FAQ

Aby pamięć nie zginęła? Polskie Archiwum Wojenne (1915–1921) i jego zbiory

Data publikacji: 28.02.2020

Archeion, 2019, 120, s. 185 - 202

https://doi.org/10.4467/26581264ARC.19.009.11818

Autorzy

Wanda Krystyna Roman
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
, Polska
https://orcid.org/0000-0002-5648-4273 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Aby pamięć nie zginęła? Polskie Archiwum Wojenne (1915–1921) i jego zbiory

Abstrakt

Polskie Archiwum Wojenne (PAW) jest dzisiaj nieco zapomnianym przykładem na niezwykle popularne współcześnie zjawisko oddolnych inicjatyw obywatelskich, których efektem jest powoływanie archiwów społecznych. Archiwum powstało w wyniku społecznej inicjatywy grupy polskich historyków, archiwistów i bibliotekarzy zapoczątkowanej w styczniu 1915 r. w Wiedniu, aformalnie zakończonej w 1921 r. w Warszawie. Komitet i Zarząd PAW kierowały pracami związanymi z dokumentowaniem szeroko rozumianego uczestnictwa Polaków w I wojnie światowej oraz jej wpływu na gospodarkę, kulturę, obyczaje, stan umysłów i nastroje. Akcja realizowana była poprzez organizowane w terenie komitety, delegatury i ekspozytury PAW (na ziemiach polskich i za granicą) oraz wspomagana intensywną propagandą w postaci tysięcy odezw i ulotek. Efektem kilkuletniej społecznej pracy było zgromadzenie kilkuset rękopisów, kilku tysięcy tomów czasopism, prawie 100 tys. wycinków prasowych, kilkudziesięciu tysięcy odezw i afiszów, kilku tysięcy broszur oraz map, pocztówek i klisz, które przyszłym pokoleniom miały służyć jako świadectwo wojennego wysiłku Polaków. W okresie międzywojennym zbiory przechowywano i opracowywano w Centralnej Bibliotece Wojskowej (CBW). Wraz z gmachem i zbiorami CBW zbiory PAW spłonęły wskutek niemieckich bombardowań Warszawy w końcu września 1939 r. Pieczołowicie pielęgnowana pamięć o jednej wojnie uległa zagładzie podczas II wojny światowej.

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Źródła

Centralne Archiwum Wojskowe, Kolekcja Wojskowej Komisji Archiwalnej, sygn. VIII. 807.29.4.

Centralne Archiwum Wojskowe,  zespół akt Archiwum Wojskowe, sygn. I.341.2.99.

Hoover Institution, Polish Military Archives, Catalog of pamphlets, leaflets and periodicals at the archives.

Waligóra Bolesław, Zarys wysiłku około gromadzenia pamiętników, wspomnień, relacyj itp. Do historii przedwojennych polskich związków wojskowych, formacyj i wojska polskiego, Warszawa 1938, mps na prawach rkps.

Cele i zadania Polskiego Archiwum Wojennego, druk, Kraków 1917.

Instrukcja dla porządkowania druków ulotnych Polskiego Archiwum Wojennego, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1930.

Instrukcya Komitetu Polskiego Archiwum Wojennego (dla piszących wspomnienia, dzienniczki i pamiętniki), druk [1915].

Odezwa Komitetu [1915], oryginał w zbiorach Centralnego Archiwum Wojskowego (CAW), kopia, [w:] W.K. Roman, Centralne Archiwum Wojskowe 1918–1998 – tradycje, historia, współczesność służby archiwalnej Wojska Polskiego, Toruń 1999, załącznik 1.

Odezwa w sprawie zbierania materiałów do folkloru wojennego, „Głos Rzeszowski” z 1 lipca 1917 r.

Piechota R., Jagiełło B., Motas M., Pierwsze protokoły Rady Archiwalnej (1918–1922), „Teki Archiwalne” 1971, t. 13, s. 103–193.

Polskie Archiwum Wojenne, „Kurier Lwowski” z 15 sierpnia 1915 r.

Polskie Archiwum Wojenne, ulotka, lipiec 1916 r., https://polona.pl/item/polskie-archiwum-wojenne-inc-wojna-swiatowa-powolala-do-zycia-szereg-nowych,NTkyODI3OTc/0/#info:metadata [dostęp: 8.09.2018].

Polskie Archiwum Wojenne. Sprawozdanie zarządu za lata 1917–1918, „Gazeta Lwowska” 1919, nr 222, s. 3.

Reskrypt Rady Regencyjnej z dnia 31 lipca 1918 roku o organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami, [w:] S. Sierpowski, D. Matelski, Dzieje archiwistyki polskiej. Wybór źródeł, t. 1, Poznań 1988, s. 9–20.

Sierpowski S., Matelski D., Dzieje archiwistyki polskiej. Wybór źródeł, t. 1, Poznań 1988.

Sprawozdanie Zarządu Polskiego Archiwum Wojennego (1915–1916) (od 17 stycznia 1915 do 31 grudnia 1916), druk, Kraków 1917.

Bibliografia

Bartczak B., Stanisław Zieliński, bibliotekarz, bibliograf, publicysta, Toruń 1998.

Gąsiorowska A., Lewnau M., Piwowarska K., Centralna Biblioteka Wojskowa 1919–1999. Kalendarium, Warszawa 1999.

Horodyska E.M., Centralna Biblioteka Wojskowa w latach 1919–1932 i jej rola w organizacji bibliotek wojskowych w Polsce, Warszawa 1966.

Kołodziej E., Zarys dziejów Archiwum Akt Nowych w latach 1919–2008, Warszawa 2008.

Konieczny Z., Dzieje archiwum przemyskiego i jego zasobu, Przemyśl 1989.

Kronika CBW, „Komunikat Bibliograficzny” 1926, nr 1, s. 28.

Kronika, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 1929, t. 1, s. 186–187.

Kuczyński S.K., Regina Oppmanowa (29 I 1905–15 IX 1980), „Archeion” 1982, t. 74, s. 248–250.

Laskowski O., Pawłowski B., Badania dawnej polskiej historii wojskowej. Zadania pracy i ogólna charakterystyka źródeł, Warszawa 1927.

Lewak A., Biblioteki Warszawy podczas drugiej wojny światowej, „Rocznik Warszawski” 1961, t. 2, s. 189–220.

Maternicki J., Idee i postawy. Historia i historycy polscy 1914–1918, Warszawa 1975.

Pomnażajmy zbiory Polskiego Archiwum Wojennego, „Ilustrowany Kurier Codzienny”, nr 216 z 6 sierpnia 1934 r., s. 9.

Roman W.K., Centralne Archiwum Wojskowe 1918–1998 – tradycje, historia, współczesność służby archiwalnej Wojska Polskiego, Toruń 1999.

Semkowicz W., W sprawie gromadzenia materiałów z wojny światowej, „Nauka Polska, jej potrzeby, organizacja i rozwój” 1932, t. 16, s. 90.

Semkowicz W., Polskie Archiwum Wojenne, „Tygodnik Literacko-Społeczny Pion” [Warszawa], 1935, r. 3, nr 23(88), s. 12.

Semkowiczowa J., Polskie Archiwum Wojenne (Dzieje instytucji), „Archeion” 1966, t. 45, s. 63–74.

Sprawy Towarzystwa, „Kwartalnik Historyczny” 1915, nr 29, s. 480.

Wierczyński S., Kto ma jakie pamiątki z czasu wojny światowej, „Kurier Poznański” nr 173 z 14 kwietnia 1928 r., s. 8.

Witwicki W., Polskie Archiwum Wojenne, „Ilustrowany Tygodnik Polski” [Kraków] nr 6 z 5 września 1915 r., s. 98–99.

Informacje

Informacje: Archeion, 2019, 120, s. 185 - 202

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Aby pamięć nie zginęła? Polskie Archiwum Wojenne (1915–1921) i jego zbiory

Angielski:

Saving memory from oblivion? Polish War Archive (1915–1921) and its collections

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-5648-4273

Wanda Krystyna Roman
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
, Polska
https://orcid.org/0000-0002-5648-4273 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Polska

Publikacja: 28.02.2020

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Wanda Krystyna Roman (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski