In the Polish People’s Republic (PRL), almost all schools were state-owned and served a subservient role to the communist system. Non-public schools in Poland, which developed in the late 1980s, are either charter schools run by the NGOs or private schools run by the individuals. The development of non-public schools in Poland was a manifestation of a grassroots initiative of civil society, which did not approve of the totalitarian ideology implemented in public schools and the dysfunctional, backward way of managing these schools. The aim of the article is to present the dynamics of the development of non-public forms of education in Poland in the years 1989–2014. The study used quantitative methodology – statistical data obtained by information registers of public administration. The compilation of this data allowed to show the development dynamics of non-public schools in Poland and the development direction of this phenomenon. The analysis of the existing data made it possible to draw a specific map of the development of non-public schools according to the number of schools, students, and teachers, also taking into account the geographical distribution of these schools in individual Polish voivodships. The conclusions of the research confirm the thesis that the creation and development of private schools is a phenomenon that was a social work from the beginning – a bottom-up initiative of civil society. The article fills the research gap through a synthetic approach to the development of education alternatives to the public education in Poland, in which the responsibility for the partial task implementation of meeting needs and providing well for the students in the context of education was taken over by citizens instead of the state. It also aims at spreading awareness among scientists and society of the importance of the issues raised in the text, while inspiring the participation of citizens in social life and their specific impact, the strength of which results in the changes made on the surrounding reality.

W PRL prawie wszystkie szkoły były państwowe i pełniły podrzędną rolę wobec systemu komunistycznego. Szkoły niepubliczne w Polsce, które rozwinęły się pod koniec lat 80., to szkoły społeczne prowadzone przez organizacje pozarządowe lub szkoły prywatne prowadzone przez osoby fizyczne lub prawne. Rozwój szkół niepublicznych w Polsce był przejawem oddolnej inicjatywy społeczeństwa obywatelskiego, które nie aprobowało ideologii totalitarnej realizowanej w szkołach publicznych i dysfunkcjonalnego, zacofanego sposobu zarządzania tymi szkołami. Celem artykułu jest przedstawienie dynamiki rozwoju niepublicznych form kształcenia w Polsce w latach 1989–2014. W badaniach wykorzystano metodykę ilościową – dane statystyczne uzyskane przez rejestry informacyjne administracji publicznej. Zestawienie tych danych pozwoliło na ukazanie dynamiki rozwoju szkół niepublicznych w Polsce oraz kierunku rozwoju tego zjawiska. Analiza danych zastanych pozwoliła na nakreślenie obrazu, swoistej mapy rozwoju szkół niepublicznych na podstawie liczby: szkół, uczniów, nauczycieli, także przy uwzględnieniu rozmieszczenia geograficznego tych szkół w poszczególnych polskich województwach. Wnioski z badań potwierdzają tezę, że powstanie i rozwój szkół niepublicznych to fenomen, który od początku był dziełem społecznym – oddolnej inicjatywy społeczeństwa obywatelskiego. Wypełnienie luki badawczej w postaci syntetycznego ujęcia rozwoju edukacji alternatywnej wobec szkolnictwa publicznego w Polsce, w którym odpowiedzialność za realizację części zadania zaspokojenia potrzeb i dostarczenia dobra w formie edukacji w miejsce państwa przejęli obywatele. Szerzenie wśród naukowców i społeczeństwa świadomości powagi podjętej w artykule problematyki, ukazanie inspirującego przykładu partycypacji obywateli w życiu społecznym oraz ich konkretnego wpływu, a także siły oddziaływania dokonanych zmian na otaczającą rzeczywistość.