, 2024, Tom 30 (2024) Suplement II, s. 367 - 397
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Instytut Fizjoterapii Politechniki Opolskiej
Publikacja: 26.09.2024
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Informacje o autorze:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 52
Liczba pobrań: 33