Piotr de Bończa Bukowski

W prezentowanym artykule rozwijam refleksję wokół pojęcia wierności, któremu przypisuję fundamentalne znaczenie w kształtującym się od wieków dyskursie przekładoznawczym. W myśli Romana Ingardena pojęcie to pojawia się w różnych kontekstach: aksjologicznym, etycznym, epistemologicznym i estetycznym. Z wypowiedzi Ingardena na temat znaczenia wierności w wymienionych dziedzinach dociekań filozoficznych wyłania się wieloaspektowy obraz tego pojęcia, pozwalający lepiej zrozumieć istotę kwestii wiernego przekładu, której filozof poświęcił swą uwagę w szkicu O tłumaczeniach. Podejmując próbę zrekonstruowania Ingardenowskiego rozumienia wiernego przekładu literatury, odwołuję się nie tylko do tego tekstu, ale także do świadectw działalności polskiego fenomenologa jako autora i redaktora tłumaczeń wydawanych w serii „Biblioteka Klasyków Filozofii”. Wyniki rekonstrukcji odnoszę do wybranych nurtów myśli przekładoznawczej, zwracając uwagę na translatologiczną relewancję Ingardenowskiego ujęcia problemu wierności.

In this article, I reflect on the productivity of hermeneutic translation criticism, focusing on literary translation. I pose the question whether the hermeneutic mode of translation analysis and evaluation – largely based on the premises of Romantic art criticism – has the potential to make a significant contribution to contemporary discussions on the functional model of translation criticism. My argument is that the source of the productivity (and functionality) of translation criticism is dialogicity – a feature that can be considered fundamental in the case of hermeneutics. Following the dialogical hermeneutics of F. Schlegel, F. Schleiermacher and H.-G. Gadamer, as well as H.R. Jauß’s aesthetics of reception, I formulate some general postulates regarding a hermeneutic critique of literary translations. This critical mode is interrogative: it locates and poses questions that are answered by the examined texts. The critic’s questions include those about the original and for the original, about the translator and for the translator, as well as about the reader and for the reader. Finally, I demonstrate cases in which a critical dialogue crystallizes around literary translations. It is a dialogue that can be shaped and interpreted by the postulated hermeneutic translation criticism.

Originally published in Polish in “Przekładaniec” vol. 42/2021. Open access for this publication has been supported by a grant from the Priority Research Area Heritage under the Strategic Programme Excellence Initiative at Jagiellonian University.

Translated by: Zofia Ziemann.

W niniejszym artykule prezentuję genezę i intelektualne zaplecze projektu „Roman Ingarden w przestrzeni słowa”, który zaowocował konferencją z okazji 130. rocznicy urodzin filozofa oraz inicjatywą wydania monograficznego numeru czasopisma Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis. Konstatuję, że Ingarden przez całą swą drogę naukową eksplorował przestrzeń słowa, poruszając się na różnych jej płaszczyznach. Był on przekonany, iż słowa mogą być narzędziami poznania i jako takie są otwarte na rozumienie. Pisał o różnicy między słowem żywym, użytym w konkretnej sytuacji, a wieloznacznym „słowem języka”. Przypominam również, że Ingarden tworzył literaturę i poddawał ją opisowi, przekładał literaturę i opisywał istotę przekładu literackiego. W tak zarysowanej przestrzeni sytuuję analizy uczestników projektu, którzy zdecydowali się zmierzyć z wieloaspektową problematyką słowa w myśli Romana Ingardena.

Peter (Peter) Lachmann’s Life in the Space of Translation

The article discusses Przemysław Chojnowski’s research on the work of Peter (Piotr) Lachmann, a German-Polish author born in pre-war Gliwice (Gleiwitz). Lachmann consistently thematizes the experience of the borderland, describing his existence between two languages and cultures, that is, a “life in translation”. The culmination of Chojecki’s long-time research is the monograph Liminalność i bycie „pomiędzy” w twórczości Petera (Piotra) Lachmanna. Studium literacko-kulturowe (Kraków, 2020), which is the main subject of analysis in this article. This work situates itself in the domain of modern anthropological-cultural comparative studies, clearly and convincingly demonstrating the heuristic potential of such approach. Chojnowski’s book is not only a mine of information about the work of Peter (Piotr) Lachmann, but also an invitation to discuss the broader issues of borderland and cultural bivalence, usually associated with ambiguous national identification.

Translation Criticism as a Dialogue. The Hermeneutic Model

In this article, I reflect on the productivity of hermeneutic translation criticism, focusing on literary translation. I pose the question whether the hermeneutic mode of translation analysis and evaluation – largely based on the premises of the Romantic art critique – is capable of making a significant contribution to the contemporary discussion on the functional model of translation criticism. According to my argument, the source of the productivity (and functionality) of translation criticism is dialogicity –a feature that can be considered fundamental in the case of hermeneutics. Following the dialogical hermeneutics of F. Schlegel, F. Schleiermacher and H.-G. Gadamer, as well as H.R. Jauß’s aesthetics of reception, I formulate some major postulates of a hermeneutic critique of literary translations. This criticism is of an interrogative nature: it finds and poses questions that are answered by the examined statements. The critic’s questions include those about the original and to the original, about the translator and to the translator, as well as about the reader and to the reader. Finally, I show cases in which a critical dialogue around literary translations crystallizes. It is a dialogue that can be shaped and interpreted by the postulated hermeneutic translation criticism.

Uneasy Dialogue. The Correspondence of Karl Dedecius and Czesław Miłosz

This article comments on the correspondence of Karl Dedecius and Czesław Miłosz which started in 1958 and lasted for over 40 years. The letters were collected and published in 2011 by Przemysław Chojnowski. They constitute an interesting material for translation researchers. The article shows the history of a diffi cult dialogue between the Polish writer and his German translator, in particular their divergent interpretations of the German literary fi eld within which Dedecius tried to place Miłosz’s work.