FAQ
logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego

Przemiana duchowa jako kluczowe pojęcie psychologii rozwoju człowieka

Data publikacji: 31.10.2014

Psychologia Rozwojowa, 2014, Tom 19, Numer 3, s. 9 - 22

https://doi.org/10.4467/20843879PR.14.015.2302

Autorzy

Paweł Socha
Instytut Religioznawstwa, Uniwersytet Jagielloński, ul. Grodzka 52 31-044 Kraków
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Przemiana duchowa jako kluczowe pojęcie psychologii rozwoju człowieka

Abstrakt

Spirituality has remained a controversial subject matter of psychological research. In spite of this fact, the volume of research grows alongside the development of civilization processes in the Western world. Mostly, these are analyses of spirituality in the substantial approach, particularly that recognizing spirituality as what the research subjects consider it to be. The views of psychologists of interest in the present analysis can be divided into: overt and hidden ones. The first kind includes concepts of philosophical, psychoanalytic, and humanistic origins (usually not subjected to operationalization); the second kind are those whose authors were not in need of recognizing them as theories of spirituality; nevertheless, they seem to have much in common with spirituality. 
The proposed solution is spirituality as the process of a unique transformation whose outcome is a more or less successful coping with an existential situation. Since it is possible to distinguish provisionally two types of these situations: one of an ultimate character (transience), and one of a non-ultimate (the existential limitations are more or less harmful); likewise there are two types of possible transformation. In both cases, the transformation is a self-creation unique for a particular kind of an existential situation. The understanding of spirituality as a transformation allows for its operationalization through measuring this experience assumed here to be a marker of the feeling of sacredness. One can measure this experience before a particular situation takes place as well as after the period considered the endpoint of coping with this situation occurs. Spirituality – the transcendence of limitations – is a process occurring within a unique existential context. At the end of the article, the features of a spiritual transformation have been described in order to show a wider account of the process.

Bibliografia

Adamiec M. (1988), Doświadczenie przemiany jako kategoria psychologiczna. Katowice: Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 959.

Assagioli R. (1993), Psychosynthesis. A Manual of Principles and Techniques. London: Aquarian/Thornsons. An Imprint of Harper Collins Publishers.

Bauman Z. (2004), Życie na przemiał. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Bering J. (2011), The belief instinct. The psychology of souls, destiny, and the meaning of life. New York–London: WW Norton & Company.

Bielik-Robson A. (2000), Inna nowoczesność. Pytania o współczesną formułę duchowości. Kraków: ­TAiWPN UNIVERSITAS.

Borowik I. (1997), Procesy instytucjonalizacji i prywatyzacji religii w powojennej Polsce. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Boyer P. (2001), I człowiek stworzył bogów… Warszawa: Prószyński i S-ka.

Brzezińska A. (2000), Modele i strategie zmiany rozwojowej [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 1, s. 238–256. Gdańsk: GWP.

Cekiera C. (1997), Model rozwoju osoby w Kazimierza Dąbrowskiego teorii dezintegracji pozytywnej [w:] Cz. Cekiera, I. Niewiadomska (red.), Rozwój osoby w Kazimierza Dąbrowskiego teorii dezintegracji pozytywnej. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Comte-Sponville A. (2011), Duchowość ateistyczna. Wprowadzenie do duchowości bez Boga. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.

Craig G. (2002), Wprowadzenie do nowego Wielopoziomowego Uzdrawiania, podręcznik, wyd. 4. www.emofree.com.

Crick F. (1995), Astonishing hypothesis. The scientific search for the soul. New York: Touchstone, the trademark of Simon & Schuster.

Dąbrowski K. (1979), Dezintegracja pozytywna. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Dobroczyński B. (2009), Kłopoty z duchowością. Szkice z pogranicza psychologii. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.

Duch W. (br.d.), Umysł, świadomość i działania twórcze. Manuskrypt on line, http://pl.scribd.com/doc/37583516/Umys%C5%82-%C5%9Bwiadomo%C5%9B%C4%87-i-dzia%C5%82ania-tworcze, dostęp 6.03.2014.

Emmons R.A. (1999), The psychology of ultimate concerns: Motivation and spirituality in personality. New York: The Guilford Press.

Fowler J.W. (1981), Stages of faith. The psychology of human development and the Quest for meaning. San Francisco: Harper & Row.

Frankl V.E. (1963), Man’s search for meaning. Introduction to logotherapy. New York: Beacon Press.

Gałdowa A. (red.) (1997), Hermeneutyka a psychologia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Greenberg J., Solomon S., Pyszczynski T. (1997), Terror management theory of self-esteem and cultural worldviews: empirical assessments and conceptual refinements [w:] M.P. Zanna (ed.), Advances in Experimental Social Psychology, 29, 61–139. San Diego, London, Boston, New York, Sydney, Tokyo, Toronto: Academic Press.

Hay D., Nye R. (1998), The spirit of the child. London: Fount, An Imprint of Harper & Collins Publishers.

Heine S.J., Proulx T., Vohs K.D. (2006), The Meaning Maintenance Model: On the coherence of social motivations. Personality and Social Psychology Review, 10, 2, 88–110.

Hellinger B. (2006), Sumienie miał czyste… Wykłady i opowieści. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.

Helminiak D.A. (1996), The human core of spirituality. Mind as psyche and spirit. Albany, NJ: State University of New York Press.

Heszen-Niejodek I., Gruszczyńska E. (2004), Wymiar duchowy człowieka, jego znaczenie w psychologii zdrowia i jego pomiar. Przegląd Psychologiczny, 47, 1, 15–31.

Hill P.C., Pargament K.I. (2003), Advances in the conceptualization and measurement of religion and spirituality. American Psychologist, 58, 1, 64–74.

Hill P.C., Pargament K.I., Hood R.W. Jr., McCullough M.E., Swyers J.P., Larson D.B., Zinnbauer B.J. (2000), Conceptualizing religion and spirituality: Points of commonality, points of departure. Journal for the Theory of Social Behavior, 30, 1, 51–77.

James W. (1902/2001), Doświadczenia religijne, przeł. J. Hempel, wyd. pol. 3. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos. Oryginał ang. The varieties of religious experience. A study in human nature. New York: Long­mans, Green & Co.

Jarosz M. (2010), Pojęcie duchowości w psychologii [w:] O. Gorbaniuk, B. Kostrubiec-Wojtachnio, D. Musiał, M. Wiechetek (red.), Studia z Psychologii w KUL, t. 16, 9–22. Lublin, Wyd. KUL.

Jaspers K. (1990), Filozofia egzystencji. Wybór pism. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Jung C.G. (1976), Archetypy i symbole. Pisma wybrane. Warszawa: Czytelnik.

Jung C.G. (1998), Symbole przemiany. Analiza preludium do schizofrenii. Warszawa: WROTA.

Kirkpatrick L.A. (2005), Attachment, evolution, and the psychology of religion. New York: Guilford Press.

Kłoczowski J.A. (2006), Czym jest duchowość? Kontekst religijny i historyczny [w:] A. Grzegorczyk, J. Sójka, R. Koschany (red.), Fenomen duchowości. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Seria: Filozofia i Logika 98, 13–19.

Kobierzycki T. (1989), Osoba. Dylematy rozwoju. Studium metakliniczne. Bydgoszcz: Redakcja Wydawnictw Pozaprasowych „Pomorze” Pomorskiego Wydawnictwa Prasowego.

Kozielecki J. (1987), Koncepcja transgresyjna człowieka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Labouvie-Vief G. (1994), Psyche and Eros. Mind and gender in the life course. Cambridge–New York: Cambridge University Press.

Laing R.D. (1995), Podzielone ja. Poznań: Rebis.

Łukaszewski W. (2010), Udręka życia. Jak ludzie sobie radzą z lękiem przed śmiercią. Sopot: Wydawnictwo Smak Słowa.

MacDonald D.A. (2000), Spirituality: Description, measurement and relation to the Five Factor Model of personality. Journal of Personality, 68, 153–197.

Maercker A. (1995), Existentielle Konfrontation. Eine Untersuchung im Rahmen eines psychologischen Weisheitparadigmas. Berlin: Max-Planck-Institut für Bildungsforschung.

McFetridge G., Aldana J., Hardt J. (2009), Szczytowe stany świadomości. Teoria i zastosowania, t. 1: Przełomowe techniki osiągania wyjątkowej jakości życia. Warszawa: Wydawnictwo NEW DAWN.

Myers D.G. (2004), Intuicja – jej siła i słabość. Warszawa: MODERATOR.

Niedzieska G. (2010), Duchowość umysłu. Rozwój wewnętrzny w ujęciu poznawczym. niepublikowana praca magisterska. Warszawa: SWPS.

Otto R. (1917/1968), Świętość: elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Pargament K.I., Mahoney A. (2005), Sacred matters: Sanctification as a vital topic for the psychology of religion. The International Journal for the Psychology of Religion, 15, 3, 179–198.

Pasek Z. (2013), Nowa duchowość. Konteksty kulturowe. Kraków: Aureus.

