FAQ

Reprezentacje uchodźców w polskiej literaturze dziecięcej – przykład dyskursu prouchodźczego

Data publikacji: 31.03.2020

Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, 2020 (XLVI), Nr 1 (175), s. 47 - 66

https://doi.org/10.4467/25444972SMPP.20.003.11794

Autorzy

Marta Jadwiga Pietrusińska
Instytut Socjologii, Uniwersytet Warszawski
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Reprezentacje uchodźców w polskiej literaturze dziecięcej – przykład dyskursu prouchodźczego

Abstrakt

Representations of refugees in Polish children’s literature – an example of pro-refugees discourse

The article aims to analyze children’s literature about refugees that has been published in the Polish market between 2015 and 2018 by using critical discourse analysis. The analysis of eleven publications for younger children focuses on the leading topoi, representations of refugees and discursive formations that appear in the books. Thanks to CDA, it was possible to discover an attitude which had not been directly articulated in the pro-refugee discourse based on the stereotypization of refugees (the figure of a poor refugee), asymmetry of relations or neo-colonialism and rooted in the discourse of “solidarity and compassion” or the discourse of “trouble-free multiculturalism”. The analysis also allowed us to establish the relationship between pro-refugee discourse and anti-refugee one. The analyzed books were all created after the so-called refugee crisis, and as such are interventionist and refer to hate speech since so they contest the anti-refugee discourse.

Keywords: discourse analysis, refugees, children’s literature, pro-refugee discourse

Streszczenie

Celem artykułu jest krytyczna analiza dyskursu (KAD) literatury dziecięcej o tematyce uchodźczej, która ukazała się na polskim rynku wydawniczym w latach 2015–2018. Analiza jedenastu publikacji dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym skupia się na głównych toposach, reprezentacjach uchodźców oraz formacjach dyskursywnych, które się w nich pojawiają. Dzięki zastosowaniu metody KAD możliwe było odkrycie niewyartykułowanej wprost w dyskursie prouchodźczym postawy opartej na stereotypizacji uchodźców (figura biednego uchodźcy), asymetryczności relacji czy też neokolonializmie i zakorzenionej w dyskursie „solidarności i współczuciu” czy też dyskursie „bezproblemowej wielokulturowości”. Analiza pozwoliła również na ustalenie relacji pomiędzy dyskursem prouchodźczym a dyskursem antyuchodźczym. Analizowane książki powstały po wybuchu tzw. kryzysu uchodźczego, mają charakter interwencyjny i stanowią odpowiedź na mowę nienawiści i pogardy – kontestują więc dyskurs antyuchodźczy.

Bibliografia

Adamczyk A. (2017), Kryzys migracyjny w Europie a polska polityka imigracyjna, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, (163)/2017, s. 307–331.

Bardijewska L. (2016), Kot Krima i obrazki. Łódź: Wyd. Literatura.

Berry M., Garcia-Blanco I., Moore K. (2015), Press Coverage of the Refugee and Migrant Crisis in the EU: A Content Analysis of Five European Countries. Cardiff: UNHCR.

Bobako M. (2017), Islamofobia jako technologia władzy, Kraków: Znak.

CBOS (2015) Polacy o uchodźcach – w internecie i w „realu”, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2015/K_149_15.PDF [dostęp: 11.10.2018].

CBOS (2018) Stosunek Polaków i Czechów do przyjmowania uchodźców, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2018/K_087_18.PDF [dostęp: 11.10.2018].

Cekiera R. (2017). Terroryści, tchórze i lenie – konstruowanie wizerunków uchodźców za pomocą memów internetowych, „Kultura-Media-Teologia”, nr 29, s. 69–85.

Chadwick E. Gamer M. (2014), Figures of Empire. Slavery and Portrait in Eighteen Century Atlantic Britain.https://gsas.yale.edu/sites/default/files/file-news/research_-_humanities_illustration_brochure_illustration-figures_of_empire.pdf [dostęp: 11.10.2018].

Chrzanowska A., Gracz K. (2007), Uchodźcy w Polsce. Kulturowo-prawne bariery w procesie adaptacji. Warszawa: Stowarzyszenie Interwencji Prawnej.

Czapka E. (2006), Stereotyp uchodźcy. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Firth M. (2008), Race relations and the ideology of domesticity. A study of the Woman’s Antebellum South, „Elements”, nr Spring 2008, s. 72–82.

Flanagan V. (2010), Gender Studies in Children’s Literature, w: Rudd, D. (red.), Children’s Literature. London, NY: Routledge, s. 26–38.

Foucault M. (2000), Historia seksualności, tłum. K. Banasiak, Warszawa: PWN.

Foucault M. (1977), Archeologia wiedzy, tłum. A. Siemek, Warszawa: PWN.

Gajewska M. (2018), Czytanie książek a potrzeby i kompetencje dzieci w wieku wczesnoszkolnym, w: G. Leszczyński (red.), Książką połączeni, czyli o roli czytania w życiu dziecka, Kraków: Instytut Książki, s. 8–11.

Gawryluk B. (2016), Teraz tu jest nasz dom, Łódź: Wyd. Literatura.

Graff J. (2010), Countering narratives: Teachers’ discourses about immigrants and their experiences within the realm of children’s and young adult literature, „English Teaching: Practice and Critique” 9(3), s. 106–131.

Grzymała-Kazłowska A. (2007), Konstruowanie „innego”: wizerunki imigrantów w Polsce. Warszawa: WUW.

Hadzińska-Wyrobek A. (2011), Wizerunek uchodźcy w polskiej prasie po 1990 r. oraz rola mediów w kształtowaniu stereotypu uciekiniera, „Media – Kultura – Społeczeństwo”, no. 1, 2011, s. 113–125.

Hall D., Mikulska-Jolles A. (2016), Uprzedzenia, strach czy niewiedza? Młodzi Polacy o powodach niechęci do przyjmowania uchodźców, Warszawa: Stowarzyszenie Interwencji Prawnej.

Hosseini K. (2018), Modlitwa do morza, Wyd. Albatros.

Instytut Monitorowania Mediów (2015), Uchodźcy w Europie, burza w Internecie, http://www.imm.com.pl/blog_IMM/ imm-uchodzcy-w-europie-burza-w-internecie [dostęp: 27.11.2018].

Jakubowski P. (2017), Uchodźcy jako kozioł ofiarny 2.0. Figury i schematy internetowej mowy nienawiści wokół tzw. kryzysu migracyjnego, „Kultura-Media-Teologia, nr 29, s. 86–111.

Jakubowski P. (2018), Brzydkie słowo na literę „u”. Język jako narzędzie hegemonii i źródło oporu, „Czas Kultury” 3/2018, s. 140–149.

Jones C. (2014), Engendering Whiteness: White Women and Colonialism in Barbados and North Carolina, 1627–1865 (Studies in Imperialism), Manchester: Manchester University Press.

Kortenhaus C., Demares J. (1993), Gender Role Stereotyping in Children’s Literature: An Update, „Sex Roles” 28(3), s. 219–232.

Kotras M. (2016), Problem migracji na okładkach polskich tygodników opinii, „Interdyscyplinarne Studia Społeczne” Numer 2 (2), s. 57–84.

Kropiński M., Hasen K. (2016), Jakie skojarzenia ze słowem „uchodźca” mają Polacy?, Warszawa: Centrum Badań nad Uprzedzeniami.

Krzyżanowska N. (2013), (Krytyczna) analiza dyskursu a (krytyczna) analiza gender: zarys synergii teoretycznej i metodologicznej, „Przegląd Socjologii Jakościowej” Tom IX, Numer 1, s. 62– 84.

Krzyżanowski M. (2018), Discursive Shifts in Ethno-Nationalist Politics: On Politicization and Mediatization of the “Refugee Crisis” in Poland, “Journal of Immigrant & Refugee Studies”, Volume 16, 2018 – Issue 1–2: Mediatization and Politicization of Refugee Crisis in Europe, s. 76–96.

Lasoń-Kochańska G. (2012), Gender w literaturze dla dzieci i młodzieży. Wzorce płciowe i kobiecy repertuar topiczny, Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku.

Leszkowicz-Baczyński J. (2017), Koncepcja lęku społecznego jako składnik analizy uwarunkowań postrzegania imigrantów przez Polaków w świetle kryzysu migracyjnego w Europie, w: Adamczyk, A., Sakson, A., Trosiak, C. (red.), Między tolerancją a niechęcią. Polityka współczesnych państw europejskich wobec migrantów i mniejszości, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa, s. 315–326.

Lindenbaum P. (2017), Pudle i frytki, Poznań: Wyd. Zakamarki.

Łodziński S. (2017), Uchodźcy jako „społeczność podejrzana” (suspected community). Polska opinia publiczna wobec udzielania pomocy uchodźcom w okresie maj 2015 – maj 2017, w: Górny A., Grzymała-Moszczyńska H., Klaus W., Łodziński S. (red.), Uchodźcy w Polsce. Sytuacja prawna, skala napływu i integracja w społeczeństwie polskim oraz rekomendacje, Kraków–Warszawa: Komitet Badań nad Migracjami PAN, https://instytucja.pan.pl/images/2018/wydzialy/w1/Uchod%C5%BAcy_w_Polsce_ekspertyza_KBnM_PAN.pdf [dostęp: 12.11.2018].

Markowska-Manista U. (2016), Walka ze stereotypami odmienności kulturowej – szkolne i pozaszkolne pola bitewne, w: Dudzikowa M., Jaskulska S. (red.), Twierdza. Szkoła w metaforze militarnej. Co w zamian?, Warszawa: Wolters Kluwer SA, s. 315–339.

Mikołajewski J. (2016), Wędrówka Nabu, Wyd. Austeria.

Nowacka E. (2016), Kot, który zgubił dom, Egmont Polska.

Pasamonik B. (2017a), Moral Panic About Refugees in Poland as a Manifestation of Cultural Transformation, „Multicultural Studies”, nr 1, s. 87–101.

Pasamonik B. (2017b), „Malowanie strasznego diabła” – metamorfoza obrazu uchodźcy w Polsce, w: Pasamonik, B., Markowska-Manista, U. (red.), Kryzys migracyjny. Perspektywa społeczno-kulturowa, vol. 1, Warszawa, s. 15–45

Pławski M. (2016), Fałszywy i naiwny argument z „miłosierdzia”. http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.desklight-40bfe527-f0a8-466f-80b8-0231fa4c7dd9 [dostęp: 2.02.2016].

Pietrusińska M. (2018), Inny – ja czy Obcy-potrzebujący. Wizerunki uchodźcy w prouchodźczych działaniach edukacyjnych, „Czas Kultury” 3/2018, s. 150–158.

Rateau P., Moliner P., Guimelli C., Abric J.-C. (2012), Social Representation Theory, w: Van Lange P., Kruglanski A., Higgins E. (red.), Handbook of theories of social psychology. Thousand Oaks: Sage, s. 477–487.

Robertson C. (2011), The Antebellum White Mistress: Culpability and Complexity in American Women’s

Retrospective Fiction. Newcastle: Newcastle University https://theses.ncl.ac.uk/dspace/bitstream/10443/1257/1/Robertson%2C%20C.%2011.pdf [dostęp: 12.11.2018].

Roher M. (2017), Wędrowne ptaki. Warszawa: Prószyński i S-ka.

Rose G. (2010), Interpretacja materiałów wizualnych. Krytyczna metodologia badań nad wizualnością, Warszawa: PWN.

Sanna F. (2017), Podróż, Warszawa: Kultura Gniewu.

Spivak, G. C. (1988), Can the subaltern speak?, Macmillan Education: Basingstoke

Stanecka Z. (2011), Basia i kolega z Haiti, Warszawa: Egmont Polska.

Suchecka J. (2015), „Imigrant” brzmi jak obelga. Jak wyzywają się uczniowie podstawówek, „Gazeta Wyborcza” http://wyborcza.pl/1,75398,18874969,imigrant-brzmi-jak-obelga-jak-wyzywaja-sie-uczniowie-podstawowek.html [dostęp: 04.11.2018].

Tapionkaski S. (2007), Feminist critical discourse analysis and children’s fantasy fiction – modelling a new approach. Presented at “Past, present, future – From women’s studies to post-gender research” 14-17 June 2007, Umeå, Sweden, https://www.researchgate.net/publication/242185953_Feminist_critical_discourse_analysis_and_children’s_fantasy_fiction_-_modelling_a_new_approach [dostęp: 21.11.2018].

Tomaszewska A. (2004), Ilustracja w książkach dla dzieci, „Wydawca”, nr 10, s. 8–14.

Trepanier-Street M., Romatowski J. (1999), The Influence of Children’s Literature on Gender Role Perceptions: A Reexamination, „Early Childhood Education Journal” 26(3), s. 155–159.

Wasilewska A. (2016), Motyw zwierzęcy w twórczości językowej dzieci, „Problemy Wczesnej Edukacji”, 12/1(32), s. 48–58.

Witek R. (2016), Chłopiec z Lampedusy, Łódź: Wyd. Literatura.

Van Dijk T. (1993), Principles of critical discourse analysis, “Discourse and Society”, 4(2), s. 249–283.

Zakrzewska H. (2017), Ai Weiwei zabarykadował okna galerii kamizelkami ratunkowymi, „Co jest grane” 25.07.2017, http://cojestgrane24.wyborcza.pl/cjg24/1,13,22148276,146952,Ai-Weiwei-zabarykadowal-okna-galerii-kamizelkami-r.html [dostęp: 21.11.2018].

Ziętek A. (2017), Sekurytyzacja migracji w bezpieczeństwie kulturowym, „OL PAN”, 12/3, s. 23–42.

Ziober U. (2018), Kunkush, Poznań: Kreatibaj.

Znaniecki F. (1990), Studium nad antagonizmem do obcych, w: F. Znaniecki, Współczesne narody, tłum. Z. Dulczewski, Warszawa: PWN

Informacje

Informacje: Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, 2020 (XLVI), Nr 1 (175), s. 47 - 66

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Reprezentacje uchodźców w polskiej literaturze dziecięcej – przykład dyskursu prouchodźczego

Angielski:

Representations of refugees in Polish children’s literature – an example of pro-refugees discourse

Autorzy

Instytut Socjologii, Uniwersytet Warszawski

Publikacja: 31.03.2020

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Marta Jadwiga Pietrusińska (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski