Jakub Szymkiewicz (1775–1818) – wileński lekarz, filantrop, publicysta. Retusz biograficzny
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 19.12.2024
Medycyna Nowożytna, 2024, Tom 30 (2024) Zeszyt 2, s. 95 - 124
https://doi.org/10.4467/12311960MN.24.050.20880Autorzy
Jakub Szymkiewicz (1775–1818) – wileński lekarz, filantrop, publicysta. Retusz biograficzny
Jakub Szymkiewicz (1775–1818) is mainly known in the history of medicine for his works: The Science of Theoretical and Practical Surgery and The Science of Children’s Diseases. In the literary sphere, he became famous as the initiator of the Society of Shovelers and its first president, as well as the co-founder of a satirical magazine, which was the press organ of the society, “Wiadomości Brukowe” (“Street News”), in which he published articles under the pseudonym “Nobleman on a shovel”. He was a bright personality in the Masonic movement, a reformer of one of the most active Lithuanian lodges, striving above all to make social reforms effective, and a member of the Vilnius Charity Society. He was also the fi rst Polish author of a scientific treatise on alcoholism. This article aims to present the fi gure of the Vilnius doctor in a broader historical context, to complete the threads of his biography as far as the surviving sources allow, and to revise the errors repeated in his biographies.
Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka, sygn. F7-291, List Mikołaja Mianowskiego do Jana Wolfganga, 16 listopada 1809.
Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka, sygn. F7-291, List Mikołaja Mianowskiego do Jana Wolfganga, 21 listopada 1818.
Lietuvos valstybės istorijos archyvas, F. 1135/4/46, Sprawa testamentu Jakuba Szymkiewicza znaleziona w papierach po prof. Mikołaju Mianowskim.
Lietuvos valstybės istorijos archyvas, F. 1472/1/1, Wileńskie Towarzystwo Dobroczynności, Ustawy Towarzystwa Dobroczynności.
Frank J., Pamiętniki, tłum. W. Zahorski, t. 1, Wilno 1913.
„Kurier Litewski” 1818, nr 96, 29 listopada.
Jundziłł S., Pamiętniki życia księdza Stanisława Jundziłła, wyd. A.M. Krupiel, Kraków 1905.
Kodex Szubrawski, Wilno 1819.
Morawski S., Kilka lat młodości mojej w Wilnie 1818–1825, oprac. A. Czartkowski, H. Mościcki, Warszawa 1959.
Rachuba A. (oprac.), Rejestry popisowe pospolitego ruszenia szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego z 1621 r., Warszawa 2015.
Rachunek roczny przychodu i rozchodu Kassy Wileńskiego Towarzystwa Dobroczynności, Wilno 1818.
Szymkiewicz J., Dzieło o pijaństwie, Wilno 1818.
Szymkiewicz J., Nauka chirurgii teoryczney i praktyczney, t. 1–2, Wilno 1806.
Szymkiewicz J., Nauka o chorobach dzieci, Wilno 1810.
Szymkiewicz J., O utrzymaniu zdrowia w czasie zaraźliwych chorób, „Dziennik Wileński” 1806, nr 12.
Wiadomość o przychodzie, wydatkach i czynnościach Instytutu Macierzyństwa Wileńskiego […], „Dzieje Dobroczynności Krajowej i Zagranicznej” 1820.
Wiadomość o znaydujących się w Okręgu Cesarskiego Wileńskiego Uniwersytetu funduszach…, „Dzieje Dobroczynności Krajowej i Zagranicznej” 1821.
Zdanie sprawy Trzeciego Wydziału Towarzystwa Wileńskiego Dobroczynności z roku 1818 i 1819 […], „Dzieje Dobroczynności Krajowej i Zagranicznej” 1820.
Ausz M., The Piarist School in Raseiniai, „Res Historica” 2021, nr 51.
Barański J., Cnoty lekarza w polskiej lekarskiej myśli filozoficzno-moralnej w XVIII i XIX wieku, „Medycyna Nowożytna” 2019, t. 25, z. 1.
Beauvois D., Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich 1803–1832, t. I: Uniwersytet Wileński, Rzym–Lublin 1991.
Bieliński J., Cesarskie Towarzystwo Lekarskie Wileńskie, jego prace i wydawnictwa (1806–1864), Warszawa 1890.
Bieliński J., Doktorowie medycyny promowani w Wilnie, Warszawa 1886.
