FAQ

L’art pour l’art, czyli o tzw. kontratypie sztuki

Data publikacji: 30.09.2020

Santander Art and Culture Law Review, 2020, 1/2020 (6), s. 131 - 154

https://doi.org/10.4467/2450050XSNR.20.007.12391

Autorzy

Jakub Hanc
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Nauk Prawnych, ul. Bankowa 11b 40-007 Katowice
https://orcid.org/0000-0002-1433-4074 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

L’art pour l’art, czyli o tzw. kontratypie sztuki

Abstrakt

L’art pour l’art, or so-called justifications of art

The issue of so-called justification of art continues to be debated intensely in the applicable literature. Academic opinion increasingly highlights the need to include international and constitutional regulations regarding freedom of expression, particularly freedom of artistic expression, in the discourse. This article adopts a somewhat different approach and aims to analyze that non-statutory justification in the context of statements by critics, art historians, artists and lawyers. This type of approach makes it possible to assess whether the conditions excluding the unlawfulness of an act proposed in the science of criminal law are useful tools to facilitate the criminal law evaluation of specific factual circumstances by a judge.
 
Streszczenie: W literaturze przedmiotu problematyka tzw. kontratypu sztuki jest ciągle żywo dyskutowana. Coraz częściej wypowiedzi doktrynalne wskazują na konieczność uwzględnienia w dyskursie regulacji międzynarodowych i konstytucyjnych tyczących wolności słowa, w tym w szczególności – wolności ekspresji artystycznej. W niniejszym artykule przyjęto nieco odmienną optykę i dokonano analizy tego pozaustawowego kontratypu w kontekście wypowiedzi krytyków, historyków sztuki, samych artystów oraz prawników. Zabieg ten pozwala na udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy zaproponowane w nauce prawa karnego warunki wyłączające bezprawność czynu są pożytecznym narzędziem, ułatwiającym sędziemu prawnokarną ocenę konkretnego stanu faktycznego.

Bibliografia

Bandura A., Nie ma ucieczki od instytucji, „Dyskurs. Pismo Naukowo-Artystyczne ASP we Wrocławiu” 2013, nr 16.

Becker B., «Gegen Grosz und Genossen» – Der Gotteslästerungsprozess gegen George Grosz, „Neue Juristische Wochenschrift” 2005, nr 9.

Białostocki J., Caravaggio, Wydawnictwo Sztuka, Warszawa 1955.

Bieczyński M.M., Kontratyp sztuki – ujęcie prawno-porównawcze, w: F. Ciepły (red.), Odpowiedzialność karna artysty za obrazę uczuć religijnych, Ordo Iuris, Warszawa 2014.

Bieczyński M.M., Od zakazu do wolności. Historia prawnej pozytywizacji wolności sztuki, Wydawnictwo Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, Wydawnictwo Naukowe Silva Rerum, Poznań 2017.

Bieczyński M.M., Sztuka i pornografia z punktu widzenia prawa – perspektywa historyczna, w: M.M. Bieczyński, A. Jakubowski (red,), Prawo wobec erotyki w sztuce oraz pornografii, Wydawnictwo Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, Wydawnictwo Naukowe Silva Rerum, Poznań 2016.

Bielski M., Koncepcja kontratypów jako okoliczności wyłączających karalność, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2010, nr 2.

Brzozowski P., Podstawa prawna odmowy wszczęcia (umorzenia) postępowania karnego w sytuacji wystąpienia pozaustawowego kontratypu, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Acta Iuris Stetinesis” 2014, nr 8.

Brzozowski P., Pozaustawowe kontratypy – zarys problematyki, „Studia Prawnicze PAN” 2013, nr 4.

Budyn-Kulik M., Kulik M., Wolność działalności artystycznej jako okoliczność wyłączająca odpowiedzialność karną, w: M. Mozgawa (red.), Prawnokarne aspekty wolności, Wolters Kluwer, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2006.

Burdziak K., Czy art. 196 Kodeksu karnego w sposób nadmierny ogranicza wolność wyrażania poglądów i twórczości artystycznej?, „Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały” 2018, nr 1.

Bursa A., Dzieła (prawie) wszystkie, Wydawnictwo Znak, Kraków 2018.

Ciepły F., O kontratypie sztuki, „Prokuratura i Prawo” 2015, nr 10.

Cieślak M., Polskie prawo karne. Zarys ujęcia systemowego, Państwowe Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1990.

Dali S., Rewolucja paranoiczno-krytyczna, Książnica, Poznań 2014.

Danto A.C., Świat sztuki. Pisma z filozofii sztuki, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.

Danto A.C., The Artworld, „Journal of Philosophy”, 1964, vol. 61, nr 19.

Dąbrowski J., Czy artyście wolno więcej? O problemie swobody artystycznej wypowiedzi (rozważania z pogranicza prawa karnego i historii sztuki), w: D. Gizicka (red.), Współczesne oblicza demokracji, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010.

Dąbrowski J., Demenko A., Cenzura w sztuce polskiej po 1989 r. Aspekty prawne, t. 1, Fundacja Kultura Miejsca, Warszawa 2014.

Dąbrowski J., Immunitet sztuki – analiza krytyczna, w: Bieczyński M.M., Dąbrowski J., Demenko A., Nalewajko P., Turczyńska D., (red.), Wolność sztuki w Polsce i w Niemczech w świetle prawa konstytucyjnego i karnego, Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, Warszawa 2012.

Dziamski G., Szkice o nowej sztuce, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1984.

Dziwisz S., Odpowiedzialność karna artysty za przestępstwo obrazy uczuć religijnych, „Rocznik Nauk Prawnych KUL” 2017, nr 1.

Ecco U. (red.), Historia brzydoty, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2018.

Estreicher K., Historia sztuki w zarysie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków 1984.

Ferrari S., Sztuka XX wieku, Arkady, Warszawa 2002.

Filar M., Pornografia. Studium z dziedziny polityki kryminalnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 1977.

Florczak-Wątor M., W poszukiwaniu optymalnego modelu rozstrzygania kolizji wolności sztuki i religii, w: A. Biłgorajski (red.), Wolność wypowiedzi versus wolność religijna. Studium z zakresu prawa konstytucyjnego, karnego i cywilnego, Wolters Kluwer, Warszawa 2015.

Gardocka T., Czy w polskim prawie karnym potrzebny jest kontratyp sztuki?, „Palestra” 2015, nr 1-2.

Grudecki M., Tak zwane kontratypy pozaustawowe a zasada określoności w prawie karnym, „Kwartalnik Prawo–Społeczeństwo–Ekonomia” 2018, nr 3.

Guze J., Impresjoniści, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.

Hanc J., Sitarz O., Przestępstwo znieważenia zwłok (aspekty dogmatyczne i praktyczne), „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” 2017, nr 2.

Hauptmann G., Sztuka jest religią, przeł. C. Lipiński, w: Sztuka a religia – debaty niemieckie od XVI do XXI wieku, wyb. i oprac. C. Lipiński, M. Wojtczak, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2018.

Hook B. van, Angels of Art. Women and Art in American Society, 1876-1914, The Pennsylvania State University Press, University Park 1996.

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k4745368r/f6.item.r=Tery [dostęp: 3 0.01.2020].

https://www.artrenewal.org/Artist/Index/5 [dostęp: 30.01.2020].

https://www.britannica.com/art/Salon-French-art-exhibition [dostęp: 30.01.2020].

Jędrzejewski Z., „Nullum crimen sine lege” i kontratypy a zasada jedności porządku prawnego (jednolitej bezprawności), „Ius Novum” 2011, nr 1.

Karbowniczek J., Kłopoty z sensem. Od sensu życia do sensu sztuki, w: M. Krakowiak, A. Dębska-Kossakowska (red.), Zobaczyć sens. Studia o malarstwie, literaturze i życiu, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014.

Kauschnitz M.L., Courbet. Nie ułuda, lecz prawda, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1981.

Klee P., Schöpferische Konfession, w: K. Edschmid (red.), Tribüne der Kunst und Zeit. Eine Schriftensammlung, Erich Reiß Verlag, Berlin 1920.

Kluza J., Sączek K., Przepisy karne w kulturze masowej a kontratyp sztuki, czyli gdzie leży granica między sztuką a pornografią?, „Rynek–Społeczeństwo–Kultura. Numer specjalny” 2017, nr 26.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. Nr 78, poz. 438.

Kotula A., Krakowski P., Malarstwo. Rzeźba. Architektura. Wybrane zagadnienia plastyki współczesnej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1972.

Królikowski M., Szczucki K., w: M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP, t. 1: Komentarz do art. 1-86, Wolters Kluwer, Warszawa 2016.

Kulesza W., Zniewaga i zniesławienie. Ochrona czci i godności osobistej człowieka w polskim prawie karnym – zagadnienia podstawowe, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1984.

Maciuszkiewicz R., Sprzeczności, niepokoje, interferencje – czyli zobaczyć sens sztuki, w: M. Krakowiak, A. Dębska-Kossakowska (red.), Zobaczyć sens. Studia o malarstwie, literaturze i życiu, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014.

Majewski J., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu a znamiona subiektywne, Wolters Kluwer, Warszawa 2013.

Małecki M. Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 5 marca 2015 r., III KK 274/14, „Orzecznictwo Sądów Polskich” 2016, nr 10.

Milczarczyk P., „Czy cały świat składa się z utajonych dzieł sztuki?” Ready-made jako model doświadczenia rzeczywistości pozaartystycznej, „Sztuka i Filozofia/Art and Philosophy” 2018, nr 52.

Mundy J. (red.), Duchamp. Man Ray. Picabia, Tate Publishing, London 2008.

Nalewajko J.J., Kubiak R., Sztuka jako okoliczność wyłączająca bezprawność?, „Palestra” 2000, nr 9-10.

Noll P., Übergesetzliche Rechtfertigungsgründe, im besonderen die Einwilligung des Verletzten, Verlag für Recht und Gesellschaft, Basel.

Petasz P., Glosa do postanowienia SN z dnia 5 marca 2015 r., III KK 274/14, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2016, nr 2.

Peters O. (red.), Otto Dix, Prestel Verlag, Munich 2010, Picasso P., Kim jest artysta?, przeł. E. Grabska, w: Artyści o sztuce. Od van Gogha do Picassa, oprac. E. Grabska, H. Morawska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1977.

Piskorski J., Dekryminalizacja działalności artystycznej, w: T. Dukiet-Nagórska (red.), Zagadnienia współczesnej polityki kryminalnej, Wydawnictwo STO, Bielsko-Biała 2006.

Plebanek E., Materialne określenie przestępstwa, Wolters Kluwer, Warszawa 2009.

Pohl Ł., Prawo karne. Wykład części ogólnej, Wolters Kluwer, Warszawa 2015.

Poprzęcka M., Akademizm, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1989.

Porębski M., Kubizm. Wprowadzenie do sztuki XX wieku, Wydawnictwa Filmowe i Artystyczne, Warszawa 1986.

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2015 r., sygn. akt III KK 274/14, LEX nr 1734689.

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2008 r., sygn. akt V KK 158/07, LEX nr 370044.

Przesłuchanie Paolo Veronese, w: Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce. 1500-1600, wyb. i oprac. J. Białostocki, Wydawnictwo Słowo/Obraz terytoria, Gdańsk 2007.

Przybyszewski S., Wybór pism, oprac. R. Taborski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1966.

Rosenblum R., Paintings in the Musée d’Orsay, Stewart, Tabori & Chang, New York 1989.

Schwitters K., Merz, w: E. Lissitzky, H. Arp (red.), Die Kunstismen, Eugen Rentsch Verlag, Erlenbach–Zürich 1925.

Seward D., Caravaggio. Awanturnik i geniusz, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2003.

Sitarz O., w: T. Dukiet-Nagórska (red.), Prawo karne. Część ogólna, szczególna i wojskowa, Wolters Kluwer, Warszawa 2018.

Słuszna walka. Od Courbeta do impresjonistów. Antologia pism o sztuce. Emil Zola, wyb. G. Picon, oprac. J.P. Bouillon, przekł. H. Morawska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1982.

Sobczak J., Sztuka a pornografia, „Santander Art and Culture Law Review” 2018, nr 1.

Sobczak J., Wolność sztuki, twórczości artystycznej i satyry. Czy istnieje kontratyp sztuki? Regulacje europejskie a rozwiązania polskiego systemu prawnego, w: J. Jaskiernia (red.), Uniwersalny i regionalny wymiar ochrony praw człowieka. Nowe wyzwania – nowe rozwiązania, t. 3, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2014.

Stelmach J., Uporczywe upodobanie. Zapiski kolekcjonera, Wydawnictwo BOSZ, Wolters Kluwer, Olszanica–Warszawa 2013.

Szymańska A., Główne podmioty świata sztuki. Refleksje na temat roli kuratora, „Kultura i Społeczeństwo” 2013, nr 4.

Tatarkiewicz W., Prawda w sztuce, Biblioteka Narodowa, Warszawa 1976.

The Oxford Dictionary of art, I. Chilvers, H. Osborne (red.), Oxford University Press, Oxford–New York 2001.

Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks karny, Dz. U. Nr 13 poz. 94.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego, Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, Dz. U. Nr 88, poz. 553 ze zm.

Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, Dz. U. poz. 1668 ze zm.

Warylewski J., Pasja czy obraza uczuć religijnych? Spór wokół artykułu 196 kodeksu karnego, w: L. Leszczyński i in. (red.), W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Wąska, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2005.

Warylewski J., Prawo karne. Część ogólna, Wolters Kluwer, Warszawa 2017.

Warylewski J., w: A. Wąsek, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. 1: Komentarz do artykułów 117-221, C.H. Beck, Warszawa 2010.

Wolter W., Prawo karne. Zarys wykładu systematycznego. Część ogólna. Ustawa karna i przestępstwo na tle Kodeksu Karnego z 1932 r. Kodeksu Karnego Wojska Polskiego z 1944 r.

oraz Dekretów od 1944 do 1946 r., Wydawnictwo Gebethner i Wolff, Warszawa 1947.

Wowrzeczka J., Bycie artystką to bycie (obywatelką) w poprzek, w: K. Sikorska (red.), Antywzorce we współczesnej sztuce i kulturze wizualnej, Galeria Miejska Arsenał, Poznań 2018.

Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Wydawnictwo Znak, Kraków 2014.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2010 r., sygn. akt IV KK 173/10, LEX nr 667510.

Zoll A., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu. Zagadnienia ogólne, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1982.

Zoll A., Pozaustawowe okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną w świetle konstytucyjnej zasady podziału władzy, w: L. Leszczyński i in. (red.), W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Wąska, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2005.

Zoll A., w: W. Wróbel, A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część ogólna, t. 1: Komentarz do art. 1-52, Wolters Kluwer, Warszawa 2016.

Zoll A.,, Materialne określenie przestępstwa w projekcie kodeksu karnego, w: S. Waltoś i in. (red.), Problemy kodyfikacji prawa karnego. Księga ku czci Profesora Mariana Cieślaka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1993.

Żelazny M., Estetyka filozoficzna, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2008.

Informacje

Informacje: Santander Art and Culture Law Review, 2020, 1/2020 (6), s. 131 - 154

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

L’art pour l’art, czyli o tzw. kontratypie sztuki

Angielski:

L’art pour l’art, or so-called justifications of art

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-1433-4074

Jakub Hanc
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Nauk Prawnych, ul. Bankowa 11b 40-007 Katowice
https://orcid.org/0000-0002-1433-4074 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Nauk Prawnych, ul. Bankowa 11b 40-007 Katowice

Publikacja: 30.09.2020

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Jakub Hanc (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 2112

Liczba pobrań: 1438

<p> L’art pour l’art, czyli o tzw. kontratypie sztuki</p>