Mediacyjna rola zachowań zdrowotnych w relacji między cechami osobowości i dobrostanem psychicznym

Paulina Buczek; Katarzyna Tomaszek

Mediacyjna rola zachowań zdrowotnych w relacji między cechami osobowości i dobrostanem psychicznym

Data publikacji: 03.2022

Psychologia Rozwojowa, 2021, Tom 26, Numer 4, s. 45 - 59

https://doi.org/10.4467/20843879PR.21.026.15482

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF PDF

drukuj

Tytuły

Mediacyjna rola zachowań zdrowotnych w relacji między cechami osobowości i dobrostanem psychicznym

Abstrakt

The Mediating Role of Health Behaviors on the Relationship between Personality Traits and Psychological Well-being

This study examined the role of health behaviors in the relationship between personality traits and psychological well-being. The sample consisted of 147 participants (51% female), aged between 20 and 35 years. Respondents completed the NEO-FFI Personality Inventory, Psychological Well-being Scale (PWBS), and Health Behaviour Inventory (IZZ). The results confirmed the significant relationships between the personality traits, health behaviors and psychological well-being. Extraversion, conscientiousness and neuroticism were related to health behaviors. Personality traits appeared as significant predictors of psychological well-being (68% of explained variances in PWBS). The health behaviors mediated the relationship between three abovementioned personality traits and psychological well-being. A higher health behavior score was shown to reduce the strength of the effect of personality traits on psychological well-being. Findings indicate that personality traits are important in designing health programs to improve mental health.

Słowa kluczowe

Big Five personality traits; psychological well-being; health behaviors; cechy osobowości Wielkiej Piątki; dobrostan psychiczny; zachowania zdrowotne

Big Five personality traits, psychological well-being, health behaviors

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Anuar H., Shah S.A., Gafor H., Mahmood M.I., Ghazi H.G. (2020), Usage of Health Belief Model (HBM) in health behavior: A systematic review. Malaysian Journal of Medicine and Health Sciences, 16(11), 201–209.

Bermudez J. (1999), Personality and health-protective behaviour. European Journal of Personality, 17, 83–103.

Boehm J.K., Soo J., Zevon E.S., Chen Y., Kim E.S., Kubzansky L.D. (2018), Longitudinal associations between psychological well-being and the consumption of fruits and vegetables. Health Psychology, 37, 959–967. doi: 10.1037/hea0000643.

https://doi.org/10.1037/hea0000643.

Borys B. (2010), Zasoby zdrowotne w psychice człowieka. Forum Medycyny Rodzinnej, 4(1), 44–52.

Cheng C-H.E., Weiss J.W., Siegel J.M. (2015), Personality traits and health behaviors as predictors of subjective well being among a multi ethnic sample of university-attending emerging young adults. International Journal of Wellbeing, 5(3), 21–43.

Cockerham W.C. (2005), Health lifestyle theory and the convergence of agency and structure. Journal of Health and Social Behavior, 46, 51–67. doi: 10.1177/002214650504600105.

https://doi.org/10.1177/002214650504600105.

Courtney E.P., Goldenberg J.L., Boyd P. (2020), The contagion of mortality: A terror management health model for pandemics. British Journal of Social Psychology, 1–11. DOI:10.1111/bjso.12392.

https://doi.org/10.1111/bjso.12392.

Czapiński J. (2005a), Spotkanie dwóch tradycji: hedonizmu i eudajmonizmu. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka, 13–17. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Czapiński J. (2005b), Osobowość szczęśliwego człowieka. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna.

Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka, 359–379. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

DeNeve K.M., Cooper H. (1998), The happy personality: A meta-analysis of 137 personality traits and subjective well-being. Psychological Bulletin, 124, 197–229. http://dx.doi.org/10.1037/0033-2909.124.2.197.

https://doi.org/10.1037/0033-2909.124.2.197.

Dinis M.A.P., Sousa H.F.P., Moura A., Viterbo L.M.F., Pinto R.J. (2019), Health behaviors as a mediator of the association between interpersonal relationships and physical health in a workplace context. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(13), 2392. doi: 10.3390/ijerph16132392.

https://doi.org/10.3390/ijerph16132392.

Dymecka J., Gerymski R., Machnik-Czerwik A., Derbis R., Bidzan M. (2021), Fear of COVID-19 and life satisfaction: The role of the health-related hardiness and sense of coherence. Frontiers in Psychiatry, 12, 712103. doi: 10.3389/fpsyt.2021.712103.

https://doi.org/10.3389/fpsyt.2021.712103.

DosedlováJ., KlimusováH., BurešováI., Jelínek M., SlezáčkováA., Vašina L. (2015), Optimism and healthrelated behavior in Czech university students and adults. Procedia –Social and Behavioral Sciences, 171, 1051–1059.

Espinosa A., Kadić-Maglajlic S. (2018), The mediating role of health consciousness in the relation between emotional intelligence and health behaviors. Frontiers in Psychology, 9, 2161.doi: 10.3389/fpsyg.2018.02161.

https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.02161.

Fredrickson B.L., Mancuso R.A., Branigan C., Tugade M.M. (2000), The undoing effect of positive emotions. Motivation and Emotion, 24, 237–258.

Gruszczyńska M., Bak-Sosnowska M., Plinta R. (2015), Zachowania zdrowotne jako istotny element aktywności życiowej człowieka. Stosunek Polaków do własnego zdrowia. Hygeia Public Health, 50(4), 558–565.

Gurba E. (2011), Wczesna dorosłość. W: J. Trempałared.), Psychologia rozwoju człowieka, 287–311, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Ilska M., Kołodziej-Zaleska A. (2018), Dobrostan hedonistyczny i eudajmonistyczny w sytuacjach kryzysów normatywnych i nienormatywnych. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie, 123, 155–183.

Juczyński Z., Ogińska-Bulik N. (2003), Zdrowie najważniejszym zasobem człowieka. W: Z. Juczyński, N. Ogińska-Bulik (red.), Zasoby osobiste i społeczne sprzyjające zdrowiu jednostki, 11–15. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

KaraśD., Cieciuch J. (2017), Polska adaptacja kwestionariusza dobrostanu Caroll Ryff. Roczniki Psychologiczne, 20(4), 815–835.

Kekäläinen T., Hietavala E.-M., Hakamäki M., SipiläS., Laakkonen E.K., Kokko K. (2021), personality traits and changes in health behaviors and depressive symptoms during the COVID-19 pandemic: A longitudinal analysis from pre-pandemic to onset and end of the initial emergency conditions in Finland. International Journal of Environmental Research in Public Health, 18, 7732. doi:10.3390/ijerph18157732.

https://doi.org/10.3390/ijerph18157732.

Kim E.S., Kubzansky L.D., Soo J., Boehm J.K. (2017), Maintaining healthy behavior: A prospective study of psychological well-being and physical activity. Annals of Behavioral Medicine, 51, 337–347. doi:10.1007/s12160-016-9856-y.

https://doi.org/10.1007/s12160-016-9856-y.

Kraut R., Kiesler S., Boneva B., Cummings J.N., Helgeson V., Crawford A.M. (2002), Internet paradox revisited. Journal of Social Issues, 58(1), 49–74.

Kushlev K., Drummond D.M., Diener E. (2020), Subjective well‐being and health behaviors in 2.5 million Americans. Applied Psychology: Health &Well-Being, 12(1),166–187.

Liu C.H., Smiley P.A., Vicman J.M., Wong G.T.F., Doan S.N. (2021),The roles of life stress and preventive health behaviors on parent mental health during the COVID-19 pandemic. Journal of Health Psychology, 29 (9–10), 853–855. doi: 10.1177/13591053211026742.

https://doi.org/10.1177/13591053211026742.

Maćkowska P., Basińska M. (2010), Osobowościowe korelaty zachowań zdrowotnych u osób z cukrzycą typu 1 i chorobą Gravesa-Basedowa. Diabetologia Praktyczna, 11(2), 39–45.

Mastenbroek, N.J.J.M., Jaarsma A.D.C., Scherpbier A. J. J. A., van Beukelen P., Demerouti E. (2014), The role of personal resources in explaining well-being and performance: A study among young veterinary professionals. European Journal of Work and Organizational Psychology, 23(2),190–202.doi: 10.1080/1359432X.2012.728040.

https://doi.org/10.1080/1359432X.2012.728040.

Niśkiewicz Z. (2016), Dobrostan psychiczny i jego rola w życiu człowieka. Studia Krytyczne,3, 139–151.

Nowak G., Żelazko A., Rogalska A., Nowak D., Pawlas K. (2016), Badanie zachowań zdrowotnych i osobowości typu D wśród studentek dietetyki. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 22(2), 129–134.

Peláez-Fernández M.A., Rey L., Extremera N. (2020), Pathways from emotional intelligence to well-being and health outcomes among unemployed: Mediation by health-promoting behaviours. Journal of Health Psychology, 1–11. doi:10.1177/1359105320974431.

https://doi.org/10.1177/1359105320974431.

Ponczek D., Olszowy I. (2012), Styl życia młodzieży i jego wpływ na zdrowie. Problemy Higieny i Epidemiolologii, 93(2), 260–268.

Porczyńska-Ciszewska A. (2013), Cechy osobowości a doświadczanie szczęścia i poczucie sensu życia. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Posadzki P., Stockl A., Musonda P., Tsouroufli M. (2010), A mixed-method approach to sense of coherence, health behaviors, self-efficacy and optimism: Towards the operationalization of positive health attitudes. Scandinavian Journal of Psychology, 51, 246–252.

Raynor D.A., Levine H. (2009), Associations between the five-factor model of personality and health behaviors among college students. Journal of American College Health, 58(1), 73–81.

Ruiz M.C., Devonport T.J., Chen-Wilson C.-H., Nicholls W., Cagas J.Y., Fernandez-Montalvo J., Choi Y., Robazza C. (2021), A Cross-Cultural Exploratory Study of Health Behaviors and Wellbeing During COVID-19. Frontiers in Psychology, 11, 608216. doi: 10.3389/fpsyg.2020.608216.

https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.608216.

Ryff C.D., Singer B. (2005), Paradoksy kondycji ludzkiej: dobrostan i zdrowie na drodze ku śmierci. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka, 147–162. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Sinaj E. (2015), Associations between the five-factor model of personality and health behaviors among adult in Albania. European Journal of Psychological Research, 2(3), 1–6.

Sirois F.M., Hirsch J.K. (2015), Big Five traits, affect balance and health behaviors: A self-regulation resource perspective. Personality and Individual Differences, 87, 59–64.

Stenlund S., Junttila N., Kolvumaa-Honkanen H., Sillanmaki L., Stenlund D., Suominen S., Lagstom H., Rautava P., (2021), Longitudinal stability and interrelations between health behavior and subjective well-being in a follow-up of nineyears. PLoS ONE,16(10), e0259280.

Wiium N., Breivik K., Wold B. (2015), Growth trajectories of health behaviors from adolescence through young adulthood. International Journal of Environmental Research and Public Health, 12(11), 13711–13729. https://doi.org/10.3390/ijerph121113711.

https://doi.org/10.3390/ijerph121113711.

Wojciechowska L. (2008), Syndrom pustego gniazda. Dobrostan matek usamodzielniających się dzieci. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.

Wright K.B. (2005), Researching Internet-based populations: Advantages and disadvantages of online survey research, online questionnaire authoring software packages, and web survey services. Journal of Computer-Mediated Communication, 10(3), JCMC1034.

Zawadzki B., Strelau J., Szczepaniak P., Śliwińska M. (1998), NEO-FFI –Inwentarz Osobowości NEO-FFI. Podręcznik. Warszawa: PTP.

Informacje

Informacje: Psychologia Rozwojowa, 2021, Tom 26, Numer 4, s. 45 - 59

DOI: https://doi.org/10.4467/20843879PR.21.026.15482

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Mediacyjna rola zachowań zdrowotnych w relacji między cechami osobowości i dobrostanem psychicznym

Angielski:

The Mediating Role of Health Behaviors on the Relationship between Personality Traits and Psychological Well-being

Autorzy

Paulina Buczek

https://orcid.org/0000-0001-7660-7931

Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków, Polska

Katarzyna Tomaszek

https://orcid.org/0000-0001-7019-5403

Zakład Psychologii, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów

Publikacja: 03.2022

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Paulina Buczek (Autor) - 50%

Katarzyna Tomaszek (Autor) - 50%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 1041

Liczba pobrań: 976

<p> Mediacyjna rola zachowań zdrowotnych w relacji między cechami osobowości i dobrostanem psychicznym</p>

Pobierz xml