FAQ
logotyp Archiwum Narodowego w Krakowie

Kartograficzne zainteresowania Tadeusza Czackiego

Data publikacji: 01.2023

Krakowski Rocznik Archiwalny, 2022, XXVIII, s. 119 - 134

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.22.007.16847

Autorzy

Ewa Danowska
Historyk, Kraków
https://orcid.org/0000-0002-3273-4020 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Kartograficzne zainteresowania Tadeusza Czackiego

Abstrakt

W Rzeczypospolitej w czasach króla Stanisława Augusta Poniatowskiego wzrosła intensywność prac nad sporządzaniem map terytorium państwa. Wiązało się to z osobistymi zainteresowaniami króla kartografią i jego inspirującą rolą w tej dziedzinie. Należy podkreślić działalność powołanego przez sejm konwokacyjny w 1764 r. Korpusu Pontonierów i zasługi wojewody nowogrodzkiego Józefa Aleksandra Jabłonowskiego patronującego wydaniu mapy Rzeczypospolitej G. A. Rizzi Zannoniego. Do rozwoju polskiej kartografii w drugiej połowie XVIII w. przyczyniły się prace m.in. Ferdynanda Naxa czy Karola Perthéesa. W opinii Tadeusza Czackiego sporządzanie aktualnych map miało znaczenie dla gospodarki kraju oraz usprawnienia transportu i handlu. Jako komisarz Komisji Kruszcowej i Komisji Skarbu Koronnego zaangażowany był w prace nad mapą rzeki Nidy i Słupicy wykonaną przez Jana Mehlera. Jako załączniki do swoich raportów w 1788 r. dołączył mapy Dniestru, Dniepru, rzek Horynia i Słuczy, półwyspu krymskiego i Kanału Muchawieckiego. Wśród podarowanych Komisji Skarbu Koronnego przez T. Czackiego map była też hydrograficzna mapa Polski, którą się bardzo szczycił. Najprawdopodobniej stanowiła uaktualnioną wersję mapy K. Perthéesa.

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Źródła rękopiśmienne

Archiwum Główne Akt Dawnych, tzw. Metryka Litewska, rkps 155.

Biblioteka Czartoryskich, Rkps 901.

Biblioteka Naukowa PAU i PAN, Rkps 2222.

Opracowania

Bartoszewicz Henryk: Prace Korpusu Inżynierów Koronnych i ich autorzy. Stan zachowania kartografików. W: Mapa w służbie odrodzonej Polski. Red. Beata Konopska, Paweł E. Weszpiński. Z Dziejów Kartografii t. 23. Warszawa: Wydawnictwa IHN PAN, 2020, s. 43–70.

Bohdanowicz Jadwiga, Dzięcielewski Marek: Zarys geografii historycznej i politycznej cywilizacji. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2003.

Buczek Karol: Kartograf króla Stanisława Augusta. Oprac. Henryk Rutkowski. W: Karol Perthées (1739–1815) fizjograf Pierwszej Rzeczypospolitej. Życie oraz działalność kartograficzna i entomologiczna. Red. nauk. Jerzy Pawłowski. Warszawa: Wydawnictwo „Retro-Art.”, 2003, s. 21–134.

Buczek Karol: Perthées Herman Karol, de. W: PSB, t. 25. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1980, s. 638–640.

Buczek Karol: Prace kartografów pruskich w Polsce za czasów Stanisława Augusta na tle współczesnej kartografii polskiej. Prace Komisji Atlasu Historycznego Polski, Kraków 1935.

Czacki Tadeusz: O handlu Polski z Portą Ottomańską. W: Dzieła, t. 3. Wyd. Edward Raczyński. Poznań, wyd. J. Łukaszewicz, 1845, s. 327–352.

Czacki Tadeusz: O litewskich i polskich prawach. O ich duchu, źródłach, związku i o rzeczach zawartych w Pierwszem statucie dla Litwy 1529 roku wydanem, t. 1. Warszawa: wyd. w Drukarni J.C.G. Ragoczego, 1800–1801.

Czynności Kommissyi Skarbu Koronnego w Miesiącu Marcu 1788 Roku. „Dziennik Handlowy i Ekonomiczny” 1788, R. 3, s. 340–347.

Danowska Ewa: Komisja Kruszcowa na tle inicjatyw gospodarczych II połowy XVIII wieku. „Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie” 1995, R. 40, s. 55–85.

Danowska Ewa: Tadeusz Czacki 1765–1813. Na pograniczu epok i ziem. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2006.

Danowska Ewa: Tadeusz Czacki z Krzemieniec. Wykład inauguracyjny. „Dialog Dwóch Kultur” 2007, R. 2, s. 27–31.

Dobrzyniecka Janina: Jabłonowski Józef Aleksander. W: PSB, t. 10. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1962, s. 225–228.

Drozdowski Marian: Traktaty handlowe po pierwszym rozbiorze a problem jedności gospodarczej ziem polskich. „Roczniki Historyczne” 1971, R. 37, s. 85–110.

Falniowska-Gradowska Alicja: Ostatnie lata działalności Sądu Referendarskiego Koronnego (1768–1793). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1971.

Giergielewicz Jerzy: Korpus Pontonierów (Batalion Skarbowy) (1764–1794). „Saper i Inżynier Wojskowy” 1924, R. 3, z. 2, s. 45–51.

Giergielewicz Jerzy: Zarys historii Korpusu Inżynierów Koronnych w epoce Stanisława Augusta. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowy, 1933.

Gierszewski Stanisław: Wisła w dziejach Polski. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1982.

Haczewska Zofia: Rękopiśmienna osiemnastowieczna mapa hydrograficzna Polski w zbiorach sztokholmskich. „Polski Przegląd Kartograficzny” 1985, R. 17, s. 146–147.

Herbst Stanisław: Mehler (Mekler, Meller, Maller) Jan Albert. W: PSB, t. 20. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1975, s. 378–379.

Historia geografii polskiej. Red. nauk. Antoni Jackowski, Stanisław Liszewski, Andrzej Richling. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.

Hugo-Bader Karol: Handlowa żegluga rzeczna w Polsce. „Sprawy Morskie i Kolonialne” 1936, R. 3, z. 2, s. 93–98.

Korzon Tadeusz: Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta (1764–1794). t. 2, 4, 5. Kraków–Warszawa: Księgarnia L. Zwolińskiego i Spółki, Księgarnia T. Paprockiego i Spółki, 1897.

Łonczyńska Krystyna: Zbiór geograficzny Stanisława Augusta. „Archeion” 1960, R. 33, s. 21–49.

Machynia Mariusz, Srzednicki Czesław: Oficerowie wojska koronnego 1777–1794. Spisy. T. 1: Wojsko koronne. Cz. 2: Artyleria i wojska inżynierskie. Kraków: Księgarnia Akademicka, Wydawnictwo Naukowe, 1999.

Morski Onufry: Relacya z examinu Kommissyi Skarbu Koronnego za lat cztery od dnia 1 7bris 1786 do dnia ostatniego Augusti 1790 przez Deputacyę od Stanów wyznaczoną odprawionego, cz. 1. Warszawa: Druk. Dufour, 1790.

Nieć Julian: Tadeusz Czacki jako marynista. Odb. z: „Życie Krzemienieckie” 1935, nr 11–12.

Olszewicz Bolesław: Kartografia Polska XVIII wieku. „Polski Przegląd Kartograficzny” 1931–1932, R. 5, s. 109–138.

Olszewicz Bolesław: Polska kartografia wojskowa (zarys historyczny). Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1921.

Olszewicz Wacław: Matematyczno-przyrodnicze zbiory i pracownie na zamku Stanisława Augusta. W: Warszawa XVIII w., t. 2. Studia Warszawskie t. 16, Warszawa 1973, s. 115–124.

Osiński Alojzy: O życiu i pismach Tadeusza Czackiego. Krzemieniec: [wyd. Łukaszewicz], 1851.

Piasecka Janina Ewa: Budowa kanałów na ziemiach Rzeczypospolitej w świetle piśmiennictwa polskiego do połowy XIX w. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1970, R. 15, s. 279–318.

Piasecka Janina Ewa: Dzieje hydrografii polskiej do 1830 roku. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970.

Pierwsze prace Tadeusza Czackiego S.N. Wyd. Józef Ignacy Kraszewski. „Athenaeum” 1846, t. 2, s. 5–66.

Rabowicz Edmund: Nax Jan Ferdynand. W: PSB, t. 22. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1977, s. 637–640.

Rastawiecki Edward: Mappografia dawnej Polski. Warszawa: Drukarnia S. Orgelbranda, 1846.

Stoksik Janina Mirosława: Geometrzy małopolscy do końca XVIII wieku. Z dziejów geodezji i kartografii wielkoskalowej w Polsce. Kraków: Archiwum Narodowe w Krakowie, 2013.

Wernerowa Wiesława: Wkład Komisji Skarbu Koronnego do poznania geograficznego Polski w końcu XVIII wieku. „Studia Łomżyńskie” 1989, R. 1, s. 165–179.

Wilder Jan Antoni: Traktat handlowy polsko-pruski z roku 1775. Gospodarcze znaczenie utraty dostępu do morza. Warszawa: TNW, 1937.

Wydawnictwa elektroniczne

Informacje

Informacje: Krakowski Rocznik Archiwalny, 2022, XXVIII, s. 119 - 134

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Kartograficzne zainteresowania Tadeusza Czackiego

Angielski:

Cartographic interests of Tadeusz Czacki

Publikacja: 01.2023

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Ewa Danowska (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 367

Liczba pobrań: 306

<p> Kartograficzne zainteresowania Tadeusza Czackiego</p>