La mortelega grande, czyli „wielkie umieranie”. Zaraza jako katastrofa (w) wyobraźni
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTELa mortelega grande, czyli „wielkie umieranie”. Zaraza jako katastrofa (w) wyobraźni
Data publikacji: 2020
Konteksty Kultury, 2020, Tom 17 zeszyt 3, s. 312 - 327
https://doi.org/10.4467/23531991KK.20.024.13138Autorzy
La mortelega grande, czyli „wielkie umieranie”. Zaraza jako katastrofa (w) wyobraźni
Artykuł omawia dwa literackie przykłady reprezentacji epidemii: libretto młodopolskiego pisarza i krytyka Karola Irzykowskiego Zaraza w Bergamo (1897) oraz utwór przedstawiciela polskiego futuryzmu – Brunona Jasieńskiego Palę Paryż (1928), które ukazują tendencje do pesymistycznego ujmowania rzeczywistości poprzez metaforę zarazy. Autorka wskazuje, iż zainteresowanie twórców chorobą i epidemią jako tematem literackim powraca w momentach przełomów i kryzysów. Narracje o zarazie, pladze czy innym powszechnym zagrożeniu będą w literaturze modernistycznej i międzywojennej reprezentowały właśnie narracje katastroficzne. Twórczość polskich modernistów i awangardzistów ujmuje bowiem całe spektrum katastroficznych tematów, nawet jeśli katastrofę zawęzić do plagi: morowa zaraza, zadżumione miasta i szalejące śmiertelne grypy goszczą na kartach literatury XIX i XX wieku.
Aberth J., Spektakle masowej śmierci. Plagi, zarazy, epidemie, tłum. L. Karnas, Warszawa 2012.
Balcerzan E., Styl i poetyka twórczości dwujęzycznej Brunona Jasieńskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968.
Bujnicki T., Bruno Jasieński [w:] Literatura polska w okresie międzywojennym, red. I. Maciejewska, J. Trznadel, M. Pokrasenowa, t. 3: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, Kraków 1993.
Bujnicki T., Twórczość prozatorska Brunona Jasieńskiego [w:] tegoż, Bunt żywiołów i logika dziejów. W kręgu idei polskiej lewicy, Katowice 1984.
Cartwright F.F., Biddiss M., Niewidoczny wróg. Zarazy i historia, tłum. M. Wyrwas-Wiśniewska, Warszawa 2005.
Dziarnowska J., Słowo o Brunonie Jasieńskim, Warszawa 1978.
Girard R.R., Kozioł ofiarny, tłum. M. Goszczyńska, Łódź 1987.
Irzykowski K., Zaraza w Bergamo [w:] tegoż, Wiersze i dramaty, red. A. Lam, Kraków 1977.
Jaworski K., Bruno Jasieński w Paryżu (1925–1929), Kielce 2003.
Jaworski K., Przestrzeń fabularna i ukształtowanie języka narracji a idea polityczna. Na przykładzie powieści Brunona Jasieńskiego „Palę Paryż”, „Studia Filologiczne Akademii Świętokrzyskiej” 2002, t. 17.
Kitrasiewicz P., Morand–Jasieński. Pojedynek na miasta [w:] B. Jasieński, Palę Paryż, Warszawa 2005.
Kłosińska K., Katastroficzna odmiana powieści popularnej [w:] Katastrofizm i awangarda, red. T. Bujnicki, T. Kłak, Katowice 1979.
Kolesnikoff N.N., Bruno Jasieński: His Evolution from Futurism to Socialist Realism, Waterloo, Ont. 1982.
Lubelski K., Anarchia i dyscyplina. O polskich powieściach Brunona Jasieńskiego, „Rocznik Komisji Historycznoliterackiej XI PAN”, Wrocław 1973.
Łobodowski J., Literatura proletariacka, „Kurier Lubelski”, 26.03.1932, nr 86.
Majerski P., Odmiany awangardy, Katowice 2001.
Mitzner P., Śmierć futurysty, „Karta” 1993, nr 11.
Morand P., Palę Moskwę [w:] tegoż, Swawolna Europa, Warszawa 1928.
Olsen B., W obronie rzeczy. Archeologia i ontologia przedmiotów, tłum. B. Shallcross, Warszawa 2013.
Rawiński M., Wobec mitu zagrożenia Zachodu (O „Palę Paryż” Brunona Jasieńskiego) [w:] O prozie polskiej XX wieku, red. A. Hutnikiewicz, H. Zaworska, Wrocław 1971.
Ruffié J., Sournia J.Ch., Historia epidemii. Od dżumy do AIDS, tłum. B.A. Matusiak, Warszawa 1996.
Speina J., Powieści Stanisawa Ignacego Witkiewicza, Toruń 1965.
Stępień M., Bruno Jasieński, Kraków 1974.
Sznajderman M., Zaraza. Mitologia dżumy, cholery i AIDS, Warszawa 1994.
Szymański J. [A. Stawar], „Palę Paryż”, „Miesięcznik Literacki” 1929, nr 1.
Waligóra J., Młodopolska discors concordia. „Zaraza w Bergamo” Karola Irzykowskiego [w:] Człowiek wobec epidemii chorób zakaźnych od starożytności po czasy współczesne w świecie literatury i medycyny, red. E. Łoch, G. Wallner, E. Fllis-Czerniak, t. 9, Lublin 2011.
Wiedemann A., Konceptualizm literacki Karola Irzykowskiego: dziennik, wiersze, dramaty, „Pamiętnik Literacki” 1995, nr 4.
Wójtowicz A., Modernizacja i jej cień. O prozie pierwszej Awangardy [w:] Dwudziestolecie 1918–1939. Odkrycia, fascynacje, zaprzeczenia, red. A.S. Kowalczyk, T. Wójcik, A. Zieniewicz, Warszawa 2010.
Wyka K., Wspomnienie o katastrofizmie [w:] tegoż, Rzecz wyobraźni, Warszawa 1977.
Informacje: Konteksty Kultury, 2020, Tom 17 zeszyt 3, s. 312 - 327
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
La mortelega grande, czyli „wielkie umieranie”. Zaraza jako katastrofa (w) wyobraźni
La Mortelega Grande or the “Great Mortality:” Pestilence as a Disaster for/in the Imagination
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Wydział Polonistyki, Gołębia 16, 30-001 Kraków
Publikacja: 2020
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 1296
Liczba pobrań: 659