Magdalena Pytlak

Artykuł zawiera analizę powieści bułgarskiej pisarki Teodory Dimowej pt. Porażeni (2019) oraz bada sposoby, w jakie narracja literacka może oddziaływać na pamięć zbiorową. Książka Dimowej opisuje wydarzenia, jakie nastąpiły w Bułgarii po przewrocie komunistycznym 9 września 1944 roku. Ramę metodologiczną mojej analizy stanowią badania pamięciologiczne, szczególnie zaś te dotyczące pamięci zbiorowej (A. Assmann, J. Assmann), oraz zależności między literaturą a pamięcią (Erll). Ważna z perspektywy moich badań jest również koncepcja postpamięci (Hirsch). Kluczowe w tym kontekście są odwołania do studiów nad traumą oraz afektem (LaCapra, Caruth).

When Peripheral Concept Becomes a Key Issue. The Term “(Un)translatability” in the Context of Bulgarian Literature and Culture – a Reconnaissance

In recent years, in Bulgaria returns the belief of untranslatability formulated equally in relation to native literature, as well as culture and is expressed both by the creators and researchers. The term “untranslatability” appears essentially in two spaces – public discourse and scientific discourse. This article focuses on the second one, namely on scientific discourse. The paper analyzes selected articles, debates and scientific studies published in the beginning of 21st century. The purpose of the proposed exegesis is to try to understand what Bulgarian researchers understand using the term “neprevodimost”.

In 1928, two translations of Dostoevsky’s The Devils were published: one by Tadeusz Zagórski, another by an unknown woman signed as J.B. This article analyses both translations to understand why Zagórski’s version has become canonical. It seems that the main reasons for the privileged status of Zagórski’s translation are, on the one hand, its publisher’s strong position, and on the other – the visual aspect of the J.B. version. The J.B. edition was illustrated: the drawings depict the female characters of the novel. The illustrated plates present also excerpts selected from the novel, which are frequently amorous in tone. Most probably because of its distinctly feminine look, the J.B. translation of The Devils was superseded by Zagórski’s version.

Polish Women Translators Outside the Canon. On a Forgotten Translation of Dostoyevsky’s The Devils

Despite the growing interest in women’s writing, women translators and their achievements are rarely discussed. The article focuses on mechanisms behind the exclusion of women’s writing from literary history and examines the social status of three women translators as contributing to their invisibility. Dora Gabe, Slava Shtiplieva and Anastasia Gancheva were co-workers at Polish-Bulgarian Review. Each developed a different strategy to cope with the unfavorable intellectual climate of interwar Bulgaria. Their biographies show the connections between marital and social status of a woman writer and the esteem of her works. They also confirm the claim that translating, instead of writing, was thought to be more appropriate for women because of the low position translation occupied in the hierarchy of artistic occupations.

Utrata pamięci stanowi swoistą oś najnowszej powieści bułgarskiego pisarza Georgiego Gospodinowa. W artykule podjęta zostaje próba prześledzenia form zapomnienia oraz procesu zapominania pojawiających się w Schronie przeciwczasowym. Punktem odniesienia dla rozważań jest stosunek bohaterów do czasu oraz historii. Jednocześnie studium stanowi próbę odczytania implikowanych form niepamięci, które na pozór łączą się z procesem przeciwnym – pamiętaniem.

Celem niniejszego tekstu jest przyjrzenie się obrazowi „siebie samych” oraz „innych”, jaki wyłania się z utworów bułgarskiej kultury popularnej.
W 2013 r. na antenach dwóch bułgarskich stacji telewizyjnych pojawiły się seriale historyczne Дървото на живота (Drzewo życia) oraz Недадените (Niewydani). Sam gatunek w ostatnich dekadach pojawiał się w Bułgarii bardzo rzadko. Dlatego obie rodzime produkcje były mocno promowane, a w trakcie emisji cieszyły się ogromną popularnością. Mimo że obrazy przedstawiają dwa momenty z historii kraju (pierwszy od zjednoczenia do wybuchu I wojny światowej, drugi – okres II wojny światowej), kluczową rolę odgrywa w nich postawa Bułgarów wobec siebie oraz innych, reprezentowanych głównie przez mniejszości wyznaniowe (Muzułmanów i Żydów).