Karina Jarzyńska

Artykuł interpretuje zespół praktyk edytorskich, translatorskich i stricte autorskich Antoniego Langego jako działania na rzecz uświatowienia polskiej kultury, przyglądając się wykorzystywanym przez pisarza narzędziom modyfikacji czytelniczego imaginarium oraz stawiając pytanie o miejsce projektu Langego na mapie środkowoeuropejskiego modernizmu. Spośród kilkunastu tomów antologii opublikowanych w latach 1894–1921 przez autora Mirandy szczególna uwaga zostaje poświęcona serii Epos. Najznakomitsze poemata epickie wszystkich krajów i narodów oraz tomowi Dywan wschodni, jako zawierającym utwory prezentowane przez redaktora jako epitomiczne dla poszczególnych kultur. Analiza paratekstów, jakimi Lange opatrywał swoje antologie, pozwala na rozpoznanie tego, co w jego podejściu transkulturowe, a co pozwala odróżnić jego projekt od Miriamowskiej „Chimery”, stawiającej sobie za cel raczej europeizację kultury polskiej niż jej uświatowienie (rozumiane za Marko Juvanem). Ważnym kontekstem proponowanej interpretacji jest również koncepcja nowoczesnego eposu Franco Morettiego, jako gatunku, w którym funkcje tekstów świętych i epickich ulegają fuzji – bliskiej, jak sądzę, mechanizmowi uruchomionemu przez Langego w Polsce początku XX wieku w ramach rewizji lokalnego kanonu literatury..

* Tekst powstał w rezultacie badań prowadzonych w ramach projektu „Uświatawianie lokalnego imaginarium: transkulturowa historia eposu w literaturze polskiej XX wieku”, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (grant nr 2021/43/D/HS2/03369).

Artur Sandauer’s Translation of the Bible as a Medium of Literary Conversion to Modern Marranism

The article considers Bible translation as a potentially converting experience for the translator and for the readers. It is a case study of the work of an important Polish literary critic, Artur Sandauer, who in 1977 translated the Book of Genesis and published it with an extensive commentary, becoming a part of a “biblical boom” that happened in Poland from 1965 to 1985 (as a result of the Second Vatican Council). Numerous translations of the Bible were initiated at that time by both religious institutions and lay individuals of various backgrounds. Sandauer, a Holocaust survivor, was one of the last such translators and his attitude towards existing denominations was particularly complicated. The article identifies textual strategies that he uses to challenge the sanctity of the Bible, aiming for spiritual independence of himself and the potential reader. This type of postsecular, literature-oriented biblical translation has the hallmarks of a conversion text, although the change that would be made in the translator and the reader is unstable, and, as such, akin to the status of a modern marrano.

W artykule analizie poddane zostają relacje pomiędzy koncepcją kanonu literackiego Harolda Blooma a statusem jego własnej twórczości krytycznej. Rożne tematy i style pisarstwa uprawianego przez autora Lęku przed wpływem zostały scharakteryzowane i ocenione pod kątem ich kanoniczności, rozumianej jako wartość estetyczna i społeczna. Według samego Blooma teksty kanoniczne oferują także wartość duchową, za pomocą takich narzędzi jak ironia i metafora, prowokując czytelników do poznawania własnej kondycji. Artykuł zdaje także sprawę z polskiej recepcji pism Blooma oraz porusza kwestię sposobu, w jaki literatura polska jest obecna w zaprojektowanym przez niego zachodnim kanonie. Jej słaba reprezentacja domaga się odpowiedzi krytyków, którzy mogliby zaproponować własną listę dzieł, według kryteriów podobnie mocnych jak te Bloomowskie, lecz przezwyciężających jego – niejednokrotnie kolonizatorski, patriarchalny i ekskluzywistyczny – wpływ.