Potoccy herbu Pilawa jako dowódcy sił zbrojnych ziemi halickiej w XVII wieku

Dariusz Kupisz

Potoccy herbu Pilawa jako dowódcy sił zbrojnych ziemi halickiej w XVII wieku

Data publikacji: 04.2021

Prace Historyczne, 2021, Numer 148 (1), s. 1 - 16

https://doi.org/10.4467/20844069PH.21.001.13678

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Potoccy herbu Pilawa jako dowódcy sił zbrojnych ziemi halickiej w XVII wieku

Abstrakt

The Potocki family of the Pilawa coat of arms as the military leaders of Halych Land armed forces in the 17th century

In the 17th century the local parliaments of the Polish–Lithuanian Commonwealth were tasked with various military duties ranging from defensive capability matters, including self-defence of their own land or voivodeship, to the defence of the country borders. It often enough required raising the levy in great numbers or forming regular armed forces and appointing commanders of these troops. The article presents the actions such as appointing members of the local noble families as the commanders in chief that were undertaken by the dietines (sejmiki) of Halych Land in the 17th century. As it turns out, this leadership was most often granted to the members of the Potocki family, which resulted from a number of factors, among others, their long term settlement in this region, the local offices they held, their military expertise and last but not least, their significant wealth. The nobles who gathered during the local government sessions expected that the Potocki family would be able to fulfil duties imposed on them, and if needed they would support soldiers at their expense until the dietines reimbursed expenses incurred by them.

Słowa kluczowe

szlachta, sejmiki, wojskowość staropolska, ziemia halicka

nobility, dietines, Old-Polish military affairs, Halych Land

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Źródła rękopiśmienne

Archiwum Narodowe w Krakowie

Zbiór Rusieckich, sygn. 41

Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie

rkps 1051

Центральний державний історичний архів України, Львів [Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie (CPAHUL)]

Fond 5 (Księgi grodzkie halickie), op. 1, nr 141, 142, 147, 148, 172, 174, 175, 177, 186

Fond 17 (Księgi grodzkie trembowelskie), op. 1, nr 131, 135

Źródła wydane drukiem

Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie, t. 24: Lauda sejmikowe halickie 1575–1695, wyd. A. Prochaska, Lwów 1931.

Jakuba Michałowskiego, wojskiego lubelskiego a później kasztelana bieckiego księga pamiętnicza z dawnego rękopisma będącego własnością Ludwika hr. Morsztyna, wyd. A.Z. Helcel, Kraków 1864.

Relacje wojenne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego, okresu „Ogniem i mieczem” (1648–1651), oprac. M. Nagielski, Warszawa 1999.

Sprawy i rzeczy ukraińskie. Materiały do dziejów kozaczyzny i hajdamaczyzny, wyd. F. Rawita-Gawroński, Lwów 1914.

Volumina Constitutionum, t. 4, vol. 1, oprac. S. Grodziski, M. Kwiecień, K. Fokt, Warszawa 2015.

Opracowania

Borowiak A., Wojsko powiatowe przed kampanią piławiecką 1648 roku [w:] Studia nad staropolską sztuką wojenną, t. 2, red. Z. Hundert, Oświęcim 2013, s. 129–160.

Ciesielski T., Wyprawa łanowa 1653 r., „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Historia” 1994, t. 30, s. 47–80.

Czołowski A., Z dziejów chmielniczyzny na Podkarpaciu [w:] Księga pamiątkowa ku czci Władysława Abrahama, t. 2, Lwów 1931, s. 387–400.

Gerlach J., Żołnierz łanowy i dymowy w Polsce feudalnej, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 1952, nr 6, z. 1–4, s. 73–80.

Hundert Z., Między buławą a tronem. Wojsko koronne w walce malkontentów z ugrupowaniem dworskim w latach 1669–1673, Oświęcim 2014.

Hundert Z., Zaciężne wojsko powiatowe sejmiku wiszeńskiego województwa ruskiego 1671–1673 oraz jego rola w działaniach wojskowych i politycznych Jana Sobieskiego, „Przegląd Historyczny” 2017, t. 108, z. 4, s. 641–671.

Kaniewski J., Sejmiki koronne wobec problemów wewnętrznych za panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1669–1673), Katowice 2014.

Kriegseisen W., Samorząd szlachecki w Małopolsce w latach 1669–1717, Warszawa 1989.

Kupisz D., Chorągwie powiatowe ziemi chełmskiej w XVI–XVII wieku, „Rocznik Chełmski” 2006, t. 10, s. 57–72.

Kupisz D., Ochrona pogranicza przez siły zbrojne samorządu województwa ruskiego w drugiej połowie XVII wieku [w:] Urzędy państwowe, organy samorządowe i kościelne oraz ich kancelarie na polsko-ruskim pograniczu kulturowym i etnicznym od XV do XIX wieku, red. H. Gmiterek, J. Łosowski, Kraków 2010, s. 148–159.

Kupisz D., Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572–1717, Lublin 2008.

Kupisz D., Wojsko powiatowe jako samoobrona terytorialna województwa sandomierskiego w XVII i na początku XVIII wieku, „Między Wisłą a Pilicą. Studia i Materiały Historyczne” 2006, t. 7, s. 71–84.

Kupisz D., Wojsko powiatowe województwa wołyńskiego w XVII wieku, „Naukovyj Visnik Volynskoko Nacjonalnogo Universyteta im. Lesi Ukrainki” 2009, nr 22, s. 182–188.

Kupisz D., Wyprawy żołnierza łanowego w Koronie w czasach Jana Kazimierza, Warszawa 2018.

Łoziński W., Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, t. 1, Kraków 1957.

Majewski W., Podhajce – letnia i jesienna kampania 1667 roku, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1960, t. 6, cz. 1, s. 70–98.

Nagielski M., Potocki Jan h. Pilawa [w:] Polski słownik biograficzny, t. 28, Wrocław–Warszawa–Kraków 1984–1985, s. 32.

Prochaska A., Samorząd województwa ruskiego w walce z opryszkami, „Rozprawy Wydziału Historyczno-Filologicznego Akademii Umiejętności”, seria 2, t. 24, Kraków 1907.

Przyboś A., Potocki Andrzej h. Pilawa [w:] Polski słownik biograficzny, t. 27, Wrocław–Warszawa-Kraków 1983, s. 771–774.

Przyboś A., Potocki Stanisław zwany Rewerą [w:] Polski słownik biograficzny, t. 28, Wrocław–Warszawa–Kraków 1984–1985, s. 142–148.

Tomašivskij S., Narodni ruchy v halickij Rusy 1648 g, Lviv 1898.

Wierzbicki L.A., Pospolite ruszenie w Polsce w drugiej połowie XVII wieku. Ostatnie wyprawy z lat 1670–1672, Lublin 2011.

Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa 1965.

Informacje

Informacje: Prace Historyczne, 2021, Numer 148 (1), s. 1 - 16

DOI: https://doi.org/10.4467/20844069PH.21.001.13678

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Potoccy herbu Pilawa jako dowódcy sił zbrojnych ziemi halickiej w XVII wieku

Angielski:

The Potocki family of the Pilawa coat of arms as the military leaders of Halych Land armed forces in the 17th century

Autorzy

Dariusz Kupisz

https://orcid.org/0000-0002-9912-944X

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin
Polska

Publikacja: 04.2021

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Dariusz Kupisz (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 987

Liczba pobrań: 778

<p> Potoccy herbu Pilawa jako dowódcy sił zbrojnych ziemi halickiej w XVII wieku</p>

Pobierz xml