FAQ
Logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego

Świetliste szczeliny niebios Maciej Kazimierz Sarbiewski, gwiazdy i „etruski poeta”

Data publikacji: 2022

Terminus, 2022, Tom 24, zeszyt 2 (63) 2022, s. 137 - 156

https://doi.org/10.4467/20843844TE.22.008.15666

Autorzy

,
Elwira Buszewicz
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
https://orcid.org/0000-0002-6919-9105 Orcid
Wszystkie publikacje autora →
Wojciech Ryczek
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
https://orcid.org/0000-0003-3288-1642 Orcid
Kontakt z autorem
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Świetliste szczeliny niebios Maciej Kazimierz Sarbiewski, gwiazdy i „etruski poeta”

Abstrakt

Lucent Cracks of Heavens: Maciej Kazimierz Sarbiewski, Stars and an “Etrurian Poet”

The paper tries to display the links between a catalogue of metaphors contained in Maciej Kazimierz Sarbiewski’s handbook entitled Characteres lyrici, seu Horatius et Pindarus and Giambattista Marino’s Canzone delle stelle. Based upon his college lectures (Połock 1626/1627), Sarbiewski’s work offers practical rules for the composition of lyrical poetry and some theoretical considerations. Among many “ornaments related to the lyrical invention”, a very important stylistic device mentioned by the Jesuit poet and theorist is a “definition by accumulation”(definitio conglobata), that is, a series of extended metaphors or other figurative expressions, for example periphrasis, metonymy or allegory. This rhetorical strategy serves as a useful instrument in reintegrating the art of invention with amplification aimed particularly at the accumulation of different words or figures. As the “ornament of the lyric invention”, the definition described by the author appears no to be restricted only to effective searching for ideas and concepts; it is also a valuable tool for achieving unusual power of expression and for exercising composition and style.

Sarbiewski quotes an example concerning the stars, taken, as he says, from „a contemporary Etrurian poet”. In his commentary to the edition of Characteres lyrici, Stanisław Skimina identified this poet as Dante, which was subsequently taken for granted by many scholars. Recently, the poet in question has been proved to be Giambattista Marino, famous for his style characterized by many extravagant conceits, excessive figures, and other complicated rhetorical patterns. The authors analyze Sarbiewski’s catalogue in the context of Canzone delle stelle, dealing with the way the Polish poet understands and changes the original. While translating Marino’s poem into Latin and listing metaphorical “definitions”of stars, he retained freedom of creative interpretation. For this reason, in his catalogue one may find far-reaching textual changes, for example misreading of words, omission of some figures or simplification of meanings.

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Źródła
Ciangulo N., Pensieri poetici dei caratteri o lettere dell’ imprimeria [Myśli poetyckie o czcionkach albo literach drukarskich], w: J.H. Leich, Gepriesenes Andencken von Erfindung der Buchdruckerey, Leipzig [s.n.] 1740, s. 152–155.
Dante, Divina Commedia, intr. I. Borzi, commento a cura di G. Fallani, S. Zennaro, Roma 2009.
Kochanowski J., Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1980.
Lirici marinisti, a cura di B. Croce, Bari 1910.
Marino G., Hinno alle stelle del Sig[nor] Gio[vanni] Battista Marini stampato ad’instanza di D. Gasparo Oriolis molto affitionatissimo dell’Autore, Palermo: Battista Maringo, 1608.
Marino G., La murtoleide –fischiate del cavalier Marino con La marineide – risate del Murtola, Frankfurt am Main: Giovanni Beyer, 1626.
Marino G., La strage degl’innocenti. Poema del signor cavalier Marino, Roma: Giacomo Mascardi, 1633.
Marino G., Poesie varie, a cura di B. Croce, Bari 1913.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych [Biblia Tysiąclecia], wyd. 5, Poznań1999.
Pontanus G., Opera, Venezia: Aldus et Andreas Asulanus, 1513.
Porta I.B., Phytognomonica, Frankfurt am Main: Ioannes Wechelus et Petrus Fischerus, 1591.
Sarbievius M.C., Lyricorum libri quattuor, epodon liber unus alterque epigrammatum, Antwerpen: Officina Plantiniana Balthasaris Moreti, 1634.
Sarbiewski M.K., Charaktery liryczne, czyli Horacjusz i Pindar (Characteres lyrici, seu Horatius et Pindarus), w: M.K. Sarbiewski, Wykłady poetyki (Praecepta poetica), przeł. i oprac. S. Skimina, Wrocław–Krakow 1958, s. 21–158.
Soarez C., De arte rhetorica libri tres ex Aristotele, Cicerone et Quinctiliano praecipue deprompti, Koln: Maternus Cholinus, 1579.
Opracowania
Ahern J., Dante’s Last Word: The Comedy as a liber coelestis, „Dante Studies”102 (1984), s. 1–14.
Bieniek M., PieśńI 19 M.K. Sarbiewskiego jako przykład barokowej parodii, „Terminus” 6 (2004), nr 1, s. 35–73.
Burkard T., Die Rezeption Horazischer Lyrik in Sarbiewskis poetologischer Schrift Characteres lyrici, seu Horatius et Pindarus, w: Sarbiewski: Der polnischen Horaz, hrsg. von E. Schafer, Tubingen 2006, s. 95–108.
Buszewicz E., Sarmacki Horacy i jego liryka. Imitacja – gatunek – styl. Rzecz o poezji Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, Kraków 2006.
Corradini M., Origine e fortuna di un libro non scritto. Sulla Polinnia di Giovan Battista Marino, „L’Ellisse”14 (2019), n. 1, s. 47–71.
Eder M., Sobowtóry Alfiusza. O epodzie 2 Horacego i jej staropolskich parafrazach, „Meander” 51 (1996), z. 5/6, s. 287–296.
Litwornia A., „Dantego ktoż się odważy tłumaczyć?” Studia o recepcji Dantego w Polsce, Warszawa 2005.
Łukaszewicz-Chantry M., Trzy nieba. Przestrzeń sakralna w liryce Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, Wrocław 2002.
Maciej Kazimierz Sarbiewski: pięć pieśni (I 10, I 19, II 5, II 18, III 2), przeł. J. Domański, komentarzem opatrzyła B. Milewska-Waźbińska, „Meander” 71 (2016), s. 55–71.
Mack P., A History of Renaissance Rhetoric 1380–1620, Oxford 2011.
Mikołajczak A., Jan Kochanowski w Characteres lyrici M.K. Sarbiewskiego, „Symbolae Philologorum Posnaniensium”7 (1988), s. 183–198.
Mirollo J.V., The Poet of Marvelous: Giambattista Marino, New York 1963.
Moss A., Książki „miejsc wspólnych” w szkole, przeł. M. Skwara, w: Retoryka, red. M. Skwara, Gdańsk 2008, s. 158–177.
Nadolski B., Wokół nauki o stylu w jezuickich retorykach, „Pamiętnik Literacki” 54 (1963), z. 3, s. 81–89.
Pawlak W., Jezuicka ars legendi –Francesco Sacchini, „De ratione libros cum profectu legendi” (1613), w Między księgami, red. M. Barłowska, M. Walińska, Katowice 2012 (Sarmackie Theatrum, 5), s. 197–218.
Pelc J., Jan Kochanowski w tradycjach literatury polskiej od XVI do połowy XVIII wieku, Warszawa 1965.
Russo E., Marino, Roma 2008.
Ryczek W., O kategorii charakteru lirycznego w poetyce Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, „Teksty Drugie” (2016), z. 2, s. 65–81.
Ryczek W., U bram niebios. Oda (IV 30) Macieja Kazimierza Sarbiewskiego do Janusza Skumina Tyszkiewicza, „Terminus” 22 (2020), z. 4 (57), s. 333–355.
Rynduch Z., Nauka o stylach w retorykach polskich XVII wieku, Gdańsk 1967.
Sarnowska-Temeriusz E., Droga na Parnas. Problemy staropolskiej wiedzy o poezji, Wrocław 1974.
Sarnowska-Temeriusz E., Przeszłość poetyki. Od Platona do Giambattisty Vica, Warszawa 1995.
Schumaker W., Occult Sciences in the Renaissance: A Study in Intellectual Patterns, Berkeley 1972.
Sinko T., Poetyka Sarbiewskiego, „Rozprawy Wydziału Filologicznego PAU” 58 (1918), nr 3.
Stawecka K., Maciej Kazimierz Sarbiewski o poezji lirycznej. Komentarz do Characteres lyrici, „Roczniki Humanistyczne” 32 (1984), z. 1, s. 135–146.
UlčinaitėE., Teoria retoryczna w Polsce i na Litwie w XVII wieku. Próba rekonstrukcji schematu retorycznego, Wrocław 1984, s. 21–22.

Informacje

Informacje: Terminus, 2022, Tom 24, zeszyt 2 (63) 2022, s. 137 - 156

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Świetliste szczeliny niebios Maciej Kazimierz Sarbiewski, gwiazdy i „etruski poeta”

Angielski:

Lucent Cracks of Heavens: Maciej Kazimierz Sarbiewski, Stars and an "Etrurian Poet"

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-6919-9105

Elwira Buszewicz
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
https://orcid.org/0000-0002-6919-9105 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków

https://orcid.org/0000-0003-3288-1642

Wojciech Ryczek
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
https://orcid.org/0000-0003-3288-1642 Orcid
Kontakt z autorem
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków

Publikacja: 2022

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Elwira Buszewicz (Autor) - 50%
Wojciech Ryczek (Autor) - 50%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski