Czułość piastunki. Jakie emocje wyraża Kilissa z Orestei Ajschylosa w polskich przekładach – i co z tego wynika?
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 04.12.2024
Przekładaniec, 2024, Numer 48 – Czułość w przekładzie, s. 122 - 149
https://doi.org/10.4467/16891864PC.24.007.20381Autorzy
Czułość piastunki. Jakie emocje wyraża Kilissa z Orestei Ajschylosa w polskich przekładach – i co z tego wynika?
Oresteia by Aeschylus is the only extant trilogy from ancient times. In the second part of the trilogy, in Choephorae, there is a scene, when – after having received a message about the alleged death of Orestes, the only son of Clytemnestra, the queen of Argos, and her husband, Agamemnon, whom she had murdered in the first part of the trilogy – Cilissa, the Orestes’s nurse, appears in front of the palace. The scene (epeisodion), although quite short, is an extraordinary and important one. Firstly, it impacts the further action and influences the denouement of the Choephorae (it means the avenging Agamemnon’s murder). Secondly, it raises doubts mainly about the motherhood of Clytemnestra and her feelings towards her son. In this tragedy of revenge, Cilissa sounds emotional and tender. And it is particularly this aspect of tenderness and emotions on which I would like to take a threefold look concerning: linguistics (the original Greek, but mainly Polish translations with the subjectivity, creative, and active role of the translators in the process of translating taken into account), imagery (in the perspective of the cognitive linguistics approach), and interpretation (Polish translations were given in different times, starting from the 19th century, and the way Polish translators rendered relations between the play’s characters slightly differs, which influences the readers or spectators’ reception of the trilogy).
Abramowiczówna Zofia (red.) 1958–1965. Słownik grecko-polski, Warszawa: PWN.
Aeschylus 1859. Tragoediae, G. Hermannus (Hrsg.), Berlin: apud Weidmannos.
Aeschylus 1914. Tragoediae, U. von Wilamowitz-Moellendorff (Hrsg.), Berlin: apud Weidmannos.
Aeschylus 1991. Choephorae, M. L. West (Hrsg.), Stuttgart: in aedibus B.G. Teubneri.
Ajschylos 1908. Dzieje Orestesa, przeł. J. Kasprowicz, Lwów: nakładem Towarzystwa Wydawniczego.
Aischylos 1952. Tragedie, przeł. S. Srebrny, Kraków: PIW.
Ajschylos 2016. Tragedie, tom II, przeł. R. R. Chodkowski, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Diggle James et al. (eds.) 2021. The Cambridge Greek Lexicon, volume I & II, Cambridge: Cambridge University Press.
Eschilos 1895. Tragedye, przeł. K. Kaszewski, Warszawa: nakładem S. Lewentala.
Eschylos 1873. Tragedyje, przeł. Z. Węclewski, Poznań: nakładem Biblioteki Kórnickiej.
Haigh Arthur Elam 1896. The Tragic Drama of the Greeks, Oxford: Clarendon Press, https://www.theatredatabase.com/ancient/aeschylus_007.html (dostęp: 16.09.2024).
Halleran Michael R 1997. It’s Not What You Say: Unspoken Allusions in Greek Tragedy?, „Materiali e discussoni per l’analisii dei testi classici” no. 39, s. 151–163.
Hase Charles Benoît, Dindorf Wilhelm, Dindorf Ludwig August (eds.) 1842–1847 (vol. VI), 1848–1854 (vol. VII). Thesaurus Graecae Linguae ab Henrico Stephano constructus, Paris: excudebat A. Firmin Didot Instituti Franciae typographus.
Jarniewicz Jerzy 2014. Czy tłumacz może pozwolić sobie na czułość? Spieszczenia a ekwiwalencja emocjonalna w przekładzie literackim, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” nr 23(43), s. 293–304.
Konstan David 2006. The Emotions of the Ancient Greeks. Studies in Aristotle and Classical Literature, Toronto: University of Toronto Press.
Legeżyńska Anna 1999. Tłumacz i jego kompetencje autorskie. Na materiale powojennych tłumaczeń z A. Puszkina, W. Majakowskiego, I. Kryłowa, A. Błoka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Liddell Henry George, Scott Robert (eds.) 1996. A Greek-English Lexicon, Oxford: Clarendon Press.
ΛΟΓΕΙΟΝ. https://logeion.uchicago.edu/postquam (dostęp: 16.09.2024).
Margon Joseph S. 1983. The Nurse’s View of Clytemnestra’s Grief for Orestes: “Choephori” 737–740, „Classical World” no. 76(5), s. 296–297.
Marshall Christopher.W. (Toph) 2017. Breastfeeding in Greek Literature and Thought, „Illinois Classical Studies” no. 42(1), s. 185–201.
McClure Laura 1999. Spoken Like a Woman. Speech and Gender in Athenian Drama, Princeton: Princeton University Press.
Nowakowska-Kempna Iwona 1995. Konceptualizacja uczuć w języku polskim. Prolegomena, Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.
Pontani Filippomaria 2007. Shocks, Lies, and Matricide: Thoughts on Aeschylus “Choephori” 653-718, „Harvard Studies in Classical Philology” no. 103, s. 203–233.
Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl (dostęp: 16.09.2024).
Szujski Józef 1887. Dzieła. Wydanie zbiorowe, seria 1, t. 5, Kraków: w drukarni „Czasu” Fr. Kluczyckiego i spółki.
Tabakowska Elżbieta 1990. Językoznawstwo kognitywne a poetyka przekładu, „Teksty Drugie” nr 3, s. 97–114.
Tabakowska Elżbieta 1995. Gramatyka i obrazowanie. Wprowadzenie do językoznawstwa kognitywnego, Kraków: PAN (seria: Nauka dla Wszystkich, nr 474).
Tabakowska Elżbieta 2001. Językoznawstwo kognitywne a poetyka przekładu, przeł. A. Pokojska, Kraków: Universitas.
Tabakowska Elżbieta 2014. Obraz rzeczy – słowo – słowo Innego, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” nr 23(43), s. 49–61.
Tabakowska Elżbieta 2015. Myśl językoznawcza z myślą o przekładzie. Wybór prac, red. P. de Bończa Bukowski, M. Heydel, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego (seria: Translatio).
Tabakowska Elżbieta 2021. Przekład i (bez)krytyczna analiza dyskursu, „Półrocznik Językoznawczy Tertium” nr 6(1), s. 162–182.
Tokarz Bożena 2015. Tłumacz, emocje i przekład, „Poznańskie Studia Slawistyczne” nr 9, s. 381–394.
Trousdell Richard 2008. Tragedy and Transformation: The “Oresteia” of Aeschylus, „Jung Journal: Culture & Psyche” no. 2(3), s. 5–38.
Informacje: Przekładaniec, 2024, Numer 48 – Czułość w przekładzie, s. 122 - 149
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Polska
Publikacja: 04.12.2024
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Informacje o autorze:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 58
Liczba pobrań: 27