W 2024 r. chcieliśmy zaproponować Autorom przygotowanie artykułów do trzech działów tematycznych:
Oczekujemy od Państwa tekstów w językach angielskim, polskim lub rosyjskim, o objętości 30-40 tys. znaków ze spacjami, obejmujących pełny aparat naukowych (przypisy, bibliografię załącznikową, abstrakt oraz słowa kluczowe w języku oryginału oraz angielskim). Prosimy o wcześniejsze uzgodnienie tematyki artykułu z redakcją działu (adresy elektroniczne – poniżej) w terminie do 15 kwietnia 2024 r. Pełne teksty prosimy przesyłać do 15 lipca 2024 r. za pośrednictwem panelu redakcyjnego .
Etniczność w kontekście sportu w Europie Środkowej i Wschodniej
W 1902 r. odbył się pierwszy w kontynentalnej Europie mecz między piłkarskimi drużynami narodowymi. W spotkaniu wzięły udział reprezentacje Austrii oraz Węgier. Rywalizacja miała zatem charakter wewnątrzpaństwowy, a jej celem była integracja wielonarodowej monarchii austro-węgierskiej. Powyższy przykład ilustruje silne związki między sportem a etnicznością, jakie w przeciągu XX w. rozwinęły się w wielokulturowych państwach Europy Środkowej i Wschodniej. W regionie powstawały liczne organizacje sportowe, które reprezentowały mniejszości etniczne i narodowe. Instytucje tego typu odcisnęły piętno na relacjach etnicznych, pozwalając na kształtowanie określonych tożsamości. Kluby sportowe umożliwiały przedstawicielom mniejszości manifestowanie własnej odrębności. Jednocześnie promowały zawodników, którzy mogli stać się reprezentantami całego narodu. Wiele z etnicznych organizacji sportowych nie przetrwało burzliwych przemian związanych z nacjonalistyczną polityką (jak kluby żydowskie, które pochłonęła Zagłada). Część klubów sportowych, które początkowo działały na rzecz mniejszości, w wyniku zmian granic stała się instytucjami większościowymi. W XXI w. wschód kontynentu europejskiego nadal nie przypomina nacjonalistycznej utopii, w której obszar państw narodowych pokrywa się z terenami zamieszkałymi przez dany naród. Sport wciąż stanowi przestrzeń (re)produkowania tożsamości wśród mniejszości etnicznych i narodowych. Co więcej, pojawiają się nowe próby wykorzystania rozgrywek sportowych jako narzędzia kształtującego politykę tożsamości. Przykładem takiej instrumentalizacji sportu jest wsparcie Viktora Orbána dla sportowców z węgierskich mniejszości w Rumunii i Słowacji. Ponadto, etniczna kompozycja wschodu Europy ulega zmianie w wyniku globalnych migracji. Zmianom tym towarzyszy pojawienie się sportowców imigranckiego pochodzenia. Jak sport wpłynie na ich tożsamość i pozycję w nowej ojczyźnie? Celem działu jest refleksja nad rolą sportu w tworzeniu oraz odtwarzaniu tożsamości etnicznych i narodowych oraz kształtowaniu relacji etnicznych na terenie Europy Środkowej i Wschodniej.
Redaktor tematyczny:
Piotr Małczyński (Uniwersytet Zielonogórski)
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-2488-5515
e-mail: p.malczynski@ip.uz.zgora.pl
Konflikt izraelsko-palestyński w świetle różnorodnych narracji politycznych. Wymiar regionalny i międzynarodowy
Atak Hamasu na Izrael dokonany 7 X 2023 r. otworzył nowy rozdział konfliktu między Izraelem a Palestyną. Jest to wydarzenie bez precedensu, które może wywrzeć wpływ zarówno w wymiarze lokalnym jak i międzynarodowym. W mediach tradycyjnych, Internecie czy na serwisach społecznościowych pojawiły się różne narracje na temat ofensywy. Z jednej strony można zaobserwować głosy potępiające Hamas, wyrażające solidarność z Izraelem, z drugiej zaś podkreśla się oblicze izraelskiej okupacji Palestyny i rolę Hamasu jako ruchu oporu. Wraz z pojawianiem się różnych treści, rośnie także ryzyko rozpowszechniania linii dezinformujących na temat obecnej odsłony konfliktu między Izraelem a Palestyną.
Wydawać by się mogło, że Izrael z racji swojej silnej pozycji międzyregionalnej zdołał doprowadzić do samodzielnego zarządzania konfliktem z Palestyńczykami odrzucając niechcianą ingerencję z zewnątrz. Dla większości państw Bliskiego Wschodu sprawa palestyńska zdaje się mieć znaczenie bardziej symboliczne. Można odnieść wrażenie, że kierunkiem aktywności państw arabskich jest raczej normalizacja czy współpraca (niekiedy zakulisowo) z Izraelem. Umniejsza to znaczenie kwestii palestyńskiej dla państw regionu. Państwo żydowskie poprzez procesy sekurytyzacji i desekurytyzacji zdefiniowało własny katalog zagrożeń budując tym samym swoją politykę opartą na wyznacznikach bezpieczeństwa. Wyraźnie odznacza się w tym kontekście mitologia narodowa Izraela akcentująca m.in. umiejętność eliminowania wrogów państwa. Owej mitologii towarzyszy stosowanie określonego katalogu pojęć mającego na celu przedstawienie konfliktu izraelsko-palestyńskiego wedle własnej wizji. Określenia „zapewnienie bezpieczeństwa” czy „wojna z terroryzmem” są dzisiaj odpowiedzią na niemalże każdy radykalny krok ze strony Izraela, co jest symptomatyczne w polityce wobec Palestyńczyków. Nie wszyscy jednak zgadzają się z kreowaniem tej perspektywy konfliktu.
Zamierzeniem niniejszego działu będzie ukazanie różnych percepcji konfliktu izraelsko-palestyńskiego w świetle kultury bezpieczeństwa oraz kultury politycznej. Przedmiotem zainteresowań będą kwestie wpływające na kształtowanie dynamiki indywidualnych postaw i orientacji politycznych zarówno ośrodków decyzyjnych danych państw jak i ich społeczeństw. Nie zawsze bowiem jest to zbieżne podejście. Zapraszamy do składania artykułów zarówno analizujących różne aspekty postrzegania konfliktu przez różnorakich aktorów stosunków międzynarodowych jak i poszerzających perspektywę o podejścia z różnych kręgów cywilizacyjnych. Mile widziane będą teksty podejmujące problematykę różnorodnych narracji na temat sporu izraelsko-palestyńskiego.
Redaktorzy tematyczni:
Piotr Kosiorek (Uniwersytet Wrocławski)
ORCID: https://orcid.org/0000-0003-1618-6607
e-mail: piotr.kosiorek@uwr.edu.pl
Paweł Rogiewicz (Uniwersytet Wrocławski)
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-1385-5943
e-mail: pawel.rogiewicz@uwr.edu.pl
Tatarzy Krymscy w XXI wieku w niepodległej Ukrainie oraz na świecie
Zamierzeniem redaktorek działu jest zachęcenie Badaczy do zaprezentowania problematyki dotyczącej sytuacji Tatarów Krymskich w niepodległej Ukrainie oraz na świecie.
Przedstawiciele Tatarów Krymskich zamieszkują głównie terytorium współczesnej Ukrainy, szczególnie Półwyspu Krymskiego, jak również mieszkają w rozproszeniu w wielu innych państwach świata. Zbrodnicze represje i deportacje stalinowskie wobec Tatarów Krymskich w 1944 r. przyczyniły się do fizycznego zniszczenia dziesiątków tysięcy przedstawicieli tego narodu, jak również sztucznie zmieniły mapę etniczną Krymu. Powrót Tatarów Krymskich do ojczyzny był możliwy u schyłku imperium sowieckiego, a odzyskanie przez Ukrainę niepodległości sprzyjało stopniowemu odrodzeniu prześladowanego narodu. Polityczne oraz społeczne zmiany w suwerennej Ukrainie, mimo szeregu wyzwań transformacyjnych, przyczyniły się do pozytywnej dynamiki tak politycznej, jak i kulturowej aktywności Tatarów Krymskich.
Istnienie Tatarów Krymskich kolejny raz, w ciągu niespełna stu lat, jest poddane poważnemu zagrożeniu. Rosyjska agresja przeciwko Ukrainie w 2014 r. oraz okupacja Krymu, asymilacja, przymusowe deportacje, prześladowania i przymuszenie do obywatelstwa rosyjskiego mieszkańców Krymu, w tym także Tatarów Krymskich, zagraża egzystencji całego narodu. Reakcja świata na zaistniałe zagrożenia wydaje się być wciąż niewystarczająca, prezentowane raporty ONZ na temat naruszeń praw człowieka w wyniku agresji rosyjskiej nie obrazują całości zagrożeń. W wyniku rosyjskiej okupacji Krymu utrudnionym przez 10 lat pozostaje także dostęp dla przeprowadzenia monitoringu przez instytucje i organizacje międzynarodowe rzeczywistego stanu rzeczy w dziedzinie praw człowieka.
Wskazane problemy mają bezpośrednie przełożenie na globalny wymiar stanu prawa międzynarodowego, gdyż ignorowanie przez Rosję ustalonych zasad, powoduje poważne wyzwania dla porządku światowego, który ukształtował się po II wojnie światowej. Powołanie przez Ukrainę w 2021 r. forum międzynarodowego – Platformy Krymskiej ma na celu stałe zwracanie uwagi, tak przedstawicieli państw, organizacji międzyrządowych, jak i społeczeństw na wyzwania oraz zagrożenia spowodowane agresją i okupacją rosyjską Półwyspu Krymskiego.
Warto podkreślić, że Tatarzy Krymscy w 2014 r. na mocy prawa uznani zostali za rdzenną ludność Ukrainy, fakt ten jednak nie znalazł dotychczas wystarczającego odzwierciedlenia w badaniach akademickich oraz stanowieniu studiów krymsko-tatarskich. Nieliczne istniejące na świecie ośrodki studiów krymsko-tatarskich nie są instytucjonalnie powiązane ze studiami ukraińskimi lub regionalnymi, stanowią natomiast element studiów turkologicznych, z których większość zlokalizowana jest w Turcji. Należy zaznaczyć, że włączenie studiów krymsko-tatarskich zarówno w ramy studiów ukrainoznawczych, jak i wschodnioeuropejskich stanowiłoby zauważalny postęp w kierunku dekolonizacji wiedzy o Krymie i Tatarach Krymskich, dlatego sugerujemy uwzględnienie tego aspektu jako ważnego obszaru tematycznego planowanych publikacji.
W prezentowanych badaniach zachęcamy także do podkreślenia aktywności politycznej, kulturowej oraz społecznej Tatarów Krymskich w Ukrainie, jak i poza jej granicami. Naukowa analiza postkolonialnych procesów stanowienia Tatarów Krymskich wpisuje się w interdyscyplinarne podejście badań szeroko rozumianych stosunków międzynarodowych.
Niniejszy dział rocznika „Wschodnioznawstwo” dedykowany jest upamiętnieniu ofiar przymusowej sowieckiej deportacji Tatarów Krymskich w 1944 r. z terenów Krymu oraz ofiarom współczesnej rosyjskiej agresji przeciwko Ukrainie. Temat badawczy poświęcony Tatarom Krymskim jest realizowany wspólnie z Instytutem Ukraińskim .
Redaktorki tematyczne:
Larysa Leshchenko (Uniwersytet Wrocławski)
ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8469-6612
e-mail: larysa.leshchenko@uwr.edu.pl
Maria Protsiuk (Instytut Ukraiński)
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7530-9542