FAQ

„Niech zniknie ciemnota i nieuświadomienie młodych kobiet” – Szkoły Matek i ich działalność na rzecz krzewienia oświaty sanitarnej i higienicznej w latach 50. XX w.

Data publikacji: 26.09.2024

Medycyna Nowożytna, 2024, Tom 30 (2024) Suplement II, s. 247 - 272

https://doi.org/10.4467/12311960MN.24.041.20099

Autorzy

Małgorzata Stawiak-Ososińska
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
ul. Stefana Żeromskiego 5, Kielce, Polska
https://orcid.org/0000-0002-7982-623X Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

„Niech zniknie ciemnota i nieuświadomienie młodych kobiet” – Szkoły Matek i ich działalność na rzecz krzewienia oświaty sanitarnej i higienicznej w latach 50. XX w.

Abstrakt

The everyday living conditions of Polish society after the end of World War II were not conducive to maintaining any sanitary standards, and the lack of knowledge about personal and environmental hygiene resulted in high mortality. This was particularly visible among the rural population and workers from the countryside. The socialist authorities made it a point of honor to provide healthcare to all citizens, but also to reach as many young women as possible with information on how to take care of themselves during pregnancy and the postpartum period, what conditions to provide the newborn so that it can develop properly, how to prevent unwanted pregnancies, what symptoms may indicate the occurrence of serious diseases. The task of promoting sanitary education rested with all healthcare workers. In 1950, a propaganda campaign called the School of Mothers was launched, addressed to pregnant women and young mothers. This action was approved by the Ministry of Health and spread very quickly throughout the country. In practice, it consisted of giving talks, lectures, lectures combined with demonstrations and practical exercises. Obstetrics and gynecology departments in hospitals, maternity wards, K clinics and D clinics in district and peripheral clinics, as well as health centers were obliged to conduct it. The aim of this article is to show the circumstances of the creation and experience of the first Mothers’ School, present the types of Mothers’ Schools and the scope of sanitary and hygienic knowledge transferred within them.

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Źródła

Gadomska H., Praca oświatowo-sanitarna poradni „K” oraz oddziałów położniczo-ginekologicznych, „Położna” 1953, nr 1.

Giergielewiczowa A., O właściwy styl pracy położnych w poradniach K, „Położna” 1953, nr 12.

Giergielewiczowa A., Organizujemy Szkoły Matek, „Położna” 1953, nr 4.

Grabowiecka L., Podstawy formalno-prawne, zadania i organizacja Szkół Matek, [w:] Szkoły matek, organizacja i metodyka pracy, Warszawa 1955.

Grabowiecka L., Jaką rolę w oświacie sanitarnej spełniają szkoły matek, [w:] Szkoły matek, organizacja i metodyka pracy, Warszawa 1955.

Grabowiecka L., Położna gminna, „Położna” 1951, nr 1.

Grabowiecka L., Szkoły Matek w szpitalu (oddziale) położniczym, [w:] Szkoły Matek, organizacja i metodyka pracy, Warszawa 1955.

Grabowiecka L., Wzorcowa (wojewódzka) Szkoła Matek, [w:] Szkoły Matek, organizacja i metodyka pracy, Warszawa 1955.

Instrukcja nr 29/55 Ministra Zdrowia z dn. 2 maja 1955 r. w sprawie prowadzenia Szkół Matek, Dz.U. Ministerstwa Zdrowia z 1955 r. nr 9, poz. 53.

Jak zdobyć sprzęt dla naszej Szkoły Matek?, „Położna” 1956, nr 11.

Janczewski Z., Położna w pracy społecznej, „Położna” 1955, nr 2.

Janowski A., Na krajowej naradzie aktywu służby zdrowia, „Położna” 1954, nr 2.

Jeszcze o osiągnięciach woj. bydgoskiego, „Położna” 1955, nr 2.

Kicka S., „Kuźnie” oświaty sanitarnej w województwie poznańskim, „Położna” 1953, nr 10.

Komunikat w sprawie Szkół Matek, „Położna” 1956, nr 2.

Koniecpolska R., Osiągnięcia położnych w Wałbrzychu, „Położna” 1953, nr 9.

Krótki bilans pracy województwa gdańskiego, „Położna” 1954, nr 8.

Kruczek H., Zorganizowałam Szkołę Matek, „Położna” 1954, nr 1.

Kuklińska S., Praca Szkół Matek m. st. Warszawy, „Położna” 1955, nr 3.

Kulik W., Wszystko sposobem gospodarczym, „Położna” 1954, nr 2.

Łazińska J., Szkoła Matek, „Położna” 1955, nr 12.

Marszałkowicz C., Szkoła Matek w Kwidzyniu, „Położna” 1953, nr 1.

Marzyńska S., Działalność Towarzystwa Opieki nad Matką i Dzieckiem „Kropla Mleka” w Łodzi w ciągu lat 30-tu, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi” 1935, nr 10.

Marzyńska S., Jak powstała pierwsza w Polsce szkoła matek, [w:] Szkoły matek, organizacja i metodyka pracy, Warszawa 1955.

Marzyńska S., Jeszcze o szkole matek, „Położna” 1952, nr 8.

Marzyńska S., O szkole matek, „Położna” 1952, nr 2.

Nikodemska A., O Szkole Matek przy ZPB im. F. Dzierżyńskiego w Łodzi, „Położna” 1954, nr 11.

Nikodemska A., Położne Łodzi przy pracy i nauce, „Położna” 1954, nr 1.

O obowiązku prowadzenia Szkół Matek, „Położna” 1955, nr 7.

O szkołach Matek, „Położna” 1953, nr 7.

Obrazki ze Szkoły Matek w Bytomiu, „Położna” 1956, nr 8.

Okólnik Ministra Pracy i Opieki Społecznej z dnia 19 grudnia 1949 r. Nr Op.V.8176/49 w sprawie przejęcia przez Wydziały Zdrowia Urzędów Wojewódzkich, Zarządów Miejskich m. st. Warszawy i m. Łodzi spraw opieki nad dziećmi do lat trzech oraz nad kobietami ciężarnymi i karmiącymi, Dz.U. MPiOS 1950, nr 1, poz. 1–7.

Pamięci prof. dr med. Franciszka Redlicha, „Dziennik Łódzki” 1964, nr 114.

Paszkowska K., Ruchoma „Szkoła Matek” w Lublinie, „Położna” 1954, nr 10.

Pochylska C., Z gdyńskich Szkół Matek, „Położna” 1954, nr 8.

Rudzka Z., Szkoła Matek na wystawie rolniczej w Wieluniu, „Położna” 1955, nr 3.

Rybicka S., Szkoły Matek na wsi (w izbie porodowej, w punkcie położniczym, ruchoma Szkoła Matek), [w:] Szkoły Matek, organizacja i metodyka pracy, Warszawa 1955.

Rybicka Z., Wojewódzkie wzorcowe Szkoły Matek, „Położna” 1955, nr 11.

Skarbek M., Korespondencje. Do Redakcji „Położnej”, „Położna” 1953, nr 10.

Stefańska H., Szkoła Matek. Poradnik dla pielęgniarek, Warszawa 1957.

Szczawińska M., Jak upowszechniać higienę osobistą na wsi, [w:] Higiena osobista w oświacie sanitarnej, Warszawa 1958.

Szkoła Matek w Dąbrowie Górniczej (woj. Stalinogród), „Położna” 1954, nr 4.

Szerzymy oświatę sanitarną na wsi, „Położna” 1954, nr 5.

Szinagel E., Pielęgnowanie niemowląt. Poradnik dla matek i pielęgniarek, Księgarnia Powszechna, Kraków 1938.

Ustawa z dnia 4 lutego 1950 r. o przekazaniu Ministrowi Zdrowia zakresu działania Ministra Pracy i Opieki Społecznej w przedmiocie opieki społecznej nad dziećmi do lat trzech oraz nad kobietami ciężarnymi i karmiącymi, Dz.U. z 1950 r. nr 6, poz. 49.

Wojciechowska J., Ruchoma Szkoła Matek wyrusza na wieś, „Położna” 1957, nr 10.

Wojtowicz M., Rola położnych w zapobieganiu ciąży, „Położna” 1958, nr 10.

Z odprawy położnych województwa warszawskiego, „Położna” 1956, nr 2.

Z.R., Placówka godna naśladowania, „Położna” 1956, nr 7.

Zarębska J., Działalność poradni „K” w Warszawie, „Położna” 1951, nr 2.

Zarębska Z., Szkoły Matek, „Położna” 1956, nr 4.

Opracowania

Bołdyrew A., Przesądy i zabobony dotyczące zdrowia, higieny i wychowania dzieci w społeczeństwie polskim w XIX i na początku XX wieku, [w:] B. Płonka-Syroka, A. Syroka (red.), Życie codzienne w XVIII–XX wieku i jego wpływ na stan zdrowia ludności, Wrocław 2033.

Bołdyrew A., Żłobki i stacje „Kropla Mleka” jako placówki wspierające ubogie rodziny w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku, „Wychowanie w Rodzinie” 2016, nr 2.

Brenk M., Kształcenie pracowników socjalnych w Polsce Ludowej, „Studia Edukacyjne” 2014, nr 31.

Czop E., Problemy emancypacji kobiet w Polsce Ludowej. Wybrane zagadnienia, [w:] P. Grata (red.), Od kwestii robotniczej do nowoczesnej kwestii socjalnej. Studia z polskiej polityki społecznej XX i XXI wieku, t. 6, Rzeszów 2019.

Dormus K., U progu społecznej dyskusji o macierzyństwie świadomym na ziemiach polskich przełomu XIX i XX wieku, „Wychowanie w Rodzinie” 2015, t. 12.

Grata P., Polityka społeczna wobec kobiet w Polsce w latach 1918–1939, [w:] P. Grata (red.), Od kwestii robotniczej do nowoczesnej kwestii socjalnej. Studia z polskiej polityki społecznej XX i XXI wieku, t. 2, Rzeszów 2014.

Karczewska A., „Kobietę uczy matka, aby robiła tak jak ludzie…”. Wizerunek kobiet wiejskich w oczach czytelników prasy dla ludu Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX wieku, [w:] A. Janicka, C. Fournier Kiss, M. Bracka (red.), Przemiany dyskursu emancypacyjnego kobiet, seria 1, Perspektywa środkowoeuropejska, Białystok 2019.

Lepalczyk I., Dinter Henryk Stanisław (1912–1980) pedagog społeczny, nauczyciel, pisarz, pracownik socjalny, „Praca Socjalna” 2018, nr 1.

Lisak A., Miłość, kobieta i małżeństwo w XIX wieku, Warszawa 2009.

Małek A., Nawrot-Borowska M., Praktyczne przewodniki wychowania. Problematyka poradników wychowawczych dla rodziców z lat 1900–1939, „Wychowanie w Rodzinie” 2018, nr 2.

Mędrzecki W., Intymność i sfera prywatna w życiu codziennym i obyczajach rodziny wiejskiej w XIX i w pierwszej połowie XX wieku, [w:] D. Kałwa, A. Walaszek, A. Żarnowska (red.), Rodzina – prywatność – intymność: dzieje rodziny polskiej w kontekście europejski: zbiór studiów, Warszawa 2005.

Nawrot-Borowska M., Małek A., Wychowanie zdrowotne i higiena dzieci i młodzieży w świetle poradników dla rodziców z lat 1850– 1970 – zarys problematyki, „Przegląd Pedagogiczny” 2015, nr 2.

Posłuszna M., Świadomość zdrowotna a troska o zdrowie kobiet wiejskich w Polsce w okresie dwudziestolecia międzywojennego, „Nowiny Lekarskie” 2012, nr 4.

Puś W., Żydzi w Łodzi w latach zaborów1793–1914, Łódź 1998.

Sosnowska J., Działania Towarzystwa „Kropla Mleka” na rzecz opieki nad dzieckiem i matką w Łodzi w latach i wojny światowej, „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej” 2013, t. 11.

Stawiak-Ososińska M., Ponętna, uległa akuratna… Ideał i wizerunek kobiety polskiej pierwszej połowy XIX wieku (w świetle ówczesnych poradników), Kraków 2009.

Stawiak-Ososińska M., Sztuka położnicza dla kobiet. Kształcenie akuszerek na ziemiach polskich w dobie niewoli narodowej (1773– 1914), Warszawa 2019.

Szpak E., „Chory człowiek jest wtedy, jak coś go boli”. Społeczno-kulturowa historia zdrowia i choroby na wsi w Polsce Ludowej, Warszawa 2018.

Szpak E., Kulturowa historia zdrowia i choroby na wsi polskiej w latach 1945–1960, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2013, z. 11.

Szpak E., Mentalność ludności wiejskiej w PRL. Studium zmian, Warszawa 2013.

Szpak E., Wieś w tyglu zmian – przeobrażenia społeczne w mentalne na wsi polskiej po 1945 roku, [w:] M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin (red.), Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju wsi polskiej, t. 3, Warszawa 2021.

Urbanik-Kopeć A., „Uświadamianie” Dyskusja o wychowaniu seksualnym na łamach „Dobrej Gospodyni” w 1904 roku, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 2012, t. 68.

Informacje

Informacje: Medycyna Nowożytna, 2024, Tom 30 (2024) Suplement II, s. 247 - 272

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: „Niech zniknie ciemnota i nieuświadomienie młodych kobiet” – Szkoły Matek i ich działalność na rzecz krzewienia oświaty sanitarnej i higienicznej w latach 50. XX w.
Angielski:
“Let the darkness and unawareness of young women disappear” – Mothers’ Schools and their activities to promote sanitary and hygienic education in the 1950s

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-7982-623X

Małgorzata Stawiak-Ososińska
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
ul. Stefana Żeromskiego 5, Kielce, Polska
https://orcid.org/0000-0002-7982-623X Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
ul. Stefana Żeromskiego 5, Kielce, Polska

Publikacja: 26.09.2024

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Małgorzata Stawiak-Ososińska (Autor) - 100%

Informacje o autorze:

Stawiak-Ososińska Małgorzata – dr hab., prof. Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, pedagog, historyk wychowania.

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski