FAQ
logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego

Terapia behawioralna zaburzeń rozwoju z perspektywy analizy zachowania

Data publikacji: 19.09.2023

Psychologia Rozwojowa, 2011, Tom 16, Numer 3, s. 27 - 38

https://doi.org/10.4467/20843879PR.11.016.0189

Autorzy

Przemysław Bąbel
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Terapia behawioralna zaburzeń rozwoju z perspektywy analizy zachowania

Abstrakt

Behavioral therapy of developmental disorders from the standpoint of behavior analysis

The article presents the characteristics and methods of therapy of developmental disorders; these methods are derived from the theory of learning and are collectively called behavioral therapy. This presentation takes the standpoint of behavior analysis i.e. a science concerned with behavior and environmental variables which affect it. The article starts with a brief overview of the most basic assumptions of behavior analysis and of the main areas of its applications. Three essential goals of behavioral therapy of developmental disorders have been indicated, and the most important methods used to achieve these goals were described. It has been suggested to classify methods of behavioral therapy according to various kinds of learning from which they are derived and to the laws of learning that constitute the mechanism of their work. Conclusion of this article emphasizes empirically proven effectiveness of behavioral therapy in the treatment of developmental disorders.

Bibliografia

Ayllon T. (2000), Jak stosować gospodarkę żetonową i system punktowy. Gdańsk: Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym.

Ayllon T., Michael J. (1959), The Psychiatric Nurse as a Behavioral Engineer. Journal of the Experimental Analysis of Behavior, 2, 323–334.

Azrin N.H., Besalel V.A. (2000), Jak stosować praktykę pozytywną, autokorekcję i hiperkorekcję. Gdańsk: Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym.

Baer D.M. (2002), Stosowana analiza behawioralna [w:] N.J. Mackintosh, A.M. Dolman (red.), Zdolność a proces uczenia się, 37–58. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Baer D.M., Wolf M.M., Risley T.R. (1968), Some Current Dimensions of Applied Behavior Analysis. Journal of Applied Behavior Analysis, 1, 91–97.

Bandura A. (1977/2007), Teoria społecznego uczenia się. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bąbel P. (2009), Punktowe systemy oceniania w praktyce edukacyjnej [w:] N. Grzegorczyk-Dłuciak (red.), Czas na dialog! Materiały z I Ogólnopolskiej Konferencji Nauczycieli Szkolnictwa Specjalnego, 35–52. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Bąbel P., Ostaszewski P. (2008), Wprowadzenie do psychologii behawioralnej [w:] P. Bąbel, P. Ostaszewski (red.), Współczesna psychologia behawioralna. Wybrane zagadnienia, 7–21. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Bąbel P., Suchowierska M., Ostaszewski P. (2010), Analiza zachowania od A do Z. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Bellack A.S., Hersen M. (2010), Diagnoza behawioralna. Podręcznik. Warszawa: ME-KOMP.

Białaszek W., Ostaszewski P. (2008), Podstawy metodologii badań eksperymentalnej analizy zachowania [w:] P. Bąbel, P. Ostaszewski (red.), Współczesna psychologia behawioralna. Wybrane zagadnienia, 41–61. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Chambless D.L. (1993), Task Force on Promotion and Dissemination of Psychological Procedures: A Report Adopted by the Division 12 Board-October 1993; http://www.apa.org/divisions/div12/est/chamble2.pdf (dostęp: 1.11.2010).

Chomsky N. (1959/1977), Recenzja z Verbal Behavior B.F. Skinnera [w:] B. Stanosz (red.), Lingwistyka a filozofia. Współczesny spór o filozoficzne założenia teorii języka, 23–81. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Esveldt-Dawson K., Kazdin A.E. (2000), Jak utrwalać wyuczone zachowanie. Gdańsk: Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym.

Fuller P.R. (1949), Operant Conditioning of a Vegetative Human Organism. American Journal of Psychology, 62, 587–590.

Haggbloom S.J., Warnick R., Warnick J.E., Jones V.K., Yarbrough G.L., Russell T.M., Borecky C.M., McGahhey R., Powell J.L. III, Beavers J., Monte E. (2002), The 100 Most Eminent Psychologists of the 20th Century. Review of General Psychology, 6, 139–152.

Hall R.V., Hall M.L. (2000a), Jak stosować systematyczną uwagę i aprobatę. Gdańsk: Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym.

Hall R.V., Hall M.L. (2000b), Jak stosować wzmocnienia. Gdańsk: Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym.

Jones M.C. (1924), A Laboratory Study of Fear: The Case of Peter. Pedagogical Seminary, 31, 308–315.

Kawa R. (2005), Rozwijanie umiejętności niezbędnych w nabywaniu mowy [w:] E. Pisula, D. Danielewicz (red.), Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem, 79–96. Kraków: Ofi cyna Wydawnicza „Impuls”.

Kozłowski J. (2003), Zastosowanie teorii uczenia się w terapii małych dzieci z autyzmem na przykładzie projektu wczesnej interwencji O.I. Lovaasa [w:] D. Danielewicz, E. Pisula (red.), Terapia i edukacja osób z autyzmem. Wybrane zagadnienia, 49–74. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Kozłowski J. (2005), Zachowania trudne u osób z zaburzeniami rozwojowymi: behawioralny model diagnozy, terapii i profilaktyki [w:] E. Pisula, D. Danielewicz (red.), Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem, 97–129. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Kubach I., Zielińska M. (2002), Terapia behawioralna mowy u dzieci z autyzmem [w:] J. Przesmycka-Kamińska (red.), Trudności w werbalnym porozumiewaniu się z otoczeniem dzieci z różnymi dysfunkcjami OUN, 93–104. Wrocław: Wydawnictwo GAJT.

Kubach I., Zielińska M. (2003), Przegląd badań nad skutecznością wykorzystania technik analizy behawioralnej stosowanej w terapii dzieci z autyzmem [w:] M. Kościelska, B. Aouil (red.), Człowiek niepełnosprawny. Sprawność w niepełnosprawności, 109–129. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej.

Lovaas O.I. (2003), Plany eksperymentalne i badania oparte na danych skumulowanych we wczesnej interwencji behawioralnej [w:] M. Rybicka (red.), Terapia behawioralna osób z autyzmem. Wybrane zagadnienia, 17–61. Gdańsk: Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym.

Malcolm N. (1964/2002), Behawioryzm jako filozofia psychologii [w:] T.W. Wann (red.), Behawioryzm i fenomenologia, 171–194. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

McClannahan L.E., Krantz P.J. (2002), Plany aktywności dla dzieci z autyzmem. Uczenie samodzielności. Gdańsk: Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym.

Ostaszewski P. (2000), Procesy warunkowania [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2: Psychologia ogólna, 97–116. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Rachlin H. (1994), Behavior and Mind: The Roots of Modern Psychology. New York: Oxford University Press.

Scotti J.R., Evans I.M., Meyer L.H., Walker P. (1991), A Meta-Analysis of Intervention Research with Problem Behavior: Treatment Validity and Standards of Practice. American Journal on Mental Retardation, 96, 233–256.

Shaughnessy J.J., Zeichmeister E.B., Zeichmeister, J.S. (2002), Metody badawcze w psychologii, 362–378. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Skinner B.F. (1938/1995), Zachowanie się organizmów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Skinner B.F. (1953/1965), Science and Human Behavior. New York: The Free Press.

Skinner B.F. (1957), Verbal Behavior. New York: Appleton-Century-Crofts.

Skinner B.F. (1963/2002), Pół wieku behawioryzmu [w:] T.W. Wann (red.), Behawioryzm i fenomenologia, 99–133. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Staddon J.E.R. (2001), The New Behaviorism. Philadelphia: Taylor & Francis.

Striefel S. (2000), Jak uczyć przez modelowanie i imitację. Gdańsk: Stowarzyszenie Pomocy Osobom

Autystycznym. Suchowierska M. (2005), Nauczanie dzieci z autyzmem zachowań werbalnych – dwa uzupełniające się podejścia [w:] E. Pisula, D. Danielewicz (red.), Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem, 59–78. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Suchowierska M. (2008a), Ocena funkcjonalna: metody przeprowadzania analiz i wykorzystanie ich wyników w praktyce [w:] P. Bąbel, P. Ostaszewski (red.), Współczesna psychologia behawioralna. Wybrane zagadnienia, 63–83. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Suchowierska M. (2008b), Stosowana analiza zachowania – wykorzystanie technik behawioralnych do rozwiązywania problemów społecznych [w:] P. Bąbel, P. Ostaszewski (red.), Współczesna psychologia behawioralna. Wybrane zagadnienia, 239–260. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Suchowierska M., Kawa R. (2008), Zachowania werbalne: koncepcja B.F. Skinnera i krytyka N. Chomsky’ego [w:] P. Bąbel, P. Ostaszewski (red.), Współczesna psychologia behawioralna. Wybrane zagadnienia, 169–203. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Świeżaczyńska M., Ostaszewski P. (2008), Filozoficzne podłoże założeń radykalnego behawioryzmu B.F. Skinnera [w:] P. Bąbel, P. Ostaszewski (red.), Współczesna psychologia behawioralna. Wybrane zagadnienia, 23–40. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Turner J.S., Helms D.B. (1999). Rozwój człowieka. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Watson J.B. (1913/2000), Psychologia, jak widzi ją behawiorysta [w:] J. Siuta, K. Krzyżewski (red.), Behawioryzm i psychologia świadomości, 139–154. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Watson J.B. (1925/1990), Behawioryzm oraz Psychologia, jak widzi ją behawiorysta. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Watson J.S. (2005), Learning Theories [w:] B. Hopkins, R.G. Barr, G.F. Michel, P. Rochat (red.), The Cambridge Encyclopedia of Child Development, 70–76. Cambridge: Cambridge University Press.

Wolpe J., Wolpe D. (1999), Wolni od lęku. Lęki i ich terapia. Kraków: WiR Partner.

Wyrwicka W. (2001), Naśladownictwo w zachowaniu się ludzi i zwierząt. Warszawa: Wydawnicto Naukowe PWN.

Informacje

Informacje: Psychologia Rozwojowa, 2011, Tom 16, Numer 3, s. 27 - 38

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Terapia behawioralna zaburzeń rozwoju z perspektywy analizy zachowania

Angielski:

Behavioral therapy of developmental disorders from the standpoint of behavior analysis

Autorzy

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków

Publikacja: 19.09.2023

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Przemysław Bąbel (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski