Polska A i Polska B. Rozkład przestrzenny i klasteryzacja umieralności  na wybrane nowotwory złośliwe w Polsce

Krzysztof  Czaderny

Polska A i Polska B. Rozkład przestrzenny i klasteryzacja umieralności na wybrane nowotwory złośliwe w Polsce

Data publikacji: 03.06.2018

Prace Geograficzne, 2018, Zeszyt 154, s. 93-105

https://doi.org/10.4467/20833113PG.18.007.8759

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

Tytuły

Polska A i Polska B. Rozkład przestrzenny i klasteryzacja umieralności na wybrane nowotwory złośliwe w Polsce

Abstrakt

W artykule zanalizowano zróżnicowanie geograficzne umieralności na wybrane nowotwory złośliwe w Polsce w okresie 2010–2014 oraz referencyjnie 1980–1984. Na przykładach omówiono trzy techniki klasteryzacji: lokalny współczynnik Morana, statystykę skanującą Kulldorffa oraz statystykę Stone’a. Środki skupień (zgrupowań) i rzędu standaryzowanej umieralności mężczyzn i kobiet na nowotwory w 10 lokalizacjach są położone poza makroregionem Polski Wschodniej. Położenie skupień przestrzennych w okresie 2010–2014 oraz 1980–1984 było odmienne, aczkolwiek w obu okresach standaryzowana umieralność na nowotwory złośliwe była niższa w Polsce Wschodniej. Na Pomorzu lub Kujawach położone są skupienia umieralności kobiet w okresie 2010–2014 na nowotwory złośliwe sutka, jajnika, szyjki macicy i pęcherza moczowego. Wysoka umieralność na nowotwory złośliwe ogółem w Polsce Północnej i zachodniej jest po części wynikiem częstszego użytkowania tytoniu przez osoby zamieszkałe w tych makroregionach i postaw prokreacyjnych. Ponadto brak jest podstaw do wnioskowania o wyższej umieralności na nowotwory złośliwe tarczycy w powiatach nadmorskich lub górskich, co można by przypuszczać na podstawie danych rejestrowych z innych krajów. Na podstawie testu Stone’a stwierdzono również niższą umieralność na nowotwory żołądka w Warszawie i w innych dużych aglomeracjach.

This article describes the geographical distribution of mortality due to selected cancers in Poland in 2010–2014 and in 1980–1984 as reference. Using examples, three cluster identification techniques are discussed: the local Moran’s index, the Kulldorff’s scan statistic and the Stone’s statistic. The centres of primary spatial clusters (groupings) of age-adjusted mortality of men and women due to cancers at 10 sites are situated outside the Eastern Poland macroregion. The location of spatial clusters in the 2010–2014 and 1980–1984 was different, although age-adjusted cancer mortality was lower in the Eastern Poland in both periods. Clusters of female mortality due to cancers of breast, ovary, uterus and bladder in the 2010–2014 period were detected in Pomerania and Kuyavia. The high all-site cancer mortality in the Northern and Western Poland is partly determined by a higher smoking prevalence in these macroregions and procreative attitudes. The data provide no basis for a hypothesis of an elevated risk of thyroid cancer mortality in seaside and mountainous counties, which could be hypothesised based on registry data from other countries. According to the Stone’s test results, stomach cancer mortality was found to be statistically importantly lower in Warsaw and in other large agglomerations.

Słowa kluczowe

nowotwory złośliwe, skupienia przestrzenne, geografia zdrowia, Polska Wschodnia, rak żołądka

malignant tumours, spatial clusters, health geography, Eastern Poland, gastric cancer

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Anselin L., 1995, Local indicators of spatial association – LISA, Geographical Analysis, 27 (2), 93–115.

Besag J., Newell J., 1991, The detection of clusters in rare diseases, Journal of the royal Statistical Society: Series A, 154 (1), 143–155.

Chiu H.f., Tsai S.S., Chen P.S., Liao Y.H., Liou S.H., Wu T.N., Yang C.Y., 2011, Traffic air pollution and risk of death from gastric cancer in Taiwan: petrol station density as an indicator of air pollutant exposure, Journal of Toxicology and Environmental Health, Part A, 74 (18), 1215–1224.

Czaderny K., 2019a, Increasing deaths from colorectal cancer in Poland. Insights for optimising colorectal cancer screening in society and space, Annals of Agricultural and Environmental Medicine, w druku.

Czaderny K., 2019b, Lung cancer mortality in historical context. How stable are spatial patterns of smoking over time?, Demographic research, w druku.

Czaderny K., 2018, Wysoka umieralność na nowotwory gruczołu krokowego w Polsce. Analiza przestrzenna, czasowa i strukturalna, Przegląd Epidemiologiczny – Epidemiological review, 72 (2).

Faivre J., Boutron M.G., Arveux P., Bedenne L., Meny B., Klepping C., 1985, Gastric carcinoma in Côte d’Or (France): A population-based study, Gastroenterology, 88 (6), 1874–1879.

Khan o., Protheroe A., 2007, Testis cancer, Postgraduate Medical Journal, 83 (984), 624–632.

Kretowicz P., 2013, Nowe podejścia badawcze w geografii zdrowia w literaturze anglosaskiej, Przegląd Geograficzny, 85 (4), 549–571.

Kulldorff M., Nagarwalla N., 1995, Spatial disease clusters: detection and inference, Statistics in Medicine, 14 (8), 799–810.

Maliniak J., 1933, Tytoń w dawnej Polsce, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa.

Minelli G., Conti S., Manno V., olivieri A., Ascoli V., 2013, The geographical pattern of thyroid cancer mortality between 1980 and 2009 in Italy, Thyroid, 23 (12), 1609–1618.

Moran P.A.P., 1948, The interpretation of statistical maps, Journal of the royal Statistics Society, Series B (Methodological), 10 (2), 243–251.

Moran P.A.P., 1950, Notes on continuous stochastic phenomena, Biometrika, 37 (1–2), 17–23.

Mościbroda J., 1975, Rozwój poglądów na metodę izarytmiczną oraz jej zastosowań w kartografii ludnościowej i gospodarczej, 7 (2), 55–65.

Nomura A.M.Y., Wilkens L.r., Henderson B. E., Epplein M., Kolonel L.N., 2012, The association of cigarette smoking with gastric cancer: the multiethnic cohort study, Cancer Causes & Control: CCC, 23(1), 51–58.

Norström M., Pfeiffer D.U., Jarp J., 2000, A space-time cluster investigation of an outbreak of acute respiratory disease in Norwegian cattle herds, Preventive Veterinary Medicine, 47 (1–2), 107–119.

Poljak N.K., Kontić M., Colović z., Jerončić i., Lukšić B., Mulić r., 2011, Iodine intake and epidemiological characteristics of thyroid cancer: comparison between inland and littoral Croatia, Acta Clinica Croatica, 50 (3), 329–339.

Powszechna Wystawa Krajowa, 1929, Polski Monopol Tytoniowy: sprzedaż wyrobów tytoniowych w Polsce, Polski Monopol Tytoniowy, Poznań.

Program Operacyjny Polska Wschodnia 2014–2020, 2018, Ministerstwo rozwoju regionalnego.

Pukkala E.i., Gustavsson N., Teppo, L., 1987, Suomen syöpäkartasto 1953–82 – Atlas of cancer incidence in Finland, 1953–82, Suomen syöpärekisteri, Helsinki.

Ratajski L., 1973, Metodyka kartografii społeczno-gospodarczej, Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Warszawa.

Sheehan J.T., Gershman S.T., MacDougall L.A., Danley r.A., Mroszczyk M., Sorenson A.M., Kulldorff M., 2000, Geographic assessment of breast cancer screening by towns, zip codes, and census tracts, Journal of Public Health Management Practice, 6 (6), 48–57.

Soroush A., farshchian N., Komasi S., izadi N., Amirifard N., & Shahmohammadi A. (2016), The Role of Oral Contraceptive Pills on Increased Risk of Breast Cancer in Iranian Populations: A Meta-analysis, Journal of Cancer Prevention, 21 (4), 294–301.

Srivastava A., Kreiger N., 2004, Cigarette smoking and testicular cancer, Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention, 13 (1), 49–54.

Stone r.A., 1988, Investigating of excess environmental risks around putative sources: Statistical problems and a proposed test, Statistics in Medicine, 7 (6), 649–660.

Yang L., 2006, Incidence and mortality of gastric cancer in China, World Journal of Gastroenterology, 12 (1), 17–20.

Informacje

Informacje: Prace Geograficzne, 2018, Zeszyt 154, s. 93-105

DOI: https://doi.org/10.4467/20833113PG.18.007.8759

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Polska A i Polska B. Rozkład przestrzenny i klasteryzacja umieralności na wybrane nowotwory złośliwe w Polsce

Angielski:

Poland A and Poland B. Spatial distribution and clustering of mortality due to selected cancers in Poland

Autorzy

Krzysztof Czaderny

Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów

Publikacja: 03.06.2018

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Krzysztof Czaderny (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 1962

Liczba pobrań: 1905

<p> Polska A i Polska B. Rozkład przestrzenny i klasteryzacja umieralności na wybrane nowotwory złośliwe w Polsce </p>

Pobierz xml