Bieliński J., Stan nauk lekarskich za czasów Akademii Medyko-Chirurgicznej Wileńskiej, bibliograficznie przedstawiony: przyczynek do dziejów medycyny w Polsce, Warszawa 1888.
Bieliński J., Szubrawcy w Wilnie (1817–1822). Zarys historyczny, Wilno 1910.
Bieliński J., Uniwersytet Wileński (1579–1831), t. II i III, Kraków 1899–1900.
Błaszczyk G., Herbarz szlachty żmudzkiej, t. V, Warszawa 2016.
Bołdyrew A., Pijaństwo i alkoholizm w piśmiennictwie Królestwa Polskiego w XIX i na początku XX wieku. Aspekty społeczne, pedagogiczne i kulturowe, Łódź 2019.
Boniecki A., Poczet rodów w Wielkim Księstwie Litewskim w XV i XVI, Warszawa 1887.
Bujak W., Początki pediatrii w Polsce, „Pamiętnik Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego” 1938, R. 14, z. 1.
Chodźko J., Pan Jan ze Świsłoczy kramarz wędrujący: dziełko uznane przez Rząd Cesarskiego Wileńskiego Uniwersytetu za pożyteczne dla szkół parafialnych, Wilno 1924.
Ciechanowicz J., Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego, t. V, Rzeszów 2001.
Gajda Z., Z historii stomatologii. Jakub Szymkiewicz – u źródeł polskiej ortodoncji, „Journal of Stomatology” 2010, nr 63/12.
Gąsiorowski L., Zbiór wiadomości do historii sztuki lekarskiej w Polsce od czasów najdawniejszych aż do najnowszych, t. III, Poznań 1854.
Gizowski M., Knyżewski K., „Towarzystwo Szubrawców” jako asumpt w procesie kształtowania myśli filozoficzno-pedagogicznej w XIX wieku, „Paideia” 2021, nr 3.
Hass L., Wolnomularstwo w Europie Środkowowschodniej w XVII i XIX wieku, Wrocław 1982.
Hordyński Z., O Towarzystwie Szubrawców, Lwów 1883.
Ilgiewicz H., Wileńskie towarzystwa i instytucje naukowe w XIX wieku, Toruń 2005.
Kamińska J., Universitas Vilnensis 1793–1803. Od Szkoły Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego do Imperatorskiego Uniwersytetu Wileńskiego, Warszawa 2012.
Klimka L., Jokūbas Šimkevičius (1775–1818) – gydytojas, visuomenininkas, fi lantropas, „Medicinos Istorija ir Praktika” 2011, t. 17, nr 4.
Konopka S., Polska bibliografia lekarska XIX wieku (1801–1900), t. X, Warszawa 1981.
Korybut-Marciniak M., Dobroczynne Wilno. Pomoc chorym i ubogim w Wilnie w I połowie XIX w., Olsztyn 2014.
Korybut-Marciniak M., Działalność dobroczynna zakonów i zgromadzeń zakonnych w Wilnie w końcu VIII i pierwszej połowie XIX wieku, „Echa Przeszłości” 2010, t. IX.
Korybut-Marciniak M., Działalność Wydziału Ratowania Chorych Wileńskiego Towarzystwa dobroczynności w pierwszych dekadach XIX wieku, [w:] J. Kita, M. Kory but-Marciniak (red.), Życie prywatne Polaków w XIX wieku. „Marginesy”, t. IV, Łódź–Olsztyn 2021.
Korybut-Marciniak M., Kuchnia ubogich. Elity intelektualne Wilna wobec zjawiska głodu w I połowie XIX w., [w:] J. Kita, M. Korybut-Marciniak (red.), Życie prywatne Polaków w XIX wieku. „Wokół stołu”, t. XI, Łódź–Olsztyn 2023.
Korybut-Marciniak M., Przy obcym mundurze – żony carskich oficerów, [w:] L. Michalska Bracha, M. Korybut-Marciniak (red.), Między irredentą a kolaboracją. Postawy społeczeństwa polskiego w latach niewoli „W obcym mundurze”, Warszawa 2013.
Korybut-Marciniak M., Stosunek caratu do polskiej działalności dobroczynnej w Wilnie w I połowie XIX w., „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX Wieku” 2015, t. 14.
Korybut-Marciniak M., Wileńskie damy dobroczynne w pierwszych dekadach XIX wieku – motywacje, działania, postawy, [w:] M. Korybut-Marciniak, M. Zbrzeźniak (red.), Życie prywatne Polaków w XIX wieku. „Portret kobiecy” – Polki realiach epoki, t. I, Łódź–Olsztyn 2014.
Magowska A., Empirycznie czy racjonalistycznie? Dylematy i praktyka medycyny uniwersyteckiej w Wilnie w latach 1781–1842, Poznań 2015.
Malewski Cz., Rody szlacheckie na Litwie w XIX wieku. Powiat lidzki, Wilno 2005.
Małachowski-Łempicki S., Wolnomularstwo na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego 1776–1822. Dzieje i materiały, Wilno 1930.
Mościcki H., Pod znakiem Orła i Pogonii. Szkice historyczne, Lwów–Warszawa 1923.
Nawrot D., Litwa i Napoleon w 1812 roku, Katowice 2008.
Nieć G., Szymkiewicz Jakub „Szlachcic na łopacie”. Satyryczny reporter „Wiadomości Brukowych”, Kraków 2006.
Nieć G., Szymkiewicz Jakub, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. L/2, z. 205, Warszawa–Kraków 2015.
Niesiecki K., Herbarz polski, t. VIII, Lipsk 1841.
Ostrowska T., Pierwszy polski traktat o pijaństwie z 1818 r., Warszawa 1987.
Ostrowska T., Przedstawiciele nauk medycznych i ich działalność naukowa w Warszawskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk (1800–1832), Wrocław 1982.
Pigoń S., Kampania przeciwmasońska w Wilnie, 1817, „Ateneum Wileńskie” 1933, R. VII.
Rosiak S., Prowincja Litewska Sióstr Miłosierdzia, Wilno 1933.
Rosiak S., Zakład Dzieciątka Jezus w Wilnie, Wilno 1934.
Sioda T., Thorley V., Tongue-tie in Newborns – a History of Changing Medical Attitudes, „Logopedia” 2023, t. 52/1.
Skwarczyński S., Kazimierz Kontrym, PSB, t. XIII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967–1968.
Skwarczyński Z., Kazimierz Kontrym. Towarzystwo Szubrawców. Dwa studia, Łódź 1961.
Stankiewicz-Kopeć M., Modernizacja gorzelniana terenów wiejskich, „Perspektywy Kultury” 2020, nr 31.
Strojnowski J., Mianowski Mikołaj, PSB, t. XX, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1975.
Strzemiński I., Stan sanitarny Wilna w pierwszem dwudziestopięcioleciu XIX-go wieku, [w:] Księga pamiątkowa na uczczenie setnej rocznicy urodzin Adama Mickiewicza (1798–1898), t. II, Warszawa 1898.
Szczepankowski B., Z historii polskiej surdopedagogiki. Trudne początki, „Studia Edukacyjne” 2017, nr 45.
Szenajch W., Główne etapy rozwoju pediatrii, Warszawa 1965.
Szymkiewicz J., Nauka chirurgii teoryczney i praktyczney, t. 1–2, Wilno 1806.
Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna, t. XVII, Kraków 1929.
Wnuk M., Purandare B., Marcinkowski J., Struktura spożycia alkoholu w Polsce w ujęciu historycznym, „Problemy Higieniczno-Epidemiologiczne” 2013, nr 94/3.
Zahorski W., Zarys dziejów Cesarskiego Towarzystwa Lekarskiego w Wilnie (1805–1897), Warszawa 1898.
Zan T., Notatki pamiętnikarskie, [w:] H. Mościcki (oprac.), Z filareckiego świata: zbiór wspomnień z lat 1816–1824, Warszawa 1924.
Крылов-Толстикович, Русские врачи начала xix – xx вв. Новая редакция: крат. мед. биогр. слов., Москва 2016, https://archive.ph/2013.04.17-085209/http://www.proza.ru/2012/12/27/678.
Skwarczyński Z., „Wiadomości Brukowe”, wybór artykułów, Wrocław–Warszawa–Krakowa 1962.
Świerczyńska D., Pseudonimy „Wiadomości Brukowych, „Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza” 1972, t. VII.
Triponienė D., Triponis V., Pirmoji Chirurgijos klinika Lietuvoje ir jos kūrėjai, „Lietuvos chirurgia” 2022, t. 21.
Informacje: Medycyna Nowożytna, 2024, Tom 30 (2024) Zeszyt 2, s. 95 - 124
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Humanistyczny
Polska
Publikacja: 19.12.2024
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 15
Liczba pobrań: 8