FAQ
logo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Anomalnie wysokie miesięczne opady atmosferyczne w Polskich Karpatach i na ich przedpolu (1881–2010)

Data publikacji: 10.12.2014

Prace Geograficzne, 2014, Zeszyt 138, s. 7 - 28

https://doi.org/10.4467/20833113PG.14.015.2697

Autorzy

,
Robert Twardosz
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, 30-387 Kraków, ul. Gronostajowa 7
Wszystkie publikacje autora →
Marta Cebulska
Politechnika Krakowska, Wydział Inżynierii Środowiska, ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Anomalnie wysokie miesięczne opady atmosferyczne w Polskich Karpatach i na ich przedpolu (1881–2010)

Abstrakt

Anomalously high monthly precipitation totals in the Polish Carpathian Mountains and their foreland (1881–2010)

The study addresses the problem of river flooding and other dangerous natural processes as well as phenomena resulting from persistent heavy rainfall. Annual and multi-annual records of anomalously heavy precipitation were investigated using data from 16 weather stations in the Polish Carpathian Mountains and their foreland from the period 1881–2010. The anomalously high precipitation was studied in terms of its annual and multi-annual pattern, time of occurrence, spatial extent and the coinciding atmospheric circulation. The anomalously high monthly totals were defined as those, which exceeded the upper quartile plus 1.5x the interquartile range. It was found that during the 130 years of the study period, there were 200 anomalously heavy precipitation months (AHMs), which occurred in 106 years. Most of them were only recorded at either a single station or at two neighbouring stations, which would suggest that precipitation of this magnitude depends not just on circulation circumstances, but also on local factors. No statistical change was found in the long-term A H M occurrence pattern. There were two instances, where an A H M was recorded simultaneously at all 16 stations, in May 1940 and 2010, and they both contributed to catastrophic floods. The latter of the events involved both the highest absolute totals (exceeding 500 mm) and the highest relative totals (i.e. the percentage of the long-term average close to 500%). The A H Ms tended to coincide with cyclonic circulation. Between October and March, this was the western cyclonic circulation ( Wc ), while for the remaining part of the year it was cyclonic trough (Bc).

Bibliografia

Alexandersson H., 1986, A homogeneity test applied to precipitation data, International Journal of Climatology, 6, 661 – 675.

Cebulak E., 1998 / 1999, Charakterystyka wysokich opadów wywołujących wezbrania rzek karpackich, Folia Geographica, Series Geographica-Physica, 29 – 30, 43 – 65.

Cebulska M., Twardosz R., Cichocki J., 2007, Zmiany rocznych sum opadów atmosferycznych w dorzeczu górnej Wisły w latach 1881 – 2030, [ w : ] K. Piotrowicz, R. Twardosz ( red. ), Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej U J, Kraków, 383 – 390.

Hellmann G., 1906, Die Niederschläge in den Norddeutschen Stromgebieten, Zweiter Band, Tabellen I, Berlin, Dietrich Reimer.

International Meteorological Vocabulary, 1992, W M O, No. 182, Geneva.

I P C C, 2007, Climate Change 2007. The Physical Science Basis : Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, [ w : ] S. Solomon, D. Qin, M. Manning, Z. Chen, M. Marquis, K.B. Averyt, M. Tignor, H. L. Miller ( red. ), Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.

Kaczorowska Z., 1962, Opady w Polsce w przekroju wieloletnim, Prace Geograficzne PAN, 33.

Kossowska-Cezak, 1993, Okresy z niedostatkiem opadów w 120-leciu 1871–1990 ( na przykładzie Warszawy ), Przegląd Geofizyczny, 3 –4, 213 – 222.

Kossowska-Cezak U., 1997, Miesięczne warunki termiczno-opadowe i ich zależność od cyrkulacji atmosferycznej, Prace i Studia Geograficzne 20, 125–144.

Kossowska-Cezak U., 2012, Nadmiary i niedostatki opadów atmosferycznych we wschodniej części Niziny Mazowieckiej ( na przykładzie Warszawy-Okęcia i Siedlec ), Zeszyty Naukowe Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin w Warszawie, Seria Geograficzno-Turystyczna, 5, 9, 9 – 42.

Kożuchowski K. ( red. ), 2004,Skala, uwarunkowania i perspektywy współczesnych zmian klimatycznych w Polsce, Zakład Dynamiki Środowiska i Bioklimatologii U Ł, Łódź.

Miętus M., Filipiak J., Owczarek M., Jakusik E., 2005, Zmienność warunków opadowych w rejonie polskiego wybrzeża Morza Bałtyckiego w świetle kwantylowej klasyfikacji opadowej, Materiały Badawcze I M G W, Meteorologia, 37.

Maciejewski M., Ostojski M., Walczykiewicz T. ( red. ), 2011,Dorzecze Wisły. Monografia powodzi maj–czerwiec 2010, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.

Mrugała S., 2001,Opady atmosferyczne o normalnej i anomalnej wysokości na obszarze Polski ( 1951–1990 ), Wydawnictwo U M C S, Lublin.

Niedźwiedź T., 1981, Sytuacje synoptyczne i ich wpływ na zróżnicowanie przestrzenne wybranych elementów klimatu dorzecza górnej Wisły, Rozprawy Habilitacyjne U J, 58.

Niedźwiedź T., 2014, Kalendarz typów cyrkulacji dla obszaru Polski Południowej ( 09.1873 – 18.01.2011 ), Katedra Klimatologii, Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec, plik komputerowy dostępny on line :.http ://klimat.wnoz.us.edu.pl/.

Niedźwiedź T., Obrębska-Starklowa B., 1991, Klimat, [ w : ] I. Dynowska, M.  Maciejewski ( red. ), Dorzecze górnej Wisły, Wydawnictwo P W N, 68–84.

Niedźwiedź T., Twardosz R., Walanus A., 2009, Long-term variability of precipitation series in east central Europe in relation to circulation patterns, Theoretical and Applied Climatology, 98, 3–4, 337–350.

Punzet J., 1994, Katastrofalne powodzie w dorzeczu górnej Wisły w XX wieku, I M G W, Kraków.

Schönwiese C.-D., Grieser J., Trömel S., 2003, Secular change of extreme monthly precipitation in Europe, Theoretical and Applied Climatology, 75, 245–250.

STATISTICA ( Data analysis software system ), 2010, version 6. StatSoft, Inc.www.statsoft.com.

Stedinger J. R.,Vogel R.M., Foufoula-Georgiou E., 1993, Frequency Analysis of Extreme Events, [ w : ] D. R. Maidment ( red. ), Handbook of Hydrology, McGraw-Hill, New York, 1810 – 1823.

Trepińska J., 2000, Anomalie, cykle i trendy termiczne w klimatologii na przykładzie fluktuacji termicznych w Europie Środkowej w XIX i XX wieku, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Geographia, 31, 106, 307 – 326.

Trömel S., Schönwiese C. D., 2007, Probability change of extreme precipitation observed from 1901 to 2000 in Germany, Theoretical and Applied Climatology, 87, 29 – 39.

Twardosz R., 2000, Opady normalne i anomalne w Krakowie w latach 1850 – 1998, Przegląd Geofizyczny, 2, 171–182.

Twardosz R., 2005, Dobowy przebieg opadów atmosferycznych w ujęciu synoptycznym i probabilistycznym na przykładzie Krakowa ( 1886 – 2002 ), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej U J, Kraków.

Ustrnul Z., Kowanetz L., Matuszko D., Twardosz R., Piotrowicz K., Wypych A., 2009, Klimatyczne uwarunkowania rozwoju rolnictwa w dorzeczu górnej Wisły na przełomie XX i XXI wieku, [ w : ] Z. Górka, A. Zborowski ( red. ), Człowiek i rolnictwo, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej U J, Kraków, 135 – 147.

Warakomski W., 1989 / 1990, W poszukiwaniu koncepcji anomalii klimatycznych, Annales UMCS, sec. B, 44 / 45, 211 – 224.

Warakomski W., 1997, Problemy z klasyfikacją i przewidywaniem pogodowych zjawisk ekstremalnych, Sympozjum Jubileuszowe  Ekstremalne zjawiska meteorologiczne, hydrologiczne i oceanograficzne , P T Geof. 12 – 14 listopada 1997, Warszawa, 169 – 174.

Woźniak A., 2012, Opady w 2010 roku w Krakowie na tle wielolecia 1863 – 2010, Przegląd Geofizyczny, 3 – 4, 406 – 419.

Woźniak A., 2013, Opady w 2010 roku w Karpatach Polskich na tle wielolecia 1881 – 2010, Prace Geograficzne, 133, 35 – 48.

Informacje

Informacje: Prace Geograficzne, 2014, Zeszyt 138, s. 7 - 28

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Anomalnie wysokie miesięczne opady atmosferyczne w Polskich Karpatach i na ich przedpolu (1881–2010)

Angielski:

Anomalnie wysokie miesięczne opady atmosferyczne w Polskich Karpatach i na ich przedpolu (1881–2010)

Autorzy

Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, 30-387 Kraków, ul. Gronostajowa 7

Politechnika Krakowska, Wydział Inżynierii Środowiska, ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków

Publikacja: 10.12.2014

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Robert Twardosz (Autor) - 50%
Marta Cebulska (Autor) - 50%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski