FAQ

Łukasz Węgleński z małżonką – fundatorzy dawnej cerkwi w Klesztowie. O stosunkach na pograniczu wyznaniowym Rzeczypospolitej w XVIII w.

Data publikacji: 06.12.2016

Prace Historyczne, 2017, Numer 144 (1), s. 59 - 82

https://doi.org/10.4467/20844069PH.17.004.5864

Autorzy

Magdalena Ludera
Muzeum Narodowe w Krakowie
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Łukasz Węgleński z małżonką – fundatorzy dawnej cerkwi w Klesztowie. O stosunkach na pograniczu wyznaniowym Rzeczypospolitej w XVIII w.

Abstrakt

Łukasz Węgleński with spouse – founder of the former orthodox church in Klesztów. About relations in the religious borderlands of the Commonwealth of Poland in the XVIIIth century

As a starting point for my considerations, I used an unknown image of the foundational couple, painted al fresco in 1772 by Gabriel Sławiński in the porch of the former Orthodox church of the Assumption of the Blessed Virgin Mary in Klesztów near Chełm. In light of the sources, the founder of the church and its furnishings was the then pantler and standard-bearer of Chełm, Łukasz Węgleński, who was portrayed together with the hitherto mysterious spouse, presumably coming from the Rulikowski family. Reconstructing Łukasz’s life, I studied the biographies of his father, Franciszek, and cousin, Wojciech Józef Longin. I analysed their two portraits preserved in Tarnów and Chełm, heretofore identified mistakenly or dated too generally. When following the connections between the three members of the Węgleński family, I accentuated the character of their religiousness as symptomatic of the religious borderland of the Commonwealth of Poland in the 18th century on the one hand, and on the other hand, their relations with Wacław Rzewuski, including the time of the coronation of the Chełm icon of Mother of God (1765).
 

Bibliografia

Książki, monografie

Baranowski A.J., Koronacje wizerunków maryjnych w czasach baroku. Zjawisko kulturowe i artystyczne, Warszawa 2003.

Filipczak W., Sejm 1778 roku, Warszawa 2000.

Karpowicz M., Sztuka polska XVIII wieku, Warszawa 1985.

Niewiadomska M.R., [Konserwacja fresków w Klesztowie], Klesztów 1994 [bp.], mps: Chełm, Delegatura WUOZ, sygn. 271.

Ostrowski J.K., Petrus J.T. et al., Podhorce. Dzieje wnętrz pałacowych i galerii obrazów, Kraków 2001.

Portrety osobistości polskich znajdujące się w pokojach i w Galerii Pałacu w Wilanowie. Katalog, red. S. Kozakiewicz, A. Ryszkiewicz, K. Sroczyńska, Warszawa 1967.

Rolska-Boruch I., Siedziby szlacheckie i magnackie na ziemiach zwanych Lubelszczyzną 1500–1700. Założenia przestrzenne, architektura, funkcje, Lublin 1999.

Rybak A., Dzieje ziemi chełmskiej, Chełm 1998.

Sęczys E., Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836–1861 (= Szlachta polska, red. S. Górzyński, t. 1), Warszawa 2000.

Slobodian V., Tserkvy Kholmsʹkoї Ieparkhiї, Lʹviv 2005.

Sola B., Ewidencja parku w Chylinie [...].Orzeczenie [...]nr 86/C/77, Lublin 1979, mps: Chełm, Delegatura WUOZ.

Stanek-Lebioda B., Siedliszcze. Studium historyczno-urbanistyczne, Lublin 1988, mps: Lublin, Archiwum oddziału terenowego NID, sygn. 426.

 

Prace zbiorowe

Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, cz. 2: Ziemie ruskie Korony, t. 6: województwo bełskie, Ziemia Chełmska, województwo ruskie, Warszawa 1995.

Baranowski A.J., Rola rodzin magnackich w osiemnastowiecznych uroczystościach koronacyjnych na wschodnich terenach Rzeczypospolitej [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, red. J. Lileyko (= Źródła i monografie, t. 189), Lublin 2000, s. 619–638.

Braniewski S., Bractwo św. Onufrego przy cerkwi unickiej w Siedliszczu [w:] Bractwa religijne w średniowieczu i w czasach nowożytnych (do końca XVIII wieku) (odczyt na konferencji IH Uniwersytetu J. Kochanowskiego i MN w Kielcach, Kielce 15–16.05.2012; w druku).

Deluga W., Ikonografia unicka [w:] Sztuka i liturgia kościoła greckokatolickiego. Katalog wystawy w 400-lecie Unii Brzeskiej, red. K. Mart, Chełm–Zamość 1996, s. 17–25.

Deluga W., Przemiany w ikonografii Kościoła greckokatolickiego w XVIII wieku [w:] Czterechsetlecie zawarcia unii brzeskiej 1596–1996. Materiały sesji naukowej zorganizowanej w Toruniu w dniach 28–29.11.1996 r., red. S. Alexandrowicz, T. Kempa, Toruń 1998, s. 147–156.

Harysym I., Partykularność ukraińskiego Kościoła greckokatolickiego oraz jego miejsce w Kościele powszechnym. Spojrzenie historyczno-teologiczne w kontekście ekumenicznym [w:] Polska-Ukraina. Tysiąc lat sąsiedztwa, red. S. Stępień, t. 5: Miejsce i rola Kościoła greckokatolickiego w Kościele Powszechnym, Przemyśl 2000, s. 135–148.

Inwentarz rękopisów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, t. 7: Rękopisy nr 14601–15060, red. K. Korzon, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1983.

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 8: Dawne województwo lubelskie