The aim of the analysis is to demonstrate how individual convictions and opinions on immigration are connected with a subjective political identity, defined by one’s position on the left or right side of the political scale. The article focuses on the case of Poland, examining it in the context and in comparison to the processes taking place in other European countries. The analysis refers to the data of the European Social Survey (nine waves from 2002 to 2018). The results reveal that in Western European countries anti-immigrant attitudes are more connected with self-identification as political right, while in Central-Eastern Europe such correlation either does not exist, or is weaker and more rare. Poland is in an earlier phase of the migration cycle (it has small and relatively new immigrant populations), and the institutionalization of political cleavages within the party system is less advanced than in Western Europe. These factors lead to the situation where self-identification as political right on the one hand and scepticism towards immigration on the other are not correlated. Moreover, the results show that during the period under study, voters of the main political parties in Poland showed increasing support for the presence of immigrants in the country’s economy, while the influence of foreigners on the country’s culture became a polarizing question. Among Poles who are sceptical about immigration, the perceived cultural threat is articulated more strongly than the economic threat.

 

Streszczenie

Celem analizy jest ukazanie, jak przekonania jednostek na tematy dotyczące kwestii imigracji są związane z indywidualną tożsamością polityczną – poglądami prawicowymi, lewicowymi lub centrowymi. Artykuł skupia się na przypadku Polski, omawiając go w kontekście procesów zachodzących w innych krajach europejskich. Analiza odwołuje się do danych Europejskiego Sondażu Społecznego (dziewięć edycji z lat 2002–2018). Wyniki pokazują, że w krajach Europy Zachodniej postawy przeciwne imigrantom są silnie powiązane z autoidentyfikacją prawicową, natomiast w społeczeństwach Europy Środkowo-Wschodniej nie ma takiego statystycznie istotnego powiązania, albo jest ono słabsze. Sytuacja Polski, będącej we wcześniejszej fazie cyklu migracyjnego (małe i relatywnie nowe populacje imigrantów), jak też mniej zaawansowany niż w Europie Zachodniej etap instytucjonalizacji międzypartyjnych podziałów społeczno-politycznych o charakterze ideologicznym sprawiają, że postawy sceptyczne wobec imigrantów nie zawsze wiążą się z orientacją prawicową. W Polsce prawicowość i negatywne postawy wobec imigrantów są słabo skorelowane, chociaż programy obecnych w RP partii politycznych sugerowałyby przeciwną tendencję; tymczasem pewien odsetek elektoratu nie znajduje reprezentujących go na scenie politycznej partii. Na przestrzeni badanego okresu wśród zwolenników głównych istniejących partii politycznych w Polsce wzrosło przekonanie o pozytywnej roli imigracji dla gospodarki, a czynnikiem polaryzującym zwolenników różnych partii stało się nastawienie do roli imigrantów w kulturze, wcześniej postrzeganej jako mało kontrowersyjna. Wśród wyborców w Polsce nieprzychylnych cudzoziemcom silniej artykułowane jest zagrożenie kulturowe niż zagrożenie ekonomiczne. Artykuł zwraca też uwagę na problem metodologiczny z interpretacją danych w sytuacji, gdy sformułowania kwestionariuszowe są obarczone metodologicznym nacjonalizmem (pytania o korzystność migracji „dla kraju”).