Jak powstawał Kopiec Kościuszki w Krakowie – jego dzieje w czasach Rzeczypospolitej Krakowskiej

Ewa  Danowska

Jak powstawał Kopiec Kościuszki w Krakowie – jego dzieje w czasach Rzeczypospolitej Krakowskiej

Data publikacji: 2021

Krakowski Rocznik Archiwalny, 2017, XXIII, s. 45 - 63

https://doi.org/10.4467/12332135KRA.17.002.14656

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Jak powstawał Kopiec Kościuszki w Krakowie – jego dzieje w czasach Rzeczypospolitej Krakowskiej

Abstrakt

W Krakowie 23 czerwca 1828 r. odbył się pogrzeb zmarłego rok wcześniej Tadeusza Kościuszki. Zwłoki Naczelnika uroczyście złożono w katedrze na Wawelu, a Senat Wolnego Miasta Krakowa postanowił go uczcić odpowiednim pomnikiem. Pojawiły się wśród rządzących Krakowem, jak i mieszkańców, liczne propozycje jego formy. Zdecydowano się usypać ku czci bohatera Mogiłę na wzgórzu św. Bronisławy, na wzór istniejących kopców Krakusa oraz Wandy. Stosowną uchwałę Senat podjął 19 lipca 1820 r. Została zainicjowana zbiórka potrzebnych funduszy oraz zaplanowano przebieg prac. Uroczysta inauguracja odbyła się 16 października 1820 r. Powołano Komitet Budowy Pomnika Tadeusza Kościuszki, który miał czuwać nad przebiegiem prac i stroną finansową przedsięwzięcia. Społeczeństwo aktywnie włączyło się w działania, które prowadzono nie bez trudności czy przykrych niespodzianek natury technicznej i budowlanej. Planowano założenie wokół Kopca osady, której mieszkańcy sprawowaliby opiekę nad Mogiłą, co nie zostało zrealizowane. 25 października 1823 r. odnotowano zakończenie prac nad budową Kopca Kościuszki. Uporządkowano przyległy teren, budując dogodną drogę. Prace konserwatorskie nad kopcem trwały, co się okazało konieczne, nieustannie. Władze austriackie po likwidacji Rzeczypospolitej Krakowskiej zaakceptowały istnienie Kopca, a w 1860 r. na jego wierzchołku umieszczono granitowy głaz z inskrypcją.

23 June 1828 saw the funeral in Krakow of Tadeusz Kościuszko, who had died a year earlier. The corpse of the Commander was ceremoniously placed in Wawel Cathedral, and the Senate of the Free City of Krakow decided to commemorate him with a suitable monument. Numerous suggestions concerning its form appeared from the leaders of Krakow as well as its residents. It was decided to create a mound for the hero on Bronisława Hill, based on the already existing Krakus and Wanda mounds. A suitable resolution was passed Jak powstawał Kopiec Kościuszki w Krakowie... 63 by the Senate on 19 July 1820. A collection of necessary funds was initiated and the course of work was planned. The ceremonial inauguration took place on 16 October 1820. The Tadeusz Kościuszko Monument Construction Committee was established, with the aim of supervising the work and financial aspects of the undertaking. Local society actively participated in the activities, which were not without difficulties or unpleasant surprises of a technical or construction nature. The establishment of a settlement around the Mound was planned, with the residents taking care of the Mound, but was not carried out. On 25 October 1823, work on the construction of Kościuszko Mound ended. The surrounding area was developed and a road built. Maintenance work on the Mound continued and turned out to be a constant necessity. The Austrian powers accepted the existence of the Mound after the end of the Republic of Krakow, and in 1860 placed a granite stone with an inscription on its peak.

Słowa kluczowe

Tadeusz Kościuszko, Rzeczpospolita Krakowska, budowa Kopca, szczegóły techniczne, postępy prac

Tadeusz Kościuszko, Republic of Krakow, construction of the Mound, technical details, work progress

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Źródła rękopiśmienne

Archiwum Narodowe w Krakowie, Archiwum Wolnego Miasta Krakowa, sygn. WMK IV-7, WMK VI-2, WMK Okr. 22.

Archiwum Narodowe w Krakowie, Komitet Budowy Pomnika Tadeusza Kościuszki w Krakowie, sygn. 29/565/1/1 (dawna sygn. KPK 1), 29/565/2/3 (dawna sygn. KPK 3).

Prasa

„Pszczółka Krakowska” 1820, t. 4; 1821, t. 1, t. 2.

Źródła drukowane

Darowska z Mieroszewskich Helena: Dwa lata moich wspomnień z życia krakowskiego 1836–1837. W: Kapitan i dwie panny. Krakowskie pamiętniki z XIX wieku. Wyd. Irena Homola i Bolesław Łopuszański. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1980.

Dodatek do Pamiętnika budowy pomnika Tadeusza Kościuszki wydanego w 1826 r. obejmujący sprawozdanie Komitetu pomnikiem tym zarządzającego, za czas do 1 lipca 1852 r. Kraków: Drukarnia „Czasu”, 1852.

Dodatek drugi do Pamiętnika budowy pomnika Kościuszki obejmujący czas od 1 lipca 1852 roku do końca roku 1878. Kraków: Drukarnia „Czasu”, 1878.

Grabowski Ambroży: Wspomnienia, t. 2. Wyd. Stanisław Estreicher. Biblioteka Krakowska nr 41. Kraków: Drukarnia „Czasu”, 1909.

Krakowskie miscellanea kulturalno-obyczajowe z listów Stanisława Wodzickiego (1818– 1824). Oprac. Renata Żurkowa. „Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie” 1961/1962, R. 7/8, s. 187–234.

Lista imienna osób składających ofiary na pomnik Tadeusza Kościuszki, wydana przez Komitet zarządzający budową tegoż, od dnia 17 grudnia 1821 r. Kraków: druk. J. Maj, 1822.

Pamiętnik budowy pomnika Tadeusza Kościuszki przez Komitet zarządzający tąż budową wydany. Kraków: druk. J. Matecki, 1825.

Paszkowski Franciszek: Mowa miana przy założeniu podstawy mogiły, za pomnik Tadeuszowi Kościuszce na górze Bronisławy dnia 16go 1820. Kraków: druk. J. Matecki, 1820.

Opracowania

[Baranowski Walenty]: Opis sypania Kopca Kościuszki r. 1820 na górze świętej Bronisławy. Kraków: L. Anczyc i Spółka, 1880.

Bieniarzówna Janina, Małecki Jan M.: Dzieje Krakowa. T. 3: Kraków w latach 1796–1918. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979.

Borowiejska-Birkenmajerowa Maria, Demel Juliusz: Działalność urbanistyczna i architektoniczna Senatu Wolnego Miasta Krakowa w latach 1815–1846. „Studia i Materiały do Teorii i Historii Architektury i Urbanistyki” 1963, R. 4, s. 46–149.

Frycz Jerzy: Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Polsce w latach 1795– 1915. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975.

Gordziałkowski Jan: Dzieje Komitetu Kopca Kościuszki (1820–1994). W: Kościuszce w hołdzie. Praca zbiorowa pod red. Mieczysława Rokosza. Biblioteka Krakowska nr 133. Kraków: Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”, 1994.

Herbst Stanisław: Kościuszko Andrzej Tadeusz Bonawentura. W: PSB, t. 14. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968–1969, s. 430–440.

Kaźmierczak Jerzy: „Góry sypiemy na świadectwo krzywdy doznanej” – narodowa wymowa Kopca Kościuszki. „Rocznik Krakowski” 1997, R. 63, s. 67–87.

Korzon Tadeusz: Przedśmiertna męczarnia Kościuszki i żal pozgonny narodu. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Kościuszkowskiego, 1917.

Lewicki Karol: Dzieje kopca Kościuszki. Kraków: Wydawnictwo Komitetu Kopca Kościuszki, 1946.

Marosz Magdalena: Jak sypano Kopiec Tadeusza Kościuszki w Krakowie. Relacja Ambrożego Grabowskiego. W: Tadeusz Kościuszko. Historia, współczesność, przyszłość. Relacje i zależności. Kraków: Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, 2017, s. 107–117.

Miłkowski Stanisław: Jak powstał Kopiec Kościuszki. Kraków: Stanisław Cyrankiewicz, 1821.

Rożek Michał: Kopiec Kościuszki w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1981.

Sieńko Rafał, Bednarski Łukasz, Howiacki Tomasz: Historia zmagań o stan techniczny Kopca Kościuszki w Krakowie. W: Tadeusz Kościuszko. Historia, współczesność, przyszłość. Relacje i zależności. Red. naukowy Maria Jolanta Żychowska. Kraków: Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, 2017, s. 293–407.

Śmiałowski Eustachy: Pamiątka z Kopca Tadeusza Kościuszki. Kraków: drukarnia „Czasu”, 1893.

Żeleńska-Chełkowska Anna: Feliks Radwański senator Rzeczypospolitej Krakowskiej (1756–1826). Biblioteka Krakowska nr 123. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1982.

Żeleńska-Chełkowska Anna: Radwański Feliks. W: PSB, t. 30. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich,1987, s. 19–22.

Żeleńska-Chełkowska Anna: Radwański Feliks junior. W: PSB, t. 30. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 22–23.

Informacje

Informacje: Krakowski Rocznik Archiwalny, 2017, XXIII, s. 45 - 63

DOI: https://doi.org/10.4467/12332135KRA.17.002.14656

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Jak powstawał Kopiec Kościuszki w Krakowie – jego dzieje w czasach Rzeczypospolitej Krakowskiej

Angielski:

How Kościuszko Mound in Krakow was created – events during the Republic of Krakow

Autorzy

Ewa Danowska

https://orcid.org/0000-0002-3273-4020

Historyk, Kraków

Publikacja: 2021

Status artykułu: Otwarte

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Ewa Danowska (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 528

Liczba pobrań: 1062

<p> Jak powstawał Kopiec Kościuszki w Krakowie – jego dzieje w czasach Rzeczypospolitej Krakowskiej</p>

Pobierz xml