Przyjmowanie perspektywy w obszarze poznawczym, społecznym i afektywnym: wzajemne zależności u dzieci w wieku przedszkolnym
Wybierz format
RIS BIB ENDNOTEPrzyjmowanie perspektywy w obszarze poznawczym, społecznym i afektywnym: wzajemne zależności u dzieci w wieku przedszkolnym
Data publikacji: 15.02.2012
Psychologia Rozwojowa, 2011, Tom 16, Numer 4, s. 57-72
https://doi.org/10.4467/20843879PR.11.024.0197Autorzy
Przyjmowanie perspektywy w obszarze poznawczym, społecznym i afektywnym: wzajemne zależności u dzieci w wieku przedszkolnym
W artykule przedstawiono badanie dotyczące związków w zakresie przyjmowania perspektywy w różnych obszarach funkcjonowania psychicznego. Podstawę teoretyczną badania oraz ramę pojęciową wykorzystaną do interpretacji wyników stanowi koncepcja Perspektywicznego Rozumienia Umysłu (Perspectival Understanding of Mind – PUM; Perner, 2000), zgodnie z którą istotą rozwijającej się w 5. roku życia kompetencji, łączącej wiele zadań opanowywanych przez dzieci w tym właśnie czasie, jest zdolność rozumienia i koordynowania różnych perspektyw.
Zbadano 120 dzieci w wieku 3;6–5;6 lat. Do badania przyjmowania perspektywy w obszarze poznawczym zastosowano Test Elastycznego Wyboru (Flexible Item Selection Task – FIST; Jacques, Zelazo, 2001), w obszarze afektywnym Test Wiedzy o Emocjach (TWE; Stępień, 2007), a w obszarze społecznym klasyczne testy fałszywych przekonań.
Uzyskane wyniki wskazują, że rzeczywiście po skończeniu 4. roku życia dzieci zaczynają radzić sobie z rozwiązywaniem zadań wymagających przyjmowania perspektywy, jednakże wzajemne zależności między przyjmowaniem perspektywy w obszarze poznawczym, społecznym i afektywnym są zróżnicowane, a ponadto zmieniają się w okresie przedszkolnym.
Bartsch K., Wellman H.M. (1989), Young Children’s Attribution of Action to Beliefs and Desires. Child Development, 60, 946–964.
Białecka-Pikul M. (2002), Co dzieci wiedzą o umyśle i myśleniu? Badania i opis dziecięcej reprezentacji stanów mentalnych. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Białecka-Pikul M. (2007), Krytycznie o sposobach badania teorii umysłu. Dziecięce strategie radzenia sobie z rozumieniem stanów mentalnych na materiale metafor. Psychologia Rozwojowa, 12 (1), 23–36.
Białek A. (2007), Poziom zdolności do podejmowania perspektywy a akceptowane wartości. Kraków: UJ. Niepublikowana praca doktorska, przygotowana pod kierunkiem prof. dr hab. H. Grzymały-Moszczyńskiej.
Bigelow A.E., Dugas K. (2008), Relations Among Preschool Children’s Understanding of Visual Perspective Taking, False Belief and Lying. Journal of Cognition and Development, 9 (4), 411–433.
Blair C., Granger D., Razza R.P. (2005), Cortisol Reactivity is Positively Related to Executive Function in Preschool Children Attending Head Start, Child Development, 76 (3), 554–567.
Blair C., Zelazo P.D., Greenberg M.T. (2005), The Measurement of Executive Function in Early Childhood. Developmental Neuropsychology, 28 (2), 561–571.
Brody L.R., Hall J.A. (2005), Płeć, emocja i ekspresja [w:] M. Lewis, J.M. Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji, 431–445. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Carlson S.M., Moses L.J. (2001), Individual Differences in Inhibitory Control and Children’s Theory of Mind. Child Development, 72, 1032–1053.
Clark E. (1997), Conceptual Perspective and Lexical Choice in Acquisition. Cognition, 64, 1–37.
Cutting A.L., Dunn J. (1999), Theory of Mind, Emotion Understanding, Language and Family Background: Individual Differences and Interrelations. Child Development, 70 (4), 853–865.
Denham S.A. (1986), Social Cognition, Prosocial Behavior, and Emotion in Preschoolers: Contextual Validation. Child Development, 57, 194–201.
Doherty M., Perner J. (1998), Metalinguistic Awareness and Theory of Mind: Just Two Words for the Same Thing? Cognitive Development, 13, 279–305.
Donaldson M. (1986), Myślenie dzieci. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Donaldson S.K., Westerman M.A. (1986), Development of Children’s Understanding of Ambivalence and Causal Theories of Emotions. Developmental Psychology, 22 (5), 655–662.
Flavell J.H. (1992), Perspectives on Perspective Taking [w:] H. Beilin, P. Pufall (red.), Piaget’s Theory. Prospects and Possibilities, 107–140. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
Garner P.W., Power T.G. (1996), Preschoolers’ Emotional Control in the Disappointment Paradigm and its Relation to Temperament, Emotional Knowledge and Family Expressiveness. Child Development, 67, 1406–1419.
Gopnik A., Astington J.W. (1988), Children’s Understanding of Representational Change and Its Relation to the Understanding of the False Belief and the Appearance-reality Distinction. Child Development, 59, 26–37.
Graumann C.F. (2002), Explicit and Implicit Perspectivity [w:] C.F. Graumann, W. Kallmeyer (red.). Perspective and Perspectivation in Discourse, 25–40. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Harris P.L. (1989), Children and Emotion. Oxford: Blackwell Publishing.
Harwood M.D., Farrar M.J. (2006), Conflicting Emotions: the Connection Between Affective Perspective Taking and Theory of Mind. British Journal of Developmental Psychology, 24, 401–418.
Hogrefe G.J., Wimmer H., Perner J. (1986), Ignorance Versus False Belief: A Developmental Lag in Attribution of Epistemic States. Child Development, 57, 567–582.
Jacques S., Zelazo P.D. (2001), The Flexible Item Selection Task (FIST): A Measure of Executive Function in Preschoolers. Developmental Neuropsychology, 20 (3), 573–591.
Jacques S., Zelazo P.D. (2005), Language and the Development of Cognitive Flexibility: Implications for Theory of Mind. [w:] J.W. Astington, J.A. Baird (red.), Why Language Matters for Theory of Mind, 144–162. Oxford: Oxford University Press.
Jasielska A., Szczygieł D. (2008), Czy z wiekiem stajemy się bardziej inteligentni emocjonalnie? Przetwarzanie informacji o emocjach w wieku młodzieńczym i średniej dorosłości. Psychologia Rozwojowa, 13 (1), 85–99.
Kielar-Turska M., Białecka-Pikul M., Skórska A. (2006), Rozwój zdolności mentalizacji. Z badań nad związkiem teorii umysłu, sprawności językowych i funkcji zarządzającej. Psychologia Rozwojowa, 11 (2), 35–47.
Kloo D., Perner J. (2003), Training Transfer Between Card Sorting and False Belief Understanding: Helping Children Apply Conflicting Descriptions. Child Development, 74 (6), 1823–1839.
Lehto J. E., Juujärvi P., Kooistra L., Pulkkinen L. (2003), Dimensions of Executive Functioning: Evidence from Children. The British Journal of Developmental Psychology, 21, 59–80.
Miyake A., Friedman N.P., Emerson M.J., Witzki A.H., Howerter A., Wager T.D. (2000), The Unity and Diversity of Executive Functions and Their Contributions to Complex “Frontal Lobe” Tasks: A Latent Variable Analysis. Cognitive Psychology, 41, 49–100.
Murawska M., Putko A. (2008), Test fałszywych przekonań: jak silne są wymagania wykonawcze? Studia Psychologiczne, 46 (2), 69–79.
Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B. (2006), Psychologia poznawcza. Warszawa: PWN.
Perner J. (2000), RUM, PUM, and the Perspectival Relativity of Sortals [w:] J. Astington (red.), Minds in Making: Essays in honor of David R. Olson, 212–232. Oxford: Blackwell Publishers.
Perner J., Brandl J.L., Garnham A. (2003), What is a Perspective Problem? Developmental Issues in Belief Ascription and Dual Identity. Facta Philosophica, 5, 355–378.
Perner J., Lang B., Kloo D. (2002), Theory of Mind and Self-control: More Than a Common Problem of Inhibition. Child Development, 73, 752–767.
Perner J., Stummer S., Sprung M., Doherty M. (2002), Theory of Mind Finds Its Piagetian Perspective: Why Alternative Naming Comes With Understanding Belief. Cognitive Development, 17, 1451–1472.
Piaget J., Inhelder B. (1956), The Child’s Conception of Space. London: Routledge.
Pons F., Harris P., de Rosnay M. (2004), Emotion Comprehension Between 3 and 11 Years: Developmental Periods and Hierarchical Organization. European Journal of Developmental Psychology, 1 (2), 127–152.
Putko A. (2008), Dziecięca ‘teoria umysłu’ w fazie jawnej i utajonej a funkcje wykonawcze. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Schaffer H.R. (2005), Psychologia dziecka. Warszawa: PWN.
Słownik Języka Polskiego PWN (2009), www.sjp.pwn.pl. [dostęp: 15.05.2009].
Stępień M. (2007), Wiedza o emocjach: badania nad strukturą i zmianami rozwojowymi. Psychologia Rozwojowa, 12 (1), 49–59.
Tager-Flusberg H., Sullivan K. (2000), A Componential View of Theory of Mind: Evidence from Williams Syndrome. Cognition, 76, 59–89.
Tomasello M. (2002), Kulturowe źródła ludzkiego poznawania. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Wellman H.M., Cross D., Watson J. (2001), Meta-analysis of Theory-of-Mind development: The Truth about False Belief. Child Development, 72(3), 655–684.
Wimmer H., Perner J. (1983), Beliefs about Beliefs: Representation and Constraining Function of Wrong Belief in Young Children’s Understanding of Deception. Cognition, 13, 103–128.
Informacje: Psychologia Rozwojowa, 2011, Tom 16, Numer 4, s. 57-72
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Przyjmowanie perspektywy w obszarze poznawczym, społecznym i afektywnym: wzajemne zależności u dzieci w wieku przedszkolnym
Cognitive, social and affective perspective taking: interrelations in preschool children
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Publikacja: 15.02.2012
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 3665
Liczba pobrań: 2174