Piedmont R.L. (1999), Does Spirituality Represent the Sixth Factor of Personality? Spiritual Transcendence and the Five-Factor Model. Journal of Personality, 67, 6, 985–1013.

Pietrasiński Z. (1988), Rozwój z perspektywy jego podmiotu [w:] M. Tyszkowa (red.), Rozwój psychiczny człowieka w ciągu życia. Zagadnienia teoretyczne i metodologiczne, 80–118. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Pietrasiński Z. (1990), Rozwój człowieka dorosłego. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Pietrasiński Z. (2001), Mądrość, czyli świetne wyposażenie umysłu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.

Pietrasiński Z. (2009), Ekspansja pięknych umysłów. Nowy renesans i ożywcza autokreacja. Warszawa: Wydawnictwo CIS.

Popielski K. (1993), Noetyczny wymiar osobowości. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.

Pruyser P.W. (1968), A dynamic psychology of religion. New York, Evanston & London: Harper & Row Publishers.

Romanowska-Łakomy H. (1996), Psychologia doświadczeń duchowych. Warszawa: Eneteia.

Romanowska-Łakomy H. (2003), Fenomenologia ludzkiej świętości. O sakralnych możliwościach człowieka. Warszawa: Eneteia.

Rowan J., Cooper M. (2006), Jekyll i Hyde. Wielorakie ja we współczesnym świecie. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Różycka J., Skrzypińska K. (2011), Perspektywa noetyczna w psychologicznym funkcjonowaniu człowieka. Roczniki Psychologiczne, 14, 2, 101–121.

Rusaczyk M. (2008), Teoria opanowywania trwogi. Dyskurs w literaturze amerykańskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.

Saucier G., Skrzypińska K. (2006), Spiritual but not religious? Evidence for two independent dispositions. Journal of Personality, 74, 5, 1257–1292.

Shafii M. (1985), Freedom from the self: Sufism meditation, and psychotherapy. New York: Human Sciences Press, Inc.

Sikora T. (1999), Użycie substancji halucynogennych a religia. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.

Socha P.M. (2006), Assessing the cognitive construction of the sacred: The Feeling of Sacredness Scale [w:] M. Aletti, D. Fagnani, G. Rossi (eds), Religione: cultura, mente e cervello. Nuove prospettive in Psicologia della religione, 261–270. Torino 2006: Centro Scientifico Editore.

Socha P.M. (2013), Duchowość jawna i ukryta. Czy warto kruszyć kopie o naukowy status badania duchowości? Roczniki Psychologiczne, 16, 3, 369–390.

Socha P.M. (2014), Przemiana. W stronę teorii duchowości. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.

Spilka B. (1993), Spirituality: Problems and directions in operationalizing a fuzzy concept. Paper presented at the annual meeting of the American Psychological Association, Toronto.

Straś-Romanowska M. (2011), Życie duchowe człowieka – niewygodny temat psychologii [w:] T. Rzepa, C.W. Domański (red.), Na drogach i bezdrożach historii psychologii. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 147–165.

Thorne B. (2006), Carl Rogers. Biografia, seria „Twórcy Psychoterapii”. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Tomasello M. (2002), Kulturowe źródła ludzkiego poznania. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Trzópek J. (2006), Filozofie psychologii. Naturalistyczne i antynaturalistyczne podstawy psychologii współczesnej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Weaver A J., Pargament K.I., Flannelly K.J., Oppenheimer J.E. (2006), Trends in the scientific study of religion, spirituality, and health: 1965–2000. Journal of Religion and Health, 45, 2, 208–214.

Wulff D.M. (1999), Psychologia religii. Klasyczna i współczesna. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Zinnbauer B.J., Pargament K.I., Cowell B.C., Rye M.S., Butter E.M., Belavich T.G., Hipp K.M., Scott A.B., Zerowin J.L. (1997), Religion and spirituality: Unfuzzying the fuzzy. Journal for the Scientific Study of Religion, 36, 4, 549–564.

Zinnbauer B.J., Pargament K.I., Scott A.B. (1999), The emerging meanings of religion and spirituality: Problems and prospects. Journal of Personality, 67, 6, 889–919.

Informacje

Informacje: Psychologia Rozwojowa, 2014, Tom 19, Numer 3, s. 9 - 22

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:
Przemiana duchowa jako kluczowe pojęcie psychologii rozwoju człowieka
Angielski:
Spiritual transformation as the key notion of the developmental psychology

Autorzy

Instytut Religioznawstwa, Uniwersytet Jagielloński, ul. Grodzka 52 31-044 Kraków

Publikacja: 31.10.2014

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Paweł Socha (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski