Karina Jarzyńska

Artykuł interpretuje zespół praktyk edytorskich, translatorskich i stricte autorskich Antoniego Langego jako działania na rzecz uświatowienia polskiej kultury, przyglądając się wykorzystywanym przez pisarza narzędziom modyfikacji czytelniczego imaginarium oraz stawiając pytanie o miejsce projektu Langego na mapie środkowoeuropejskiego modernizmu. Spośród kilkunastu tomów antologii opublikowanych w latach 1894–1921 przez autora Mirandy szczególna uwaga zostaje poświęcona serii Epos. Najznakomitsze poemata epickie wszystkich krajów i narodów oraz tomowi Dywan wschodni, jako zawierającym utwory prezentowane przez redaktora jako epitomiczne dla poszczególnych kultur. Analiza paratekstów, jakimi Lange opatrywał swoje antologie, pozwala na rozpoznanie tego, co w jego podejściu transkulturowe, a co pozwala odróżnić jego projekt od Miriamowskiej „Chimery”, stawiającej sobie za cel raczej europeizację kultury polskiej niż jej uświatowienie (rozumiane za Marko Juvanem). Ważnym kontekstem proponowanej interpretacji jest również koncepcja nowoczesnego eposu Franco Morettiego, jako gatunku, w którym funkcje tekstów świętych i epickich ulegają fuzji – bliskiej, jak sądzę, mechanizmowi uruchomionemu przez Langego w Polsce początku XX wieku w ramach rewizji lokalnego kanonu literatury.

W artykule analizie poddane zostają relacje pomiędzy koncepcją kanonu literackiego Harolda Blooma a statusem jego własnej twórczości krytycznej. Rożne tematy i style pisarstwa uprawianego przez autora Lęku przed wpływem zostały scharakteryzowane i ocenione pod kątem ich kanoniczności, rozumianej jako wartość estetyczna i społeczna. Według samego Blooma teksty kanoniczne oferują także wartość duchową, za pomocą takich narzędzi jak ironia i metafora, prowokując czytelników do poznawania własnej kondycji. Artykuł zdaje także sprawę z polskiej recepcji pism Blooma oraz porusza kwestię sposobu, w jaki literatura polska jest obecna w zaprojektowanym przez niego zachodnim kanonie. Jej słaba reprezentacja domaga się odpowiedzi krytyków, którzy mogliby zaproponować własną listę dzieł, według kryteriów podobnie mocnych jak te Bloomowskie, lecz przezwyciężających jego – niejednokrotnie kolonizatorski, patriarchalny i ekskluzywistyczny – wpływ.