From multilingual to monolingual dictionaries. A historical overview of Polish lexicography
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEChoose format
RIS BIB ENDNOTEFrom multilingual to monolingual dictionaries. A historical overview of Polish lexicography
Publication date: 02.04.2014
Studies in Polish Linguistics, Volume 8 (2013), Vol. 8, Issue 4, pp. 205 - 227
https://doi.org/10.4467/23005920SPL.13.010.1691Authors
From multilingual to monolingual dictionaries. A historical overview of Polish lexicography
The article is devoted to the history of Polish lexicography from its origin in the late Middle Ages until now. Its first important period is the sixteenth century when both practical dictionaries for students and a large Latin-Polish dictionary were published. The greatest achievements of Polish monolingual lexicography were gained in the 19th century and at the beginning of the 20th century, when Poland did not exist as a state and its territory was divided between Russia, Austria and Prussia (Germany). These were 6-volume Samuel Linde’s Dictionary (1807–1814) and 8-volume Warsaw Dictionary (1900–1927) by Jan Karłowicz, Adam Antoni Kryński and Władysław Niedźwiedzki. After the Second World War the team led by Witold Doroszewski compiled the third large dictionary of Polish (1958–1969). It became the point of departure for other dictionaries prepared in Poland.
Anonymous (1424). Wokabularz trydencki. [phototype edition in:] Winkler (1960a); [transliteration and transcription in:] Urbańczyk (1962), Steffen (1963).
Anonymous (1513). Dictionarius trium linguarum, latine, teutonice, Boemice potiora vocabula continens, peregrinantibus apprime vtilis, Wien [no publisher on title page]. [URL: http://bildsuche.digitale-sammlungen.de/index.html?c=viewer&lv=1&bandnummer=bsb00003241&pimage=00003&suchbegriff=&l=en; accessed November 2013].
Anonymous (1532). Dictionarius seu nomenclatura quatuor linguarum. Latine. Italice, Polonice, et Theutonice.... Cracoviae: Florian Ungler; 2nd edition (1574), Cracoviae: Mateusz Siebeneicher.
Anonymous (1642). Dasypodius catholicus, hoc est Dictionarium latino-germano-polonicum, germanico-latinum et polono-latino-germanicum, Dantiscum: A. Hünefeld. [URL: http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docmetadata?id=12396; accessed November 2013].
Anonymous (1646). Hexaglosson Dictionarium cum multis colloquiis pro diversitate status hominum quotidie occurrentibus. Varsaviae: Petrus Elert. [URL: http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=116119; accessed November 2013].
Artomius Petrus (1591). Nomenclator, selectissimas rerum apellationes tribus linguis, Latina, Germanica, Polonica, explicatas indicans. Torunii: Andreas Cotenius. [URL: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/doccontent?id=20202; accessed November 2013].
Bandtkie Jerzy Samuel (1806). Słownik dokładny języka polskiego i niemieckiego. Breslau: Verlag den Wilhelm Gottlieb Korn. [URL: http://www.polona.pl/dlibra/doccontent?id=1278; accessed November 2013].
Bańko Mirosław (ed.) (2000). Inny słownik języka polskiego. Vol. 1–2. Warszawa: PWN.
Calagius Andreas (1579). Synonyma Latina vocum phrasiumque orationis ... quibus accesserunt voces atque phrases Polonicae. Vratislaviae: Johann Scharffenberg [+three later editions] [URL: http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=5630; accessed November 2013].
Cnapius Grzegorz (1621). Thesaurus Polono Latino Graecus, seu Promptuarium linguae Latinae et Graecae, Polonorum usui accommodatum [...] Opera Gregorii Cnapii e Societate Iesu, Cracoviae: Typis Francisci Cesarii. [URL: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=104808; accessed November 2013]; Tomus Secundus Latino Polonicus (1626); Tomus Tertius. Continens Adagia Polonica selecta... (1632). [URL: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=105517; accessed November 2013].
Danet Pierre, Kola Dymitr Franciszek (1743–1745). Nouveau grand dictionnaire [...] françois, latin et polonois. Warszawa: Drukarnia J. K. Mći: y Rzpltey Kolegium WW. XX. Scholarum Piarum.
Doroszewski Witold (1958–1969). Słownik języka polskiego. Vols. 1–10 + supplement volume. Warszawa: PWN. [URL: http://doroszewski.pwn.pl; accessed November 2013].
Dubisz Stanisław (ed.) (2003). Uniwersalny słownik języka polskiego. Vols. 1–4. Warszawa: PWN. [+ CD edition (2004)].
Dunaj Bogusław (1996). Słownik współczesnego języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Wilga.
Elger Georg (1683). Dictionarium Polono-Latino-Lottavicum. Vilnae: Typis Academis. Mymerus Franciszek (1528). Dictionarium trium linguarum. Cracoviae: Hieronymus Vietor. [+ later editions, incl. phototype edition in Walecki (1997)].
Ernesti Johann (1674). Forytarz języka polskiego [...] Förderer der pohlnischen Sprache [...]. Breslau: Gottfried Gründer. [URL: http://digital.slub-dresden.de/werkansicht/dlf/77417; accessed November 2013].
Erzepki Bolesław (1900). Słownik łacińsko-polski Bartłomieja z Bydgoszczy podług rękopisu z roku 1532. Poznań: Drukarnia Dziennika Poznańskiego.
Georgijevic Bartlomej (1548). Rozmowa z Turczynem o wierze Krześcijańskiej i o taynosci Troyce swiętey ktora w Alkoranie stoi napisana. Cracow: Helena Unglerowa. URL: http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=3099; beginning of the dictionary on scan no. 102; accessed November 2013].
Karaś Mieczysław, Reichan Jerzy, Urbańczyk Stanisław, Okoniowa Joanna (eds.) (1977–2010). Słownik gwar polskich. Vols. 1–7 [A–F]. Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich [Vols. 1–3], Instytut Języka Polskiego PAN [Vols. 4–7]. [URL: http://rcin.org.pl/dlibra/publication?id=15429; accessed November 2013].
Karłowicz Jan (1900–1911). Słownik gwar polskich. Vols. 1–6, Kraków: Akademia Umiejętności. [URL: http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/publication?id=9017; accessed November 2013].
Karłowicz Jan, Kryński Adam, Niedźwiedzki Władysław (eds.) (1900–1927). Słownik języka polskiego [so-called Warsaw Dictionary]. Vols. 1–8, Warszawa: published by subscription. [URL: http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/publication?id=254; accessed November 2013].
Linde Samuel Bogumił (1807–1814). Słownik języka polskiego. Vols. 1–6. Warszawa: Drukarnia XX. Piiarów, 2nd ed. (1854–1860). Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. [URL: http://kpbc.umk.pl/dlibra/publication?id=8173; accessed November 2013].
Mayenowa Maria Renata, Pepłowski Franciszek (eds.) (1966–2010). Słownik polszczyzny XVI wieku. Vols. 1–34 [A–P]. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich [Vols. 1–22]; Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN [Vols. 23–]. [URL: http://kpbc.umk.pl/dlibra/publication?id=17781; accessed November 2013].
Mączyński Ioannes (= Mączyński Jan) (1564). Lexicon latino-polonicum ex optimis latinae scriptoribus concinnatum. Regiomonti Borussiae: Ioannes Daubmannus. [phototype edition by Reinhold Olesch (1973), Köln – Wien: Böhlau]. [URL: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=23849; accessed November 2013].
Mrongovius Krzysztof Celestyn (1835). Dokładny słownik polsko-niemiecki. Königsberg: Verlag der Gebruder Borntrager. [URL: http://pbc.gda.pl/dlibra/doccontent?id=4766; accessed November 2013].
Murmelius Joannes (1526). Dictionarius Ioannis Murmellii variarum rerum [...] cum Germanica atq[uae] Polonica interpretatione..., Cracoviae: Hieronymus Vietor. [+ later editions, incl. phototype edition in Walecki (1997)].
Siekierska Krystyna (ed.) (1999–2004). Słownik języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku. Vol. 1 [A], Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN. [Revised and expanded edition of the first volume, and the continuation of the dictionary is being published (edited by W. Gruszczyński) and available on the Internet: http://xvii-wiek.ijp-pan.krakow.pl/pan_klient/index or www.sxvii.pl; accessed November 2013].
Szymczak Mieczysław (ed.) (1978–1981). Słownik języka polskiego. Vols. 1–3, (1992) supplement volume. Warszawa: PWN.
Szyrwid Constantinus (1629). Dictionarium trium linguarum. Vilnae: Typis Academicis Societis Iesu.
Trotz Michel Abraham (1744–1747). Nouveau dictionnaire françois, allemand et polonois. Leipzig: Jean Frederic Gleditsch. [URL: http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication?id=7796; accessed November 2013].
Urbańczyk Stanisław (ed.) (1953–2002). Słownik staropolski. Vols. 1–11. Warszawa/Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
Volckmar Nicolaus (1605). Dictionarium trilingue tripartitum ad discendam linguam latinam polonicam et germanicam accomodatum. Dantiscum: Typis Martini Rhodi. [URL: http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docmetadata?id=9501; accessed November 2013].
Zdanowicz Aleksander (ed.) (1861). Słownik języka polskiego [so-called Vilnius Dictionary]. Vols. 1–2. Vilnius: Maurycy Orgelbrand. [URL: http://eswil.ijp-pan.krakow.pl; accessed November 2013].
Zgółkowa Halina (ed.) (1994–2005). Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny. Vols. 1–50. Poznań: Wydawnictwo „Kurpisz”. [URL: http://www.leksykografia.uw.edu.pl/slowniki/24/praktyczny-sownik-wspczesnej-polszczyzny-pozna-1994-2005 ; accessed November 2013].
Żmigrodzki Piotr (ed.) (2007–). Wielki słownik języka polskiego PAN. Kraków: PAN. [URL: http://www.wsjp.pl; accessed November 2013]. 2. Other literature Adamska-Sałaciak Arleta (2001). Linde’s dictionary: A landmark in Polish lexicography. Historiographia Linguistica 28, 65–83.
Bańko Mirosław (2010). The Polish COBUILD and its influence on Polish lexicography. In A Way with Words: Recent Advances in Lexical Theory and Analysis. A Festschrift for Patrick Hanks, Gilles-Maurice de Schryver (ed.), 323–332. Kampala: Menha.
Cygal-Krupowa Zofia (1979). Szesnastowieczne edycje „Dictionarii Ioannis Murmellii variarum rerum…”. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Frączek Agnieszka, Lipczuk Ryszard (2004). Słowniki polsko-niemieckie i niemieckopolskie, historia i teraźniejszość. Wołczkowo: Oficyna „In Plus”.
Frączek Agnieszka (2011). O makrostrukturze w najstarszych słownikach polskoniemieckich i niemiecko-polskich. In Problemy leksykografii. Historia – metodologia – praktyka, Włodzimierz Gruszczyński, Laura Polkowska (eds.), 31−52, Kraków: Lexis, .
Gruszczyński Włodzimierz (1997). Dwa najstarsze drukowane słowniki polskie w wydaniu faksymilowym – Die zwei ältesten gedrucken Polnischen Wörterbücher in einer Faksimileausgabe. In W. Walecki (ed.), 50 unnumbered pages.
Gruszczyński Włodzimierz (2000). Wokabularze ryskie na tle XVI- i XVII-wiecznej leksykografii polskiej. Warszawa: Aspra.
Gruszczyński Włodzimierz (2011). Nie tylko łacina, czyli o językach zestawianych z polszczyzną w słownikach z XVI, XVII i XVIII wieku. In Problemy leksykografii. Historia – metodologia – praktyka, Włodzimierz Gruszczyński, Laura Polkowska (eds.), 53–72, Kraków: Lexis.
Gruszczyński Włodzimierz, Laus-Mączyńska Krystyna, Rogowska Marianna, Saloni Zygmunt, Szpakowicz Stanisław, Świdziński Marek (1981/1990). Stopień dokładności opisu słownikowego jako problem językoznawczy. In Zygmunt Saloni (ed.) (1981), 7‒62; and Studia Gramatyczne 9, (Wrocław 1990), 135‒173.
Karłowicz Jan (1876). Przyczynki do projektu wielkiego słownika polskiego, Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności IV, XIV‒XCIV.
Kędelska Elżbieta (1986). Łacińsko-polskie słowniki drukowane pierwszej połowy XVI wieku i ich stosunek do źródeł czeskich. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kędelska Elżbieta (1995). Studia nad łacińsko-polską leksykografią drugiej połowy XVI wieku. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Kędelska Elżbieta (2001). Nieznane edycje słowników: Mymera z 1530 r. i Murmeliusza z 1526 r. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, 37, 61–79.
Kędelska Elżbieta, Kwilecka Irena, Łuczak Arleta (eds.) (1999–). Słownik Bartłomieja z Bydgoszczy; wersja polsko-łacińska, część I– . Warszawa.
Klemensiewicz Zenon (1961). Historia języka polskiego. Cz. 1, Doba staropolska (od czasów najdawniejszych do poczatków XVI wieku). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Łopaciński Hieronim (1899). Najdawniejsze słowniki polskie drukowane. Prace Filologiczne, 5, 393–454, 586–605.
Majdak Magdalena (2008). Słownik warszawski. Koncepcja – realizacja – recepcja. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Matuszczyk Bożena (2006). Słownik języka polskiego S.B. Lindego – warsztat leksykografa, Lublin: Wydawnictwo KUL.
Nowowiejski Bogusław (2011). Niemiecko-polski słownik Mrongowiusza – źródło do historii polskiej leksyki i leksykografii. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Piotrowski Tadeusz (1998). Lexicography in Poland: early beginnings – 1997. Historiographia Linguistica 25, 1–24.
Piotrowski Tadeusz (2001a). Inny słownik języka polskiego PWN. Język Polski 4, 287–290.
Piotrowski Tadeusz (2001b). Zrozumieć leksykografię. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Plezia Marian (1959). Dzieje leksykografii łacińskiej w Polsce. In Słownik łacińsko--polski, Marian Plezia (ed.), V–XXXIV. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Puzynina Jadwiga (1961). “Thesaurus” Grzegorza Knapiusza. Siedemnastowieczny warsztat pracy nad językiem polskim. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Saloni Zygmunt (ed.) (1981). Dwa studia z polskiej leksykografii współczesnej, Białystok: Dział Poligrafii Uniwersytetu Warszawskiego.
Saloni Zygmunt (ed.) (1987–1989). Studia z polskiej leksykografii współczesnej. Vols. 1–3. Białystok/Wrocław.
Saloni Zygmunt, Szpakowicz Stanisław, Świdziński Marek (1990). The design of a universal basic dictionary of contemporary Polish. International Journal of Lexicography, Vol. 3, No. 1, 1–22.
Seretny Anna (2003). Jak inny jest Inny słownik języka polskiego? O Innym słowniku języka polskiego z perspektywy studenta obcojęzycznego. Poradnik Językowy 8, 67–71.
Skoczylas-Stawska Honorata (1995). W sprawie autorstwa tekstu polskiego w Dykcjonarzu Murmeliusza. In Język polski – historia i współczesność, Zdzisława Krążyńska, Zygmunt Zagórski (eds.), 97–111. Poznań: Wydawnictwo PTPN.
Stachowski Stanisław (2000). François à Mesgnien Meninski und sein “Thesaurus Linguarum Orientalium…”. In Franciscus à Mesgnien Meninski: Thesaurus Linguarum Orientalium Turcicae, Arabicae, Persicae, Stanisław Stachowski, Mehmet Ölmez (eds.), (Viennae 1680). Istanbul, XXIII–XXXIV.
Steffen Augustyn (1960–1961). Słowniczek trydencki. Teki Historyczne 11, 221–243.
Steffen Augustyn (1963). Słowniczek trydencki. 2nd revised edition. Prace Językowe 1.
Urbańczyk Stanisław (1962). Wokabularz trydencki. Język Polski 42, 15–29.
Urbańczyk Stanisław (2000). Słowniki i encyklopedie. Ich rodzaje i użyteczność, 4th revised and expanded edition. Kraków: TMJP.
Walczak Bogdan (1991). Słownik wileński na tle dziejów polskiej leksykografii. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Walecki Wacław (ed.) (1997). Dictionarius Ioannis Murmellii variarum rerum... and Franciszka Mymera Dictionarium trium linguarum. Kraków: “Collegium Columbinum”.
Winkler Edmund (1960a). “Liber disparata antiqua continens” Alexandro Masoviensi episcopo Tridentino dicatus. Elementa at fontium editiones 2. Romae: Institutum Historicum Polonicum Romae.
Winkler Edmund (1960b). Il più antico dizionario Latino-Polacco (del 1424). Ricerche Slavistiche 8, 96–111.
Wydra Wiesław, Rzepka Wojciech Ryszard (2004). Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543. 3rd ed., Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Żmigrodzki Piotr, (2009), Wprowadzenie do leksykografii polskiej, 3rd ed., Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Żurowska-Górecka Wanda, Kyas Vladimír (1977–1980). Mamotrekty staropolskie. Parts 1–3. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Internetowy przewodnik edukacyjny Słowniki dawne i współczesne. [URL: http://www.leksykografia.uw.edu.pl; accessed November 2013].
Information: Studies in Polish Linguistics, Volume 8 (2013), Vol. 8, Issue 4, pp. 205 - 227
Article type: Original article
Titles:
From multilingual to monolingual dictionaries. A historical overview of Polish lexicography
University of Social Sciences and Humanities; Polish Academy of Sciences, Chodakowska 19/31, Warszawa; Polska Akademia Nauk; Plac Defilad 1 Skrytka Pocztowa 24, 00-901 Warszawa, Poland
University of Warsaw, Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa, Poland
Published at: 02.04.2014
Article status: Open
Licence: None
Percentage share of authors:
Article corrections:
-Publication languages:
EnglishView count: 3385
Number of downloads: 2767