Zakres ochrony prawa własności wynikający z art. 17 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej a orzecznictwo polskich sądów administracyjnych
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEZakres ochrony prawa własności wynikający z art. 17 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej a orzecznictwo polskich sądów administracyjnych
Data publikacji: 30.12.2022
Rocznik Administracji Publicznej, 2022, 2022 (8), s. 219 - 238
https://doi.org/10.4467/24497800RAP.22.012.16788Autorzy
Zakres ochrony prawa własności wynikający z art. 17 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej a orzecznictwo polskich sądów administracyjnych
Prawo własności stanowi jedno z praw podstawowych objętych regulacją Unii Europejskiej. Wprawdzie unijny system prawny nie zawiera samej definicji własności, jednak poprzez zakreślenie w art. 17 ust. 1 Karty praw podstawowych UE granic ingerencji w to prawo wyznacza wyraźną i nieprzekraczalną granicę ustawodawstwom krajowym państw członkowskich UE co do zakresu ingerencji. Polski porządek prawny spełnia wymagania wynikające z art. 17 ust. 1 Karty, gwarantując właścicielowi zarówno zakres kształtowania prawa własności aż do granic naruszenia jego istoty, jak i możliwość wywłaszczenia tylko dla celów publicznych i za słusznym odszkodowaniem. Dokonywana przez sądy administracyjne zarówno restrykcyjna wykładnia celu publicznego, jak i przestrzeganie ustalania słusznego odszkodowania w pełni mieści się w granicach regulacji art. 17 ust. 1 i art. 52 ust. 1 Karty. Nie zawsze słuszne odszkodowanie będzie stanowiło pełne odszkodowanie, co jednak nie jest sprzeczne z prawem unijnym. Rolą polskich sądów administracyjnych jest przestrzeganie postanowień Karty praw podstawowych w zakresie zapewnienia właścicielom należytej ochrony ich prawa własności, jak i dokonywanie oceny, czy krajowe ustawodawstwo nie jest z postanowieniami tej Karty sprzeczne. W przypadku uznania, że konkretny przepis ustawowy narusza treść np. art. 17 ust. 1 Karty, sądy administracyjne powinny, powołując się na zasadę pierwszeństwa pierwotnego prawa unijnego, stosować przepisy Karty praw podstawowych.
The scope of the protection of property rights resulting from Art. 17 sec. 1 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union and the jurisprudence of Polish administrative courts
The right to property is one of the fundamental rights regulated by the European Union. Although the EU legal system doesn’t contain the very definition of ownership, by deleting in Art. 17 sec. 1 of the EU Charter of Fundamental Rights, the limits of interference with this right are defined by a clear and impassable boundary for the national laws of the EU Member States as to the scope of the interference. The Polish law system meets the requirements of Art. 17 sec. 1 of the Charter, guaranteeing the owner both the scope of shaping the right to property right up to the limits of violating its essence, and the possibility of expropriation only for public purposes and for just compensation. Both the restrictive interpretation of the public purpose and the observance of the determination of fair compensation by administrative courts fully fall within the scope of Art. 17 sec. 1 and art. 52 sec. 1 of the Charter. Not always just compensation will be full compensation, which, however, is not contrary to EU law. The role of the Polish Administrative Courts is to comply with the provisions of the Charter of Fundamental Rights in the scope of ensuring that owners have proper protection of their property rights, and to assess whether domestic legislation is not inconsistent with the provisions of this Charter. If is it found that a specific statutory provision violates the content of, for example, art. 17 sec. 1 of the Charter, administrative courts should apply the provisions of the Charter of Fundamental Rights, relying on the principle of primacy of primary EU law.
Keywords: ownership, shaping of the right of ownership, compensation, expropriation, scope of judicial of administration’s courts of control
Berramdane A., Stosowanie Karty Praw Podstawowych UE przez sądy, „Europejski Przegląd Sądowy” 2018, nr 8.
Bieniek G. [w:] G. Bieniek, S. Rudnicki, Nieruchomości. Problematyka prawna, wyd. VII, Warszawa 2013.
Duniewska Z., Zakres reglamentacji prawa administracyjnego materialnego – wyznaczenie pojęcia instytucji tego prawa [w:] System Prawa Administracyjnego, t. 7, Prawo administracyjne materialne, R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, Warszawa 2012.
Grzeszczak R., Szmigielski A., Sądowe stosowanie Karty Praw Podstawowych UE w odniesieniu do państw członkowskich – refleksje na podstawie orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości i praktyk sądów krajowych, „Europejski Przegląd Sądowy” 2015, nr 10.
Izdebski H. [w:] H. Izdebski, I. Zachariasz, Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz, Warszawa 2013.
Jaroszyński K., Niewiadomski Z., Szmytt A., Złatowski Ł, Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz, Z. Niewiadomski (red.), wyd. IV, Warszawa 2008.
Jaroszyński T., Podejmowanie i wykonywanie działalności prowadzonej na własny rachunek w świetle prawa Unii Europejskiej, „Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych” 2020, nr 3 (67).
Jurczyk T., Prawa jednostki w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, Warszawa 2009.
Kozyr-Kowalski S., Socjologia, społeczeństwo obywatelskie i państwo, Poznań 2004.
Lenaerts K., Aby Karta praw podstawowych Unii Europejskiej była rzeczywistością dla wszystkich: 10; lat, odkąd Karta jest wiążąca, „Europejski Przegląd Sądowy” 2020, nr 2.
Marmaj Z. [w:] Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz, G. Bieniek (red.), Warszawa 2005.
Mataczyński M., [w:] Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz. Tom III (art. 223–358), pod red. D. Kornobis-Romanowskiej, J. Łacny i A. Wróbla, Warszawa 2012.
Miąsik D. [w:] System Prawa Unii Europejskiej, t. II, Zasady i prawa podstawowe, D. Miąsik (red.), Warszawa 2022.
Mzyk E., Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz, G. Bieniek (red.), Warszawa 2005.
Plucińska-Filipowicz A., Filipowicz T. [w:] Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz, wyd. III, A. Plucińska-Filipowicz, M. Wierzbowski (red.), wyd. III, Warszawa 2018.
Pyziak-Szafnicka M., Karta Praw Podstawowych UE w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, „Europejski Przegląd Sądowy” 2016, nr 8.
Safjan M., Düsterhaus D., Stosowanie prawa UE przez państwa członkowskie z perspektywy Trybunału Sprawiedliwości – od pełnej zgodności między Kartą i prawem UE do barier proceduralnych ją niweczących, „Europejski Przegląd Sądowy” 2016, nr 8.
Seweryński M., Ewolucja praw socjalnych w Unii Europejskiej, „Europejski Przegląd Sądowy” 2016, nr 8.
Strzelczyk R., Prawo nieruchomości, wyd. VI, Warszawa 2019.
Skrzydło J., Karta Praw Podstawowych UE w praktyce brytyjskiej, EPS 2015, nr 10.
Traktat o Unii Europejskiej podpisany w Maastricht 7 lutego 1992 r., wersja skonsolidowana Dz.Urz. UE z 2016 r. C 202, s. 13.
Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, wersja skonsolidowana Dz.Urz. UE z 2016 r. C 202, s. 47.
Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, wersja skonsolidowana Dz.Urz. UE z 2016 r. C 202, s. 389.
Ustawa z dnia 22 maja 1958 r. o terenach dla budownictwa domów jednorodzinnych w miastach i osiedlach, Dz.U. Nr 31, poz. 138 ze zm.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, Dz.U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Dz.U. z 2022 r. poz. 559 ze zm. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, Dz.U. z 2021 r. poz. 1899 ze zm.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska, Dz.U. z 2021 r. poz. 1973 ze zm.
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz.U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. z 2022 r. poz. 503 ze zm.
Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowywania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, Dz.U. z 2022 r. poz. 176 ze zm.
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. z 2022 r. poz. 840 ze zm.
Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, Dz.U. z 2021 r. poz. 485. Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym, Dz.U. z 2021 r. poz. 1354 ze zm.
Orzecznictwo
Wyrok TS z dnia 1 grudnia 2005 r., C-213/04, Ewald Burtscher przeciwko Josefowi Stauderero, ECLI:EU:C:2005:731, LEX nr 226005.
Wyrok TS z dnia 3 września 2008 r., C-402/05 P i C-415/05, Yassin Abdullah Kadi i Al Barakaat International Foundation przeciwko Radzie Unii Europejskiej i Komisji Wspólnot Europejskich, ECLI:EU:C:2008:461.
Wyrok TS z dnia 9 marca 2010 r., C-379/08 i C-380/08, Raffinerie Mediterranee (ERG) SpA, Polimeri Europa SpA i Syndial SpA przeciwko Ministero dello Sviluppo economico i innym (C-379/08) i ENI SpA przeciwko Ministero Ambiente e Tutela del Territorio e del Mare i innym (C-380/08), ECLI:EU:C:2010:127, LEX nr 560896.
Wyrok TS z dnia 20 września 2016 r., C-8/15 P, C-9/15 P, C-10/15 P, Ledra Adverti- sing Ltd (C-8/15 P), Andreas Eleftheriou (C-9/15 P), Eleni Eleftheriou (C-9/15 P), Lilia Papachristofi (C-9/15 P), Christos Theophilou (C-10/15 P), Eleni Theophilou (C-10/15 P) przeciwko Komisji Europejskiej i Europejskiemu Bankowi Centralnemu, ZOTSiS 2016, nr 9, s. I-701, LEX nr 2109618.
Wyrok TS z dnia 21 maja 2019 r., C-235/17, Komisja Europejska przeciwko Węgrom, ECLI:EU:C:2019:432, LEX nr 2664701.
WyrokTSzdnia16lipca2020 r., C-686/18, OC i in. przeciwko Banca d’Italia i in., I:EU:C:2020:567.
Wyrok TS z dnia 27 stycznia 2022 r., C-238/20, Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Augstākā tiesa (Senāts), ECLI:EU:C:2022:57.
Wyrok Sądu z dnia 27 lutego 2014 r., T-256/11, Ahmed Abdelaziz Ezz i in. Przeciwko Radzie Unii Europejskiej, ECLI:EU:T:2014:93.
Wyrok Sądu z dnia 7 lipca 2017 r., T-215/15, Mykola Yanovych Azarov przeciwko Radzie Unii Europejskiej, ECLI:EU:T:2017:479, LEX nr 2317625.
Wyrok TK z dnia 20 lipca 2004 r., SK 11/02, OTK-A 2004, nr 7, poz. 66.
Wyrok TK z dnia 9 lipca 2007 r., P 30/06, OTK-A 2007, nr 7, poz. 74.
Wyrok TK z dnia 16 października 2012 r., K 4/10, OTK-A 2012, nr 9, poz. 106.
Wyrok NSA z dnia 29 czerwca 2010 r., I OSK 1186/09, LEX nr 594949.
Wyrok NSA z dnia 11 maja 2011 r., II OSK 806/10, LEX nr 1081910.
Wyrok NSA z dnia 25 kwietnia 2012 r., I OSK 624/11, LEX nr 1264881.
Wyrok NSA z dnia 7 maja 2013 r., I OSK 2027/11, LEX nr 1343868.
Wyrok NSA z dnia 11 lipca 2013 r., I OSK 374/12, LEX nr 1369010.
Wyrok NSA z dnia 22 kwietnia 2015 r., II OSK 2310/13, LEX nr 1780407.
Wyrok NSA z dnia 19 kwietnia 2016 r., II OSK 2069/14, LEX nr 2048962.
Wyrok NSA z dnia 2 czerwca 2016 r., II OSK 2360/14, LEX nr 2083492.
Wyrok NSA z dnia 11 października 2016 r., II OSK 3314/14, CBOSA.
Wyrok NSA z dnia 6 czerwca 2017 r., I OSK 132/17, LEX nr 2484132.
Wyrok NSA z dnia 28 listopada 2017 r., II OSK 237/17, LEX nr 2436501.
Wyrok NSA z dnia 13 lutego 2018 r., I OSK 802/16, LEX nr 2491670.
Wyrok NSA z dnia 5 kwietnia 2019 r., I OSK 1542/17, LEX nr 2682040.
Wyrok NSA z dnia 24 kwietnia 2018 r., II OSK 2470/17, LEX nr 2509527.
Wyrok NSA z dnia 7 sierpnia 2018 r., I OSK 2291/16, LEX nr 2569239.
Wyrok NSA z dnia 30 października 2018 r., I OSK 2333/18, LEX nr 2586452.
Wyrok NSA z dnia 31 stycznia 2019 r., I OSK 4136/18, LEX nr 2620009.
Wyrok NSA z dnia 19 czerwca 2019 r., I OSK 2236/17, LEX nr 2722183.
Wyrok NSA z dnia 17 lipca 2019 r., II OSK 1913/18, LEX nr 2727990.
Wyrok NSA z dnia 8 października 2019 r., II OSK 2795/17, LEX nr 2769059.
Wyrok NSA z dnia 12 grudnia 2019 r., II OSK 310/18, LEX nr 3065655.
Wyrok NSA z dnia 22 stycznia 2020 r., II OSK 567/18, LEX nr 2775273.
Wyrok NSA z dnia 12 marca 2020 r., II OSK 3979/19, LEX nr 3034237.
Wyrok NSA z dnia 21 kwietnia 2020 r., II OSK 1731/19, LEX nr 3058965.
Wyrok NSA z dnia 14 lipca 2020 r., II OSK 791/20, LEX nr 3062200.
Wyrok NSA z dnia 14 lipca 2020 r., I OSK 2724/19, LEX nr 3040058.
Wyrok NSA z dnia 14 stycznia 2021 r., II OSK 2735/20, LEX nr 3149010.
Wyrok NSA z dnia 19 stycznia 2021 r., II OSK 1544/19, LEX nr 3173278.
Wyrok NSA z dnia 26 stycznia 2021 r., I OSK 2011/20, LEX nr 3179617.
Wyrok NSA z dnia 8 lutego 2021 r., I OSK 3767/18, LEX nr 3195661.
Wyrok NSA z dnia 24 lutego 2021 r., I OSK 3746/18, LEX nr 3145050.
Wyrok NSA z dnia 16 marca 2021 r., I OSK 2665/20, LEX nr 3164066.
Postanowienie NSA z dnia 15 czerwca 2021 r., II OSK 1026/21, LEX nr 3243639.
Wyrok NSA z dnia 16 czerwca 2021 r., II OSK 2672/18, LEX nr 3243534.
Wyrok NSA z dnia 12 października 2021 r., II OSK 2771/20, LEX nr 3253780.
Wyrok NSA z dnia 16 grudnia 2021 r., I OSK 206/19, LEX nr 3308801.
Wyrok NSA z dnia 15 lutego 2022 r., II OSK 685/21, LEX nr 3352914.
Wyrok NSA z dnia 17 lutego 2022 r., I OSK 1923/19, LEX nr 3339791.
Wyrok NSA z dnia 7 kwietnia 2022 r., II OSK 1565/19, LEX nr 3339521.
Wyrok NSA z dnia 28 kwietnia 2022 r., II OSK 2677/20, LEX nr 3354393.
Wyrok WSA w Warszawie z dnia 7.05.2015 r., IV SA/Wa 449/15, LEX nr 2031719.
Informacje: Rocznik Administracji Publicznej, 2022, 2022 (8), s. 219 - 238
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Zakres ochrony prawa własności wynikający z art. 17 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej a orzecznictwo polskich sądów administracyjnych
The scope of the protection of property rights resulting from Art. 17 sec. 1 of the Charter of Fundamental Rights of the European Union and the jurisprudence of Polish administrative courts
Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Publikacja: 30.12.2022
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 480
Liczba pobrań: 577