FAQ

Uwagi na temat roli zakonów mendykanckich w duszpasterstwie na terenach wiejskich państwa zakonu krzyżackiego w Prusach

Data publikacji: 12.12.2016

Studia Historica Gedanensia, 2016, Tom 7 (2016), s. 17-37

https://doi.org/10.4467/23916001HG.16.001.6386

Autorzy

Rafał Kubicki
Instytut Historii Uniwersytetu Gdańskiego, ul. Wita Stwosza 55 80-952 Gdańsk
https://orcid.org/0000-0002-2171-5713 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Pobierz pełny tekst

Tytuły

Uwagi na temat roli zakonów mendykanckich w duszpasterstwie na terenach wiejskich państwa zakonu krzyżackiego w Prusach

Abstrakt

At the beginning of 13th century, the main purpose of Dominican and Franciscan mendicant orders rise was to take religious care of people living in the suburbs of fast growing cities in Western Europe. Preachers worked not only in cities, but also in a given monastery’s collection county, their terminus. In the article, the author has tried to describe the situation in the State of Teutonic Knights in Prussia, searching for answers to questions about the role and scale of mendicants’ engagement in the ministry in rural areas in the Middle Ages, especially in the ministry among the indigenous people in Prussia. There were a few phases of mendicant orders participation in the ministry in Prussia. First, they were engaged in missionary activity among the local Prussians (Dominicans, Gdańsk). When towns were located, the first Dominican and Franciscan monasteries were founded as well (Chełmno, Toruń). In 14th century, the third mendicant order, Augustinians hermits, built their monasteries in Prussia. At the end of 14th century, Carmelites, and in the 2nd half of 15th century, Franciscans of very strict rule, Observants, appeared. Apart from working in towns, all mendicants toured around their collection county. Undoubtedly, their activity included preaching, hearing confessions, and other ministry tasks. Church fairs which gathered people from rural areas were very important for the ministry too. The mendicants’ activity was not, however, to replace the activity of rural parishes parsons.

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Sławomir Zonenberg, „»Cura animarum«zakonu kaznodziejskiego w średniowieczu na tle rozwoju duszpasterstwa mniszego”, Lietuvos Istorijos Studijos 18 (2006)

Jerzy Kłoczowski, „Średniowieczne okręgi klasztorne dominikanów mazowieckich”, w Kultura Staropolska – Kultura Europejska: prace ofiarowane Januszowi Tazbirowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin (Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 1997)

Jerzy Kłoczowski, „Klosterkreise in der polnischen Dominikanerprovinz im Mittelalter”, w Vita Religiosa im MittelalterFestschrift für Kaspar Elm zum 70.Geburtstag, hrsg. Franz Josef Felten i Nikolas Jaspert (Berlin: Berliner Historische Studien 31, 1999)

Werner Roth, Die Dominikaner und Franziskaner im Deutsch‑Ordensland Preußen bis zum Jahre 1466 (Königsberg in Pr.: Drewes Buchdruckerei, 1918)

Adalbero Kunzelmann, Geschichte der deutschen Augustiner­‑Eremiten, Teil. 3: Die bayerische Provinz bis zum Ende des Mittelalters (Würzburg: Augustinus­Verlag, 1972)

Adalbero Kunzelmann, Geschichte der deutschen, Teil. 5:Die sächsisch­‑thüringische Provinz und die sächsische Reformkongregation bis zum Untergang der Beiden (Würzburg: Augustinus‑Verlag, 1974)

Tadeusz Mikołaj Trajdos, U zarania karmelitów w Polsce (Warszawa: Instytut Historii PAN, 1993)

Jürgen Sarnowsky, „Die Dominikaner und Franziskaner im Ordensland Preußen”, w Franciscan Organisation in the Mendicant Context.Formal and informal structures of the ­friars‘lives and ministry in the Middle Ages (Vita Regularis Ordnungen und Deutungen religiosen Lebens im Mittelalter, Bd. 44), hrsg. M. Robson i J. Röhrkasten (Berlin: LIT Verlag, 2010)

Rafał Kubicki, „Die Rolle der Bettelorden im Ordensland Preußen”, w Cura animarum,Seelsorge im Deutschordensland des Mittelalters, hrsg. Stefan Samerski (Köln–Weimar–Wien: Böhlau Verlag, 2013)

Andrzej Radzimiński, „Udział zakonu krzyżackiego w procesie ewangelizacji Prus. Uwagi na podstawie ustawodawstwa synodalnego”, Zapiski Historyczne 70 (2005), z. 1

Rafał Simiński, Od „solitudo” do „terra culta”Przestrzeń jako przedmiot wyobrażeń w Inflantach i Prusach od XIII do początku XV wieku (Roczniki TNT 92, z. 2), (Toruń: Towarzystwo Naukowe w Trouniu, 2008)

William Aquinas Hinnebusch, The history of the Dominican Order.Origins and Growth to 1500, vol. 1 (New York: Alba House, 1966)

John Moorman, A history of the Franciscan Order from its origins to the year 1517 (Oxford: Oxford University Press, 1968)

Jan Powierski, „Dzieje ziemi pasłęckiej do schyłku XIII w.”, w Pasłęk z dziejów miasta i okolic 1297–1997, red. Józef Włodarski (Pasłęk: Urząd Miasta i Gminy, 1997)

Hans Niedermeier, „Die Franziskaner in Preussen, Livland und Litauen im Mittelalter”, Zeitschrift für Ostforschung 27 (1978), z. 1

Berthold Altaner, Die Dominikanermission des 13.Jahrhunderts (Halberschwerdt: Franke, 1924)

Sławomir Zonenberg, „Stosunki krzyżacko­‑dominikańskie w Prusach do 1466 roku”, w Klasztor dominikański w Toruniu w 750.rocznicę fundacji, red. Piotr Oliński, Waldemar Rozynkowski i Juliusz Raczkowski (Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2013)

Andrzej Radzimiński, Chrystianizacja i ewangelizacja Prusów.Historia i źródła (Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2011)

Michael Brauer, Die Entdeckung des „Heidentums”in Preußen.Die Preußen in den Reformdiskursen des Spätmittelalter und der Reformation(Europa im Mittelalter. Abhandlungen und Beiträge zur historischen Komparatistik, Bd. 17), (Berlin: Akademie Verlag, 2011).

Marian Biskup, „Bemerkung zum Siedlungsproblem und den Pfarrbezirken und Ordens­­preußen im 14.–15. Jahrhundert”, w Die Rollen der Ritterorden in der Christianisierung und Kolonisierung des Ostseegebietes, hrsg. Zenon Hubert Nowak (Ordines militares. Colloquia To­­runensia Historica, 1), (Thorn: Wydawnictwo Naukowe UMK, 1983)

Marian Biskup, „Parafie w państwie krzyżackim”, w Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach.Podziały administracyjne i kościelne w XIII–XVI wieku, red. T. Nowak (Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2000)

Leonhard Lemmens, Geschichte der Franziskanermissionen (Münster: Verlag der Aschendorffschen Verlagsbuchhandlung, 1929)

Paul Reh,„Das Verhältnis des deutschen Ordens zu den preußischen Bischöfen im 13. Jahrhundert”, Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins 35 (1896)

Andrzej Radzimiński, Kościół w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach 1243–1525 (Malbork: Wydawnictwo Zamkowe, 2006)

Andrzej Radzymiński, „Z dziejów kształtowania i organizacji kapituł krzyżackich. Inkorporacja pruskich kapituł katedralnych do zakonu krzyżackiego”,w Zakon krzyżacki a społeczeństwo państwa w Prusach, red. Nowak (Roczniki TNT 86, z. 3), (Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1995)

Jan Powierski, „Początek walk Krzyżaków o panowanie nad Zalewem Wiślanym i założenie Elbląga", Nautologia 3 (1993)

Oliński, „Motywy fundacji klasztorów przez zakon krzyżacki w Prusach w świetle dokumentów fundacyjnych (ze szczególnym uwzględnieniem dokumentów fundacyjnych żeńskiego klasztoru benedyktyńskiego w Królewcu i klasztoru augustianów­‑eremitów w Chojnicach)”, w Kancelarie krzyżackie.Stan badań i perspektywy badawcze, red. Janusz Trupinda (Malbork: Wydawnictwo Zamkowe, 2002)

Reinhard Wenskus, „Zur Lokalisierung der Preußenkirchen des Vertrages Christburg 1249”, w Acht Jahrhunderte Deutscher Orden in Einzeldarstellungen.Festschrift für P.Dr.Marian Tumler O.T.anlässlich ­seines 80.Geburtstages, hrsg. Klemens Wieser (Bad Godesberg: Verlag Wissenschaftliches Archiv, 1967)

Karl Kasiske, Die Sieglungstätigkeit des Deutschen Ordens im östlichen Preussen bis zum Jahre 1410 (Königsberg: Kommissionsverlag Gräfe und Unzer, 1934)

Karl Kasiske, Das deutsche Siedelwerk des Mittelalters in Pommerellen (Königsberg: Kommissionsverlag Gräfe und Unzer, 1938)

Janusz Bieniak, „Udział duchowieństwa zakonnego w procesie warszawsko­‑uniejowskim w 1339 r.”, w Klasztor w kulturze średniowiecznej Polski, red. Anna Pobóg­‑Lenartowicz i Marek Derwich (Opole: Wydawnictwo św. Krzyża, 1995)

Adolf Poschmann, „Das Augustinerkloster in Rössel”, Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands (ZGAE) 24 (1932)

Hugo Eysenblätter, „Die Klöster der Augustiner Eremiten im Nordosten Deutschlands”, Altpreußische Monatschrift 35 (1898)

Das Marienburger Tresslerbuch der Jahre 1399–1409, hrsg. Erich Joachim (Königsberg: Verlag von Thomas & Oppermann, 1896)

Franciscani Thorunensis Annales Prussici (941–1410)” (FTAP), w Scriptores rerum Prussicarum (SRP), Bd. III, hrsg. Ernst Strehlke (Leipzig: Verlag von S. Hirzel, 1866)

Johann’s Posilge, „Officials von Pomesanien, Chronik des Landes Preussens (von 1360 an, forgesetzt bis 1419)”,hrsg. Strehlke, w SRP, Bd. III, 240;

Marek Radoch, Walki Zakonu Krzyżackiego o Żmudź od połowy XIII wieku do 1411 roku (Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko­‑Mazurskiego, 2011), 170.

Rafał Kubicki,„Działalność zakonów mendykanckich na pograniczu krzyżacko­‑litewskim do początków XVI w.”,w Litwa i jej sąsiedzi w relacjach wzajemnych (XIII–XVI w.), red. Anna Kołodziejczyk, Kubicki i Radoch (Olsztyn–Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko­‑Mazurskiego, 2014), 184–185.

Paul Simson, „Das Testament des Danziger Schöffen und Ratsherrn Otto Angermünde”, Mitteilungen des Westpreussischen Geschichtsvereins 14 (1915), z. 3: 45.

Joachim Smet i Ulrich Dobhan, Die Karmeliten.Eine Geschichte der Brüder U.L.Frau vom Berg Karmel von den Anfängen (ca.1200) bis zum Konzil von Trient, (Freiburg–Basel–Wien: Herder Verlag, 1981), 182;

Diecezja chełmińska.Zarys historyczno­‑statystyczny (Pelplin: Pielgrzym, 1928), 443.

Spuren franziskanischer Geschichte.Chronologischer Abriß der Geschichte der Sächsischen Franziskanerprovinzen von ihren Anfängen bis zur Gegenwart, hrsg. Dieter Berg (Werl: Butzon & Bercker 1999), 251.

Marian Biskup, „Parafie w państwie krzyżackim”, w Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach.Podziały administracyjne i kościelne w XIII–XVI wieku, red. Nowak i Roman Czaja (Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2000), 91.

Monika Jakubek­‑Raczkowska, Tu ergo flecte genua tua.Sztuka a praktyka religijna świeckich w diecezjach pruskich państwa zakonu krzyżackiego do połowy XV wieku (Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum, 2014), 481–571.

Rafał Kubicki, „Działalność dominikanów kontraty pruskiej na pograniczu polsko­‑krzyżackim – okręg klasztorny konwentu w Toruniu w XV w.”, w Pogranicze polsko­‑pruskie i krzyżackie, wyd. 2, red. Kazimierz Grążawski (Włocławek–Brodnica: Oficyna Wydawnicza LEGA, 2007)

Rafał Kubicki, „Participationem omnium bonorum – forma i znaczenie przyjęcia do udziału w dobrach duchowych zakonu na przykładzie mendykantów w Państwie Zakonu Krzyżackiego wPrusach”, Nasza Przeszłość112 (2009)

Grzegorz Białuński, „Dobra za granicą. O pozawarmińskich posiadłościach ziemskich klasztoru w Reszlu w XIV–XVI wieku”, Komunikaty Mazursko­‑Warmińskie (KMW) 2(252) (2006)

Rafał Kubicki, „Podstawy ekonomiczne funkcjonowania mendykantów w państwie krzyżackim i Prusach Królewskich do połowy XVI w.”, w: Inter oeconomiam coelestem et terrenam. Mendykanci a zagadnienia ekonomiczne, red. WiesławDługokęckietal. (Kraków: Wydawnictwo Esprit SC, 2011)

Marian Biskup, „Das Problem der ethnischen Zugehörigkeit im mittelalterlichen Landesausbau in Preussen. Zum Stand der Forschung”, Jahrbuch für die Geschichte Mittel­‑ und Ostdeutschlands 40 (1991)

Rafał Kubicki, Środowisko dominikanówkontraty pruskiej od XIII do połowy XVI wieku(Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2007)

Marzena Pollakówna, „Zanik ludności pruskiej”, w Szkice z dziejów Pomorza.Pomorze wczesnośredniowieczne (Warszawa: Książka i Wiedza, 1958)

Grischa Vercamer, „Der Übergang der prußischen Stammeseliten in die Schicht der ‚Freien’ unter der Herrschaft des Deutschen Ordens und der Kulturtransfer von der ‚deutschen’ auf die prußische Kultur”, w Mittelalterliche Eliten und Kulturtransfer östlich der ElbeInterdisziplinäre Beiträge zu Archäologie und Geschichte im mittelalterlichen Ostmitteleuropa, hrsg. Anne Klammt i Sébastien Rossignol (Göttingen: Universitätsverlag, 2009)

Reinhold Trautmann,Die altpreußischen Personennamen (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1974)

Marzena Pollakówna, Osadnictwo Warmii w okresie krzyżackim (Poznań: Instytut Zachodni, 1953)

Georg Gerullis, Die altpreußischen Ortsnamen (Berlin: Walter de Gruyter, 1922)

Zbiór formuł zakonu dominikańskiego prowincji polskiej z lat 1338–1411, wyd. Jacek Woroniecki, Jan Fijałek (Archiwum Komisji Historycznej, t. 12, cz. 2) (Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1938), nr 164, s. 325.

Emil Johannes Guttzeit, „Das Kloster Patollen (zur Heiligen Dreifaltigkeit) innerhalb der Geschichte des Rittergutes Gross Waldeck, Kreis Pr. Eylau”, w Studien zur Geschichte des Preussenlandes.Festschrift für Erich Keyser zu seinem 70.Geburtstag dargebracht von Freunden und Schülern, hrsg. Ernst Bahr (Marburg: Elwert Verlag, 1963)

Rafał Kubicki, „Sources for the history of mendicant economy in Royal Prussia from the 15th till the beginning of the 16th c”., Hereditas Monasteriorum 3 (2013)

Łukasz Myszka, „Przywileje odpustowe dla dominikanów toruńskich. Przyczynek do dziejów życia religijnego średniowiecznego miasta”, Nasza Przeszłość 110 (2008)

Waldemar Rozynkowski, Omnes Sancti et Sanctae Dei.Studium nad kultem świętych w diecezjach pruskich państwa zakonu krzyżackiego (Malbork: Wydawnictwo Zamkowe, 2006)

Waldemar Rozynkowski, „Księgi metrykalne parafii w Kaszczorku w kontekście ostatnich lat pobytu dominikanów w Toruniu”, w Klasztor dominikański w Toruniu w 750.rocznicę fundacji

Grischa Vercamer, Siedlungs­‑,Sozial­‑ und Verwaltungsgeschichte der Komturei Königsberg in Preußen (13.–16.Jahrhundert) (Einzelschrift der Historischen Kommission für ost­‑ und westpreußische Landesforschung, Bd. 29) (Marburg: N.G. Elwert Verlag, 2010)

Rafał Kubicki, „Dominikanie w Nordenborku i Gierdawach w XV–początkach XVI w.”, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 2(276) (2012)

Sławomir Zonenberg, Kronika Szymona Grunaua (Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2009)

Julia Możdżeń, „Synkretyzm religijny Prusów na podstawie kroniki Szymona Grunaua”, Pruthenia 6 (2011)

Janusz Małłek, „Ludność staropruska a Reformacja”, Gdański Rocznik Ewangelicki 5 (2011)

Leonhard Lemmens, Die Franziskanerkustodie Livland und Preussen.Beitrag zur Kirchengeschichte der Gebiete des Deutschen Ordens (Düsseldorf: Kommissionsverlag von L. Schwann, 1912)

Anneliese Triller, geb. Birch­‑Hirschfeld, „Jugenderinnerungen an die Heimat im Werke des Kartäusers Dominikus von Preußen (1384–1460). Mit einem Quellenanhang mitgeteilt von P.K.J. Klinkhammer SJ”, ZGAE 31/32 (1967/1968): 44.

Informacje

Informacje: Studia Historica Gedanensia, 2016, Tom 7 (2016), s. 17-37

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Uwagi na temat roli zakonów mendykanckich w duszpasterstwie na terenach wiejskich państwa zakonu krzyżackiego w Prusach

Angielski: Remarks on the role of mendicant orders in the ministry in rural areas of the State of Teutonic Knights in Prussia

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-2171-5713

Rafał Kubicki
Instytut Historii Uniwersytetu Gdańskiego, ul. Wita Stwosza 55 80-952 Gdańsk
https://orcid.org/0000-0002-2171-5713 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Historii Uniwersytetu Gdańskiego, ul. Wita Stwosza 55 80-952 Gdańsk

Publikacja: 12.12.2016

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Rafał Kubicki (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski