Krytyka przekładu literackiego jako dialog. Model hermeneutyczny

Piotr de Bończa Bukowski

Krytyka przekładu literackiego jako dialog. Model hermeneutyczny

Data publikacji: 2021

Przekładaniec, 2021, Numer 42 – Krytyka przekładu i okolice, s. 14 - 39

https://doi.org/10.4467/16891864PC.21.016.14327

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Krytyka przekładu literackiego jako dialog. Model hermeneutyczny

Abstrakt

Translation Criticism as a Dialogue. The Hermeneutic Model

In this article, I reflect on the productivity of hermeneutic translation criticism, focusing on literary translation. I pose the question whether the hermeneutic mode of translation analysis and evaluation – largely based on the premises of the Romantic art critique – is capable of making a significant contribution to the contemporary discussion on the functional model of translation criticism. According to my argument, the source of the productivity (and functionality) of translation criticism is dialogicity –a feature that can be considered fundamental in the case of hermeneutics. Following the dialogical hermeneutics of F. Schlegel, F. Schleiermacher and H.-G. Gadamer, as well as H.R. Jauß’s aesthetics of reception, I formulate some major postulates of a hermeneutic critique of literary translations. This criticism is of an interrogative nature: it finds and poses questions that are answered by the examined statements. The critic’s questions include those about the original and to the original, about the translator and to the translator, as well as about the reader and to the reader. Finally, I show cases in which a critical dialogue around literary translations crystallizes. It is a dialogue that can be shaped and interpreted by the postulated hermeneutic translation criticism.

Słowa kluczowe

przekład literacki, krytyka przekładu, hermeneutyka, dialog; literary translation, translation criticism, hermeneutics, dialogue

literary translation, translation criticism, hermeneutics, dialogue

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Apel, Friedmar. 1982. Sprachbewegung. Eine historisch-poetologische Untersuchung zum Problem des Übersetzens, Heidelberg: Carl Winter.

Assmann, Jan. 2008. Communicative and Cultural Memory, w: A. Erll, A. Nünning (red.), Cultural Memory Studies. An International and Interdisciplinary Handbook, Berlin – New York: De Gruyter, s. 109–118.

Balcerzan, Edward. 1999. Tajemnica istnienia (sporadycznego) krytyki przekładu, w: P. Fast (red.), Krytyka przekładu w systemie wiedzy o literaturze, Katowice: „Śląsk”, s. 25–37.

Bartnicki, Krzysztof. 2012. Fu Wojny albo tłumacz w wyprawie na wschód, Kraków: Korporacja Ha!art.

Benjamin, Walter. 1973. Der Begriff der Kunstkritik in der deutschen Romantik, Frankfurt am Main: Suhrkamp.

Berman, Antoine. 2009. Przekład jako doświadczenie obcego, przeł. U. Hrehorowicz, w: P. Bukowski, M. Heydel (red.), Współczesne teorie przekładu. Antologia, Kraków: Znak, s. 249–264.

Bronk, Andrzej. 1988. Rozumienie – dzieje – język. Filozoficzna hermeneutyka H.-G. Gadamera, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.

— 1994. Antyfundamentalizm hermeneutyki Hansa-Georga Gadamera, w: S. Czerniak, J. Rolewski (red.), Studia z filozofii niemieckiej I. Hermeneutyczna tożsamość filozofii, Toruń: UMK, s. 155–171.

Chesterman, Andrew. 2012. A Hermeneutic Dialogue with Radegundis Stolze, w: L. Cercel, J. Stanley (red.) Unterwegs zu einer hermeneutischen Übersetzungswissenschaft. Radegundis Stolze zu ihrem 60. Geburtstag, Tubingen: Narr, s. 30–38.

Dąmbska-Prokop, Urszula. 2005. Czy krytyka „pozytywna” przekładu jest potrzebna?, w: U. Dąmbska-Prokop, Warsztat tłumacza i jego pułapki, Kielce: Wyższa Szkoła Umiejętności, s. 29–63.

De Bończa Bukowski, Piotr. 2020. Friedricha Schleiermachera drogi przekładu. W kręgu problemów języka i komunikacji, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

De Bończa Bukowski, Piotr, Zarychta, Paweł. 2021. Między literaturami. Rozmowy z tłumaczami o pisarzach języka niemieckiego, Kraków: Universitas.

De Man, Paul. 2009. Dialog i dialogowość(przeł. Ł. Wróbel), w: D. Ulicka (red.), Ja – Inny. Wokół Bachtina. Antologia, tom 2, Kraków: Universitas 2009, s. 409–417.

Eco, Umberto. 2021. Prawie to samo. O doświadczeniu przekładu, przeł. J. Miszalska, M. Surma-Gawłowska, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Gadamer, Hans-Georg. 1977. Uniwersalność problemu hermeneutycznego, przeł. M. Łukasiewicz, „Pamiętnik Literacki” 68(4), s. 309–319.

— 1993. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, przeł. B. Baran, Kraków: inter esse.

— 1998. Kim jestem Ja i kim jesteś Ty?, w: H.-G. Gadamer, Czy poeci umilkną? wyb. J. Margański, przeł. M. Łukasiewicz, przekł. przejrzał i wstępem opatrzył K. Bartoszyński, Bydgoszcz: Homini Studio, s. 67–165.

— 2003. Tekst i interpretacja, przeł. P. Dehnel, w: H.-G. Gadamer, Język i rozumienie, wyb., przeł. i posł. P. Dehnel, B. Sierocka, Warszawa: Aletheia, s. 99–141.

— 2009. Lektura jest przekładem, przeł. M. Łukasiewicz, w: P. Bukowski, M. Heydel (red.), Współczesne teorie przekładu. Antologia, Kraków: Znak, s. 321–325.

Grądziel, Joanna. 1999. Witold Wirpsza: Krytyka przekładu w systemie autorskich poglądów na literaturę, w: P. Fast (red.), Krytyka przekładu w systemie wiedzy o literaturze, Katowice: „Śląsk”, s. 177–190.

Grondin, Jean. 2007. Wprowadzenie do hermeneutyki filozoficznej, przeł. L. Łysień, Kraków: WAM.

Heidegger, Martin. 2000. Co zwie się myśleniem?, przeł. J. Mizera, Warszawa–Wrocław: PWN.

Heydel, Magda. 2013. Gorliwośćt łumacza. Przekład poetycki w twórczości Czesława Miłosza, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Hönig, Hans G., Kußmaul, Paul. 1999. Strategie der Übersetzung. Ein Lehr- und Arbeitsbuch, Tübingen: Narr.

House, Juliane. 2015. Translation Quality Assessment. Past and Present, London – New York: Routledge.

— 2018. Translation. The Basics, London – New York: Routledge.

Iwaszkiewicz, Jarosław. 1977. Gösta Berling, w: J. Iwaszkiewicz, Szkice o literaturze skandynawskiej, Warszawa: Czytelnik, s. 8–10.

Jankowicz, Grzegorz. 2012. Tłumacz molekularny. Rozmowa z Krzysztofem Bartnickim, „Magazyn literacki. Książki w Tygodniku” 10, 4 marca, s. 2–4.

Jauß, Hans Robert. 1986. Cząstkowość metody recepcji, przeł. W. Bialik, w: Współczesna myśl literaturoznawcza w Republice Federalnej Niemiec, wybrał, oprac. i wstępem opatrzył H. Orłowski, przeł. M. Łukasiewicz, W. Bialik, M. Przybecki, Warszawa: Czytelnik, s. 163–177.

— 1991. Ästhetische Erfahrung und literarische Hermeneutik, Frankfurt am Main: Suhrkamp.

Joyce, James. 2012. Finneganów tren, przeł. K. Bartnicki, Kraków: Korporacja Ha!art.

Kleszcz, Leszek. 2006. Po cóż poezja?, w: K. Bal, J. Wilk (red.), Gadameriana, Wrocław: ATUT, s. 175–178.

Kuczyńska-Koschany, Katarzyna. 2007. Andersen Iwaszkiewicza, „Odra” 7–8 (lipiec–sierpień), s. 91–96.

Kuhn, Irène. 2007, Antoine Bermans „produktive“ Übersetzungskritik. Entwurf und Erprobung einer Methode, Mit einer Übertragung von Bermans Pour une critique des traductions, Tübingen: Narr.

Marquard, Odo. 1994. Pytanie, na które odpowiedziąj est hermeneutyka, w: O. Marquard, Rozstanie z filozofiąpierwszych zasad, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 120–150.

Okopień-Sławińska, Aleksandra. 1985. Semantyka wypowiedzi poetyckiej (preliminaria), Wrocław: Ossolineum.

Piecychna, Beata. 2019. Rozumienie – dzieje – dialog. O kompetencjach tłumacza w hermeneutyce filozoficznej Hansa-Georga Gadamera, wyd. II, Białystok: Prymat.

Pikulik, Lothar. 1992. Frühromantik. Epoche – Werke – Wirkung, C.H. Beck: München.

Pleger, Wolfgang H. 1988. Schleiermachers Philosophie, Berlin – New York: De Gruyter.

Reiß, Katharina. 1971. Möglichkeiten und Grenzen der Übersetzungskritik. Kategorien und Kriterien für eine sachgerechte Beurteilung von Übersetzungen, München: Max Huber.

Rosner, Katarzyna. 1991. Hermeneutyka jako krytyka kultury, Warszawa: PIW.

Schlegel, Friedrich. 1980. [Tieck’s „Don-Quixote”-Übersetzung], w: F. Schlegel, Werke in zwei Bänden. Erster Band, Berlin – Weimar: Aufbau-Verlag, 314–316.

Schleiermacher, Friedrich, Platon. 2016. Werke I,1 (KSA IV/3), hrsg. von L. Kappel, J. Loehr unter Mitw. von M. Günther, Berlin – Boston: De Gruyter.

Scott, Clive. 2000. Translating Baudelaire, Exeter: University of Exeter Press.

Sommarkvist, Pär. [Sommer Piotr] 1998. Nasi polscy poeci szwedzcy, „Literatura na Świecie” 7–8 (324–325), s. 396–429.

Smolka, Iwona. 2008. O ludziach i diabłach. Z Adamem Pomorskim rozmawia Iwona Smolka, „Nowe Książki” 2, s. 4–8.

Steiner, George. 1989. Martin Heidegger. With a New Introduction, Chicago: The University of Chicago Press.

— 2007. Przekład jako conditio humana, przeł. O. i W. Kubińscy, w: O. Kubińska, W. Kubiński (red.), Przekładając nieprzekładalne. O wierności, Gdańsk: Wydawnictwo UG, s. 19–39.

— 2009. Ruch hermeneutyczny, przeł. O i W. Kubińscy, w: P. Bukowski, M. Heydel (red.), Współczesne teorie przekładu. Antologia, Kraków: Znak, s. 329–334.

Stolze, Radegundis. 1992. Hermeneutisches Übersetzen. Linguistische Kategorien des Verstehens und Formulierens beim Übersetzen, Tübingen: Narr.

— 2003. Hermeneutik und Translation, Tübingen: Narr.

— 2009. Tłumaczenie jako proces ewolucyjny, przeł. P. Bukowski, w: P. Bukowski, M. Heydel (red.), Współczesne teorie przekładu. Antologia, Kraków: Znak, s. 349–355.

Szulakiewicz, Marek. 2004. Filozofia jako hermeneutyka, Toruń: Wydawnictwo UMK.

Veraart, Albert, Wimmer, Reiner. 1993. Hermeneutyka, w: Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneutyki, wyb. i przeł. G. Sowiński, Kraków: Wydawnictwo PAT, s. 9–13.

Wanning, Berbeli. 2000. Friedrich Schlegel. Eine Einführung, Wiesbaden: Panorama.

Wuthenow, Ralf-Rainer. 1969. Das fremde Kunstwerk. Aspekte der literarischen Übersetzung, Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.

Żuławski, Jerzy. 1975. O tłumaczeniu ksiąg, w: S. Pollak (red.), O sztuce tłumaczenia. Księga druga, Wrocław: Ossolineum, s. 381–387.

Informacje

Informacje: Przekładaniec, 2021, Numer 42 – Krytyka przekładu i okolice, s. 14 - 39

DOI: https://doi.org/10.4467/16891864PC.21.016.14327

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Krytyka przekładu literackiego jako dialog. Model hermeneutyczny

Angielski:

Translation Criticism as a Dialogue. The Hermeneutic Model

Autorzy

Piotr de Bończa Bukowski

https://orcid.org/0000-0001-9593-9413

Instytut Filologii Germańskiej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska

Publikacja: 2021

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Piotr de Bończa Bukowski (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 1072

Liczba pobrań: 794

<div id="cke_pastebin"> Krytyka przekładu literackiego jako dialog. Model hermeneutyczny</div>

Pobierz xml