Bernhard: Nestbeschmutzer i przymus powtórzenia przeciwko władzy

Przemysław  Tacik

Bernhard: Nestbeschmutzer i przymus powtórzenia przeciwko władzy

Data publikacji: 2022

Konteksty Kultury, 2022, Tom 19 zeszyt 2, s. 244 - 261

https://doi.org/10.4467/23531991KK.22.019.16253

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Bernhard: Nestbeschmutzer i przymus powtórzenia przeciwko władzy

Abstrakt

Celem artykułu jest zmierzenie się z klasycznym enfant terrible austriackiej kultury – Thomasem Bernhardem – z jednoczesną próbą zadania pytania o relacje pomiędzy wymogiem prawdomówności a prawowitym Nestbeschmutzungiem. Bernharda często dezawuowano jako pełnego sarkazmu i złośliwości szaleńca, który z niesprawiedliwego obrażania wspólnoty czerpał przyjemność. Tymczasem, jak staram się pokazać w tekście, demaskacja wspólnotowej przemocy działa u Bernharda na o wiele głębszym poziomie niż prosto pojęta paresia. Proza Bernharda przyjmuje strukturę fugi, w której bohaterowie zmagają się z problemem swojego jednoczesnego upodmiotowienia i uprzedmiotowienia. To właśnie struktura owej fugi pełni funkcje demaskatorskie i parezjastyczne, o wiele istotniejsze niż wmieszane w nią „oszczercze” treści. W ostatecznej instancji jest strategią przeciwstawienia się obezwładniającej władzy i próbą poszukiwania upodmiotowienia poza jej zasięgiem.

The paper addresses the work of an enfant terrible of the post-war Austrian culture, Thomas Bernhard, by posing questions about the relation between veridiction and a proper Nestbeschmuzung. Bernhard was frequently downplayed as a sarcastic and spiteful madman who drew sick pleasure from insulting his community. Nonetheless, as I demonstrate in the paper, the unveiling of systemic violence in Bernhard’s oeuvre reaches much deeper than just paresia. Bernhard’s prose has a structure of the fugue in which protagonists struggle with their own subjectification and objectification. It is precisely this structure of the fugue that possesses unmasking and paresiastic functions that go beyond the role of insults which make up a good part of the content this structure gives a form to. Ultimately, the fugue is a strategy to counter the overwhelming power and seek the subjectification outside of its realm.

Słowa kluczowe

Bernhard, powtórzenie, fuga, wspólnota, władza

Bernhard, repetition, fugue, community, power

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Auster P., Interview with Edmond Jabes [w:] The Sin of the Book: Edmond Jabes, red. E. Gould, Lincoln–London 1985.

Barry T.F., On Paralysis and Transcendence in Thomas Bernhard, „Modern Austrian Literature”1988, t. 21, nr 3/4.

Benjamin W., Anioł historii, red. H. Orłowski, Poznań 1996.

Bernhard T., Beton, tłum. E. Dyczek, M.F. Nowak, Wrocław 2001.

Bernhard T., Chłód. Izolacja, tłum. S. Lisiecka, Warszawa 1987.

Bernhard T., Dawni mistrzowie, tłum. M. Kędzierski, Warszawa 2005.

Bernhard T., Die Erzählungen, Frankfurt am Main 1979.

Bernhard T., Heldenplatz, Frankfurt am Main 1995.

Bernhard T., Kalkwerk, tłum. E. Dyczek, M.F. Nowak, Kraków 1986.

Bernhard T., Korekta, tłum. M. Kędzierski, Warszawa 2014.

Bernhard T., Spotkanie. Rozmowy z Kristą Fleischmann, tłum. S. Lisiecka, Warszawa 2010.

Bernhard T., Städtebeschimpfungen, Berlin 2016.

Buchholz P., Private Anarchy: Impossible Community and the Outsider’s Monologue in German Experimental Fiction, Evanston, IL 2018.

Damerau B., Selbstbehauptungen und Grenzen. Zu Thomas Bernhard, Wurzburg 1996.

Donnenberg J., Thomas Bernhards Zeitkritik und Österreich [w:] Literarisches Kolloquium. Thomas Bernhard. Materiellen, red. J. Lachinger, A. Pittertschatscher, Gmund 1994.

Foucault M., Le gouvernement de soi et des autres. Cours au College de France, 1982–1983, Paris 2008.

Foucault M., Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, tłum. T. Komendant, Warszawa 1993.

Franczak K., Kalający własne gniazdo. Artyści i obrachunek z przeszłością, Kraków 2013.

Freud S., Psychologia nieświadomości, tłum. R. Reszke, Warszawa 2009.

Holler H., Die Kritik der instrumentellen Vernunft in der Romanen Thomas Bernhards [w:] Thomas Bernhard. Gesellschaftliche und politische Bedeutung der Literatur, red. J.G. Lughofer, Wien 2012.

Honegger G., Thomas Bernhard: The Making of an Austrian, New Haven, CT 2001.

Huber M., Was war der „Skandal” an Heldenplatz? Zur Rekonstruktion einer österreichischen Erregung [w:] Thomas Bernhard. Gesellschaftliche und politische Bedeutung der Literatur, red. J.G. Lughofer, Wien 2012.

Jasnowski P., Świat jako kloaka i udawanie sensu. Paliatywy w świecie prozy Thomasa Bernharda, „Teksty Drugie” 2017, nr 2.

Kafka F., Aforyzmy z Zürau, tłum. A. Szlosarek, Kraków 2007.

Lacan J., Le Séminaire. Livre VII – L’Éthique de la psychanalyse, Paris 1986.

Lacan J., Le Séminaire. Livre X – L’angoisse, Paris 2004.

Lacan J., Le Séminaire. Livre XVI – De l’autre a l’Autre, Paris 2006.

Lipszyc A., Ujadanie świata. Stan wyjątkowy w „Mrozie” Thomasa Bernharda [w:] Imiona anomii. Literatura wobec doświadczenia stanu wyjątkowego, red. P. Sadzik, Warszawa 2019.

Momro J., Logiczna składnia błędu (Wittgenstein, Beckett, Bernhard), „Teksty Drugie” 2013, nr 6.

Momro J., Psychopatologie rozumu krytycznego [w:] Korekty Bernharda. Szkice krytyczne, red. W. Charchalis, A. Żychliński, Poznań 2021.

Naganowska M., Natręctwo powtórzeń jako szansa na przetrwanie na przykładzie sztuk teatralnych Thomasa Bernharda „Na polowaniu”, „Siła przyzwyczajenia” i „Rodzeństwo” [w:] Bernhard-Colloquium. Młodzi polscy germaniści o twórczości Thomasa Bernharda, red. K. Najdek, K. Tkaczyk, A. Wołkowicz, Warszawa 2018.

Pfabigan A., Motive und Strategien der Österreichkritik des Thomas Bernhard [w:] Thomas Bernhard. Gesellschaftliche und politische Bedeutung der Literatur, red. J.G. Lughofer, Wien 2012.

Polak M., Trauma bezkresu. Nietzsche, Lacan, Bernhard i inni, Kraków 2016.

Skwara E.W., Ein König der Untertreibung. Notizen zu Thomas Bernhard, „Modern Austrian Literature”1988, t. 21, nr 3/4.

Sobczak M., Thomas Bernhard „mistrzem poetyki przesady”? Dramat „Plac Bohaterów” i głosy opinii publicznej w Austrii [w:] Bernhard-Colloquium. Młodzi polscy germaniści o twórczości Thomasa Bernharda, red. K. Najdek, K. Tkaczyk, A. Wołkowicz, Warszawa 2018.

Žižek S., Metastazy rozkoszy. Sześć esejów o kobietach i przyczynowości, tłum. M. Mosakowski, Warszawa 2013.

Žižek S., The Indivisible Remainder. On Schelling and Related Matters, London–New York 2007.

Informacje

Informacje: Konteksty Kultury, 2022, Tom 19 zeszyt 2, s. 244 - 261

DOI: https://doi.org/10.4467/23531991KK.22.019.16253

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Bernhard: Nestbeschmutzer i przymus powtórzenia przeciwko władzy

Angielski:

Bernhard. Nestbeschmutzer and Repetition Compulsion Against Power

Autorzy

Przemysław Tacik

https://orcid.org/0000-0001-7174-1752

Instytut Europeistyki Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, ul. Jodłowa 13, 30-252 Kraków

Publikacja: 2022

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY

Udział procentowy autorów:

Przemysław Tacik (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 778

Liczba pobrań: 353

<p> Bernhard: <em>Nestbeschmutzer </em>i przymus powtórzenia przeciwko władzy</p>

Pobierz xml