„Zadanie tłumacza” w dobie antropocenu. Dzisiejsza rola przekładu w świetle ekopoetyki i realizmu spekulatywnego
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTE„Zadanie tłumacza” w dobie antropocenu. Dzisiejsza rola przekładu w świetle ekopoetyki i realizmu spekulatywnego
Data publikacji: 2022
Przekładaniec, 2022, Numer 44, s. 7 - 38
https://doi.org/10.4467/16891864PC.22.001.16507Autorzy
„Zadanie tłumacza” w dobie antropocenu. Dzisiejsza rola przekładu w świetle ekopoetyki i realizmu spekulatywnego
“The Task of the Translator” in the Anthropocene. Today’s Role of Translation in the Light of Ecopoetics and Speculative Realism
According to the 2014 UCL report on communicating climate change, a new social contract is necessary to save the biosphere, challenging us not only to provide commentary on scientific data, but also to rethink the categories framing the relationship between humanity and the natural environment. The former is related to translation insofar as it regards the development of accounts that convey conclusions from natural sciences in rhetorically impactful ways. The latter defines “the task of the translator” in the Anthropocene – to draw from Walter Benjamin – as the effort to develop, in processes of translation, more self-conscious metaphors of inhabiting the Earth. A special role would be played in this area by literature, especially the kind that foregrounds environmentally-aware linguistic invention capable of overcoming the persisting dualism of nature and culture. The aim of this article is to sketch a theoretical framework for such an understanding of translation on the basis of ground-breaking research in the fields of translation studies (Michael Cronin, Kobus Marais), ecopoetics (Julia Fiedorczuk, Gerardo Beltrán), and philosophical criticisms of anthropocentricism formulated within the post-humanities and speculative realism (Bruno Latour, Catherine Malabou). To illustrate these claims, the article invokes poems by Alice Oswald, Sinéad Morrissey (translated by Magda Heydel) and Forrest Gander (translated by Julia Fiedorczuk). These translators are tasked with reconstructing – to borrow Benjamin’s idea – a “pure language” understood here as an expressive absolute that defies anthropocentric limitations. Accommodation of various languages, including non-human ones (as biosemiotics suggests), could thus streamline the development of a new social contract or “constitution” (as Latour terms it) that would redefine (or re-translate) the social and the natural.
Benjamin, Walter. 2011. Zadanie tłumacza, przeł. A. Lipszyc, „Literatura na Świecie” 5–6(478–479), s. 27–41.
Braidotti, Rosi. 2014. Po człowieku, przeł. J. Bednarek, A. Kowalczyk, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Buell, Lawrence. 1995. The Environmental Imagination: Thoreau, Nature Writing, and the Formation of American Culture, Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
Cronin, Michael. 2016. Przekład w epoce cyfrowej, przeł. M. Błaszkowska, M. Heydel, E. Koziołkiewicz, M. Nawrocki, A. Pikul, Z. Ziemann, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
— 2017. Eco-Translation. Translation and Ecology in the Age of the Anthropocene, London: Routledge.
Fiedorczuk, Julia. 2015. Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki, Gdańsk: Wydawnictwo Katedra.
Fiedorczuk, Julia, Beltrán, Gerardo. 2015. Ekopoetyka/Ecopoética/Ecopoetics, Warszawa: Biblioteka Iberyjska.
Fisher, Mark. 2009. Capitalist Realism. Is There No Alternative?, Winchester: Zero Books. Gander, Forrest. 2020. Bądź blisko, przeł. J. Fiedorczuk, Kraków: Lokator.
Haraway, Donna J. 2016. Manifestly Haraway, Minneapolis: University of Minnesota Press.
Harman, Graham. 2012a. O przyczynowości zastępczej, przeł. M. Rychter, „Kronos” 20(1), s. 31–47.
— 2012b. Weird Realism: Lovecraft and Philosophy, Winchester: Zero Books.
— 2013. Traktat o przedmiotach, przeł. M. Rychter, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
— 2016. Książę sieci. Bruno Latour i metafizyka, przeł. G. Czemiel, M. Rychter, Warszawa: Fundacja Hrabiego Augusta Cieszkowskiego.
Heydel, Magda. 2018. Co mówi, kiedy nikt nie mówi. Praktyka poetycka Alice Oswald jako przekład, „Poznańskie Studia Polonistyczne Seria Literacka” 53(33), s. 309–326, https://doi.org/10.14746/pspsl.2018.33.18.
Hoffmeyer, Jesper. 2010. The Semiotics of Nature: Code-Duality, w: D. Favareau (red.) Essential Readings in Biosemiotics, Dordrecht–Heidelberg– London–New York: Springer, s. 583–628.
Jarniewicz, Jerzy. 2012. Gościnność słowa. Szkice o przekładzie literackim, Kraków: Znak.
— 2018. Przekład między innymi. Szkice o przekładach, językach i literaturze, Wrocław: Ossolineum.
Joyce, James. 2012. Finneganów tren, przeł. K. Bartnicki, Kraków: Ha-art.
Latour, Bruno. 2009. Polityka natury. Nauki wkraczają do demokracji, przeł. A. Czarnacka, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
— 2010. Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, przeł. A. Derra, K. Abriszewski, Kraków: Universitas.
— 2011. Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej, przeł. M. Gdula, Warszawa: Oficyna Naukowa.
Le Guin, Ursula K. 2019. Dotąd dobrze, przeł. J. Jarniewicz, J. Bargielska, Warszawa: Prószyński i S-ka.
Lipszyc, Adam. 2011. O nieprzekładalności przekładu, „Literatura na Świecie” 5–6(478– 479), s. 69–89.
Łukasiewicz, Małgorzata. 2017. Pięć razy o przekładzie, Warszawa–Gdańsk: Karakter, Instytut Kultury Miejskiej. Wydanie elektroniczne.
Malabou, Catherine. 2017a. The Brain of History, or, The Mentality of the Anthropocene, „The South Atlantic Quarterly” 1(116), s. 39–53, https://doi.org/10.1215/00382876-3749304.
— 2017b. Ontologia przypadłości. Esej o plastyczności destrukcyjnej, przeł. P. Skalski, Warszawa: Fundacja Hrabiego Augusta Cieszkowskiego.
— 2018. Dokąd zmierza materializm? Althusser/Darwin, przeł. E. Wojciechowska, „Praktyka Teoretyczna” 28(2), https://doi.org/10.14746/prt.2018.2.1.
Marais, Kobus. 2019. A (Bio)Semiotic Theory of Translation. The Emergence of Social-Cultural Reality, London: Routledge.
Meillassoux, Quentin. 2015. Po skończoności. Esej o koniecznej przygodności, przeł. P. Herbich, Warszawa: Fundacja Hrabiego Augusta Cieszkowskiego.
Morrissey, Sinead. 2019. O równowadze, przeł. M. Heydel, Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
Morton, Timothy. 2013. Hyperobjects. Philosophy and Ecology after the End of the World, Minneapolis: University of Minnesota Press.
— 2016. Dark Ecology. For a Logic of Future Coexistence, New York: Columbia University Press. Kindle edition.
Munday, Jeremy. 2001. Introducing Translation Studies, London: Routledge.
Oswald, Alice. 2015a. Dart, przeł. M. Heydel, w: Poetki z Wysp, przeł. J. Jarniewicz, M. Heydel, Wrocław–Gdańsk: Biuro Literackie, Instytut Kultury Miejskiej, s. 169– 174.
— 2015b. Pomnik, przeł. M. Heydel, w: Poetki z Wysp, przeł. J. Jarniewicz, M. Heydel, Wrocław–Gdańsk: Biuro Literackie; Instytut Kultury Miejskiej, s. 180–200.
— 2018. Zapadać w jawę, przeł. M. Heydel, Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej.
— 2020. Monument: wykopaliska z Iliady, przeł. M. Heydel, Sejny: Pogranicze.
Rapley, Chris, de Meyer, Kris, Carney, James, Clarke, Richard, Howarth, Candice, Smith, Nick, Stilgoe, Jack, Youngs, Stuart, Brierley, Chris, Haugvaldstad, Anne, Lotto, Beau, Michie, Susan, Shipworth, Michelle, Tuckett, David. 2014, Time for Change? Climate Science Reconsidered. Report of the UCL Policy Commission on Communicating Climate Science, London: University College London.
Ricoeur, Paul. 2008. O tłumaczeniu, przeł. T. Swoboda, S. Ulaszek, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Shread, Carolyn. 2011. Catherine Malabou’s Plasticity in Translation, „On Systems in Translation: Critical Approaches” 24(1), s. 125–148, https://doi.org/10.7202/1013257ar.
Skalski, Piotr. 2017. Plastyczność istnienia, w: C. Malabou, Ontologia przypadłości, Warszawa: Fundacja Hrabiego Augusta Cieszkowskiego, s. 146–166.
Szkłowski, Wiktor B. 2006. Sztuka jako chwyt, przeł. R. Łużny, w: A. Burzyńska, M.P. Markowski (red.), Teorie literatury XX wieku. Antologia, Kraków: Znak, s. 95–111.
Tokarczuk, Olga. 2020. Prace Hermesa, czyli jak tłumacze codziennie ratują świat, w: O. Tokarczuk, Czuły narrator, Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 800–1008 (wydanie cyfrowe).
Usher, Philip J. 2016. Untranslating the Anthropocene, „Diacritics” 44(3), s. 56–77, https://doi.org/10.1353/dia.2016.0014.
Venuti, Lawrence. 1995. The Translator’s Invisibility. A History of Translation, London: Routledge.
Wheeler, Wendy. 2006. The Whole Creature. Complexity, Biosemiotics and the Evolution of Culture, London: Lawrence & Wishart.
Informacje: Przekładaniec, 2022, Numer 44, s. 7 - 38
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
„Zadanie tłumacza” w dobie antropocenu. Dzisiejsza rola przekładu w świetle ekopoetyki i realizmu spekulatywnego
“The Task of the Translator” in the Anthropocene. Today’s Role of Translation in the Light of Ecopoetics and Speculative Realism
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin
Publikacja: 2022
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 568
Liczba pobrań: 434