„Przekładać bez cishetowania” – o dylematach tłumaczy literatury queerowej
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 04.12.2024
Przekładaniec, 2024, Numer 48 – Czułość w przekładzie, s. 85 - 99
https://doi.org/10.4467/16891864PC.24.005.20379Autorzy
„Przekładać bez cishetowania” – o dylematach tłumaczy literatury queerowej
According to Elżbieta Tabakowska, it is the duty of translators to empathize not only with the authors of the translated texts, but also with their heroes and recipients. This statement is correct especially in the perspective of contemporary cultural and socio-political conditions reflected in the texts of culture, and thus – in translation. It is confirmed by interviews with translators, in which they indicate how important the ongoing social changes are for them, the effects of which they must include in translations, which is not necessarily allowed by the specificity of the Polish language – in other words, they emphasize a certain “lack” in it. This “lack” – or rather sensitivity to its existence – can be considered in the context of tenderness, which is particularly important in the practice of feminist and queer translations, focused on giving voice to those who have been deprived of it for many years. There is also an ideological element here – “tenderness” understood in this way would be conditioned by transferring one’s own perspective into the text – e.g., resulting from the ease of identification of the translator with the characters. The aim of the article is an attempt to indicate why translators want to compensate for this „lack” and how they do it. Contemporary novels are the subject of reflection – The Many Half- Lived Lives of Sam Sylvester by Maya MacGregor, I Wish You All The Best by Mason Deaver, Detransition, Baby by Torrey Peters – and the reportage Girl, Woman, Other by Bernardine Evaristo and their Polish translations belonging to the so-called queer literature, in which one can observe various ways of showing compassion, giving voice to heroes and narrators by translators, influencing the possibility of self-identification. An important context for my considerations are conversations with translators – Aga Zano and Artur Łuksza.
Bandel Jerzy b.d. Chciałabym, żeby język był czulszy [rozmowa z Agą Zano], https://neni.org.pl/czulszy_jezyk/ (dostęp: 16.09.2024).
Bauman Zygmunt 1995. Wieloznaczność nowoczesna, nowoczesność wieloznaczna, przeł. J. Bauman, Warszawa: PWN.
Burton William M. 2010. Inverting the Text. A Proposed Queer Translation Praxis, w: B.J. Epstein (ed), In Other Words. Translating Queers/ Queering Translation, London: Routledge, s. 54–68.
Cieślik Krzysztof b.d. Między światami. Rozmowa z Agą Zano, https://www.dwutygodnik.com/artykul/10327-miedzy-swiatami.html (dostęp: 16.09.2024).
Deaver Mason 2019. I Wish You All the Best, New York: Scholastic.
Deaver Mason 2022. Wszystkiego, co najlepsze, przeł. A. Łuksza, Poznań: We Need YA.
Dyrda Wojciech b.d. Kilka słów od tłumacza „Wszystkiego, co najlepsze” [rozmowa z Arturem Łukszą], https://weneedya.pl/2022/11/07/kilka-slow-od-tlumacza-we-need-ya/ (dostęp: 16.09.2024).
Evaristo Bernardine 2019. Girl, Woman, Other, London: Hamish Hamilton.
Evaristo Bernardine 2021. Dziewczyna, kobieta, inna, przeł. A. Zano, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Gellner Ernest 1984. Słowa i rzeczy, przeł. T. Hołówka, Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
Gębka-Wolak Małgorzata 2022. Językowe wykładniki niebinarności płci w polszczyźnie. Część 2: Innowacje a system i tendencje rozwojowe, „Prace Językoznawcze” nr 1, s. 101–116.
Heydel Magda 2009. Zwrot kulturowy w badaniach nad przekładem, „Teksty Drugie” nr 6, s. 21–33.
Hicks Stephen R.C. 2016. Zrozumieć postmodernizm. Sceptycyzm i socjalizm od Rousseau do Foucaulta, przeł. tłumaczenie P. Kostyło, K. Nowak; wstęp P. Kostyło, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego (seria: Biblioteka Myśli Pedagogicznej).
Kozłowska Aleksandra 2023. Nie łap tłumacza za słówka, https://miastoliteratury.com/aktualnosci/nie-lap-tlumacza-za-slowka/ (dostęp: 16.09.2024).
Krasuska Karolina, Janion Ludmiła, Usiekniewicz Marta 2023. Feministyczny/queerowy przekład i solidarnościowa zmiana na uniwersytecie, „Czas Kultury”, 4, s. 166–177.
Król Mateusz 2016. To queer or not to queer? – teoria i praktyka tłumaczenia queerowego, „Między Oryginałem a Przekładem” nr 2, s. 9–23.
Król Mateusz 2020. Queerując tłumaczenie: teoretyczne podstawy i strategie tłumaczenia queerowego, nieopublikowana praca doktorska, Katowice.
Lefevere André 1992. Translation, Rewriting and the Manipulation of Literary Fame, London – New York: Routledge.
Lefevere André 2009. Ogórki matki Courage, przeł. A. Sadza, w: P. Bukowski, M. Heydel (red.), Współczesne teorie przekładu. Antologia, Kraków: Wydawnictwo Znak, s. 224–246.
Legeżyńska Anna 1986. Tłumacz i jego kompetencje autorskie. Na materiale powojennych tłumaczeń z A. Puszkina, W. Majakowskiego, I. Kryłowa, A. Błoka, wyd. 2 rozsz., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Levý Jiří 2009. Przekład jako proces podejmowania decyzji, przeł. M. Adamczyk, w: P. Bukowski, M. Heydel (red.), Współczesne teorie przekładu. Antologia, Kraków: Wydawnictwo Znak, s. 72–85.
MacGregor Maya 2002. The Many Half-Lived Lives of Sam Sylvester, New York: Astra Publishing House.
MacGregor Maya 2023. Sam Sylvester i wiele na wpół przeżytych żyć, przeł. A. Łuksza, Kraków: OdyseYA.
Peters Torrey 2021. Detransition, Baby, New York: Penguin Random House.
Peters Torrey 2022. Trans i pół, bejbi, przeł. A. Zano, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Saint-Martin Lori. 2022. Un bien nécessaire. Éloge de la traduction littéraire, Montréal: Boréal.
Słownik języka polskiego, https://sjp.pwn.pl/sjp/czuly;2450828.html (dostęp: 09.02.2024).
Szahaj Andrzej 2004. Zniewalająca moc kultury. Artykuły i szkice z filozofii kultury, poznania i polityki, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Tabakowska Elżbieta 2012. Empatia – w języku, w tekście, w przekładzie, w: H. Kardela, Z. Muszyński, M. Rajewski (red.), Empatia, obrazowanie i kontekst jako kategorie kognitywistyczne, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej (seria: RRR – Kognitywistyka, 3), s. 153–166.
Tokarz Bożena 2015. Tłumacz, emocje i przekład, „Poznańskie Studia Slawistyczne” nr 9, s. 381–394.
Tymoczko Maria, Gentzler Edwin (eds.) 2002. Translation and Power, Amherst – Boston: University of Massachusetts Press.
Venuti Lawrence 1995. The Translator’s Invisiblity – The History of Translation, New York: Routledge.
Warmuzińska-Rogóż Joanna 2023. Tłumaczki i ich przekłady – różnorodność ról w kontekście kanadyjskim: Przykład Lori Saint-Martin, „Między Oryginałem a Przekładem” nr 29, s. 107–126.
Wojtaszczyk Jakub. 2023. Wszystkie straty przekładu [rozmowa z Arturem Łukszą], https://kulturaupodstaw.pl/wszystkie-straty-przekladu/ (dostęp: 16.09.2024).
Informacje: Przekładaniec, 2024, Numer 48 – Czułość w przekładzie, s. 85 - 99
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Szkoła Doktorska Uniwersytetu Rzeszowskiego
Publikacja: 04.12.2024
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Informacje o autorze:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 65
Liczba pobrań: 32