New Light on the Psalter: A Rediscovered Manuscript of the Żołtarz and Its Consequences
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEChoose format
RIS BIB ENDNOTENew Light on the Psalter: A Rediscovered Manuscript of the Żołtarz and Its Consequences
Publication date: 2022
Studies in Polish Linguistics, Volume 17 (2022), Vol. 17, Issue 3, pp. 93 - 114
https://doi.org/10.4467/23005920SPL.22.005.16731Authors
New Light on the Psalter: A Rediscovered Manuscript of the Żołtarz and Its Consequences
The objective of this paper is to bring to light an important early 16th-century Polish rendition of the Psalter, Żołtarz Dawidów, translated by Walenty Wróbel and prepared for print by Andrzej Glaber. We argue that in spite of its unique position in the line of Psalter translations into Polish, the Żołtarz has not received a comprehensive and exhaustive treatment. While some detailed issues have been diligently addressed by individual scholars, research on the Żołtarz has generally been overshadowed by Brückner’s (1902) pioneering study, to the extent that one of its two surviving manuscript copies has not received official recognition in the scholarly literature. In particular, alongside the Kórnik manuscript (from 1528) described by Brückner, there exists another 16th-century exemplar (1536), which has been in the possession of the Jagiellonian Library since 1928. Its rediscovery by the authors of the present paper has two important consequences. First of all, the Jagiellonian Żołtarz should become an object of study in its own right. Secondly, its existence requires a re-assessment of the current state of knowledge on the Żołtarz in the light of the data it contains.
Badowska Małgorzata (2011). Zagadka tożsamości szesnastowiecznego kopisty, czyli o Hieronimie, kapłanie z Poznania, słów kilka. Kwartalnik Językoznawczy 3(7), 97–105.
Bednarek Bogusław (2018). W świecie drukowanych poloników szesnastowiecznych Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Czasopismo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich 29, 91–125.
Brückner Aleksander (1902). Psałterze polskie do połowy XVI wieku. Kraków: Akademia Umiejętności.
Brückner Aleksander (1903). Literatura religijna w Polsce średniowiecznej: Pismo święte i apokryfy. Szkice literackie i obyczajowe. Warszawa: P. Laskauer.
Charzyńska-Wójcik Magdalena (2016a). The anatomy of two medieval translations of the Psalter. In Translation and Meaning, Łukasz Bogucki, Barbara Lewandowska-Tomaszczyk, Marcel Thelen (eds.), 189‒208. Frankfurt a. Main: Peter Lang.
Charzyńska-Wójcik Magdalena (2016b). Between the text and the page: “Żołtarz Dawidów” in manuscript and print. Studies in Polish Linguistics 11(4), 167–187.
Charzyńska-Wójcik Magdalena, Klimek-Grądzka Jolanta (in prep.). Text in the service of mise-en-page. A study of editorial interventions in “Żołtarz Dawidów”. Chmielowski Piotr (1915). Historya literatury polskiej: od czasów najdawniejszych do końca wieku XIX. Vol. 1: Od czasów najdawniejszych do wystąpienia Mickiewicza. Lwów: H. Altenberg, Warszawa: E. Wende.
Cybulski Marek (1996). Staropolskie przekłady psałterza. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 41(2). Cybulski Marek (2008). O języku najstarszych psałterzy polskich. Poradnik Językowy 10, 23–40.
Dudek-Wójcik Małgorzata (2004). Odmienność “Psalmów” Tadeusza Nowaka. Śpiewak Śląski 1−2, 30−35. URL: http://sbc.org.pl/Content/272301/iii4204-2003-01_02.pdf. Accessed June 7, 2022.
Gustaw Romuald (1960). Polskie przekłady Pisma Świętego. In Podręczna encyklope dia biblijna. Vol. 2: M–Z, Eugeniusz Dąbrowski (ed.), 299−330. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.
Jarczykowa Mariola (2015). Zalecenia staropolskich edycji przekładów Księgi Psalmów. In Wypowiedzi zalecające w książce dawnej i współczesnej, Mariola Jarczykowa, Bożena Mazurkowa, Małgorzata Marcinkowska-Malara (eds.), 47−69. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Kamieniecki Jan (2008). Osobliwości leksykalne “Żołtarza” Walentego Wróbla. In Wyraz i zdanie w językach słowiańskich: opis, konfrontacja, przekład. Vol. 6, Michał Sarnowski, Włodzimierz Wysoczański (eds.), 147−151. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego [Slavica Wratislaviensia 147].
Kamieniecki Jan (2009). “Żołtarz Dawidów” Walentego Wróbla – filologiczne i teologiczne osobliwości. In Język religijny dawniej i dziś (w kontekście teologicznym i kulturowym): materiały z konferencji, Gniezno, 22−24 września, Paweł Bortkiewicz, Stanisław Mikołajczak, Małgorzata Rybka (eds.), 209−218. Poznań: Wydawnictwo “Poznańskie Studia Polonistyczne” [Biblioteczka Poznańskich Studiów Polonistycznych Serii Językoznawczej 38].
Kossowska Maria (1962). Z dziejów polskiego stylu psałterzowego. Język Polski 42(2), 135−148, 42(3), 194−212.
Kossowska Maria (1968). Biblia w języku polskim. Poznań: Księgarnia Świętego Wojciecha.
Kowalska Danuta (2018). Od Psałterza floriańskiego do Psałterza Wujka, czyli o trwałości polszczyzny biblijnej. Wrocławski Przegląd Teologiczny 26, 145−164.
Kowalski Krzysztof (2012). Jakub Wujek ‒ 415. rocznica śmierci. Rzeczpospolita, July 27th, 2012. https://www.rp.pl/kraj/art13587151-jakub-wujek-415-rocznica-smierci. Accessed July 31, 2021.
Kuraszkiewicz Władysław (1990). Zmiany redakcyjne w tekstach staropolskich. Studia Warmińskie 27, 37−49.
Kwilecka Irena (1978). O swobodnych średniowiecznych przekładach biblijnych (na przykładzie tłumaczeń francuskich, czeskich i polskich). Język Polski 58, 87–98.
Lelewel Joachim (1826). Bibliograficznych ksiąg dwoje, w których rozebrane i pomnożone zostały dwa dzieła Jerzego Samuela Bandtke “Historia drukarń krakowskich” tudzież “Historia biblioteki Uniw. Jagiell. w Krakowie” a przydany katalog inkunabułów polskich. Vol. 2. Wilno: Józef Zawadzki.
Łoś Jan (1915). Przegląd językowych zabytków staropolskich do roku 1543. Kraków: Akademia Umiejętności.
Michałowska Teresa (1995/2002). Średniowiecze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Migdał Jolanta (1991). Glaberowskie korektywy gramatyczne w “Żołtarzu” Walentego Wróbla. Studia Polonistyczne 16/17, 71−91.
Migdał Jolanta (1999). O języku Andrzeja Glabera z Kobylina. Studium normalizacji polszczyzny wczesnorenesansowej. Poznań: Wydawnictwo WiS.
Pietkiewicz Rajmund (2002). Pismo Święte w języku polskim w latach 1518‒1638. Sytuacja wyznaniowa w Polsce a rozwój edytorstwa biblijnego. PhD thesis. University of Wrocław.
Pietkiewicz Rajmund (2010). Żołtarz proroka Dawida w przekładzie Walentego Wróbla. Studium bibliograficzno-bibliologiczne. In Ex Oriente Lux. Księga pamiątkowa dla Księdza Profesora Antoniego Troniny w 65. rocznicę urodzin, Waldemar Chrostowski (ed.), 378−398. Warszawa: Stowarzyszenie Biblistów Polskich.
Pietkiewicz Rajmund (2013). Tradycja rękopiśmienna polskich przekładów biblijnych od XIII do XVI wieku. Wrocławski Przegląd Teologiczny 21(2), 29−50.
Pietkiewicz Rajmund (2016). Biblia Polonorum. Historia Biblii w języku polskim. Vol. 1: Od początku do 1638 roku. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu; Poznań: Wydawnictwo Pallottinum.
Rospond Stanisław (1962). Język renesansu a średniowiecza na podstawie literatury psałterzowo-biblijnej. In Odrodzenie w Polsce. Vol. 3: Historia języka. Part 2, Maria Renata Mayenowa, Zenon Klemensiewicz (eds.), 61−181. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Sawa Anna (2011/2012). Udział korektorów i zecerów w kształtowaniu tekstu drukowanego (na podstawie polskojęzycznych druków z XVI wieku). Folia Bibliolo gica 53/54, 25−37.
Taylor Andrew (2015). Vernacular authorship and the control of manuscript production. In The Medieval Manuscript Book Cultural Approaches, Michael Johnston, Michael Van Deussen (eds.), 199−214. Cambridge: Cambridge University Press.
Vrtel-Wierczyński Stefan (1977). Wybór tekstów staropolskich: czasy najdawniejsze do roku 1543. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wiszniewski Michał (1844). Historya literatury polskiej. Vol. 6. Kraków: Stanisław Gieszkowski.
Wodecki Bernard (1998). Polish translations of the Bible. In The Interpretation of the Bible: The International Symposium in Slovenia, Jože Krašovec (ed.), 1201−1233. Sheffield: Sheffield Academic Press.
Woźniak Ewa (2002). Słownictwo i frazeologia Psałterza krakowskiego (1532) na tle ówczesnych przekładów biblijnych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. [Folia Linguistica 41]
[Wróbel Walenty] (1528). Żołtarz Dawida Proroka i kroniczka rodzinna Jana Wyleżynskiego. The Kórnik Library of the Polish Academy of Sciences, BK MS 7.
[Wróbel Walenty] (1536). Psalterius Davidis. The Jagiellonian Library, MS 6785. Wróbel Walenty (1539). Psalterium Davidis, Żołtarz Dawidów przez Mistrza Walantego
Wrobla z Poznania na rzecz polską wyłożony. [Andrzej Glaber (ed.)], Kraków: Helena Unglerowa. https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=7028&from=FBC. Accessed March 5, 2022.
Wydra Wiesław, Rzepka Wojciech R. (eds.) (1995). Chrestomatia staropolska: teksty do roku 1543. 2nd ed. Wrocław and Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Wydra Wiesław, Rzepka Wojciech R. (eds.) (2004). Chrestomatia staropolska: teksty do roku 1543. 3rd ed. Wrocław and Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Information: Studies in Polish Linguistics, Volume 17 (2022), Vol. 17, Issue 3, pp. 93 - 114
Article type: Original article
Nanovic Institute for European Studies at the University of Notre Dame
The John Paul II Catholic University of Lublin
John Paul II Catholic University of Lublin
Published at: 2022
Article status: Open
Licence: CC BY
Percentage share of authors:
Article corrections:
-Publication languages:
EnglishView count: 630
Number of downloads: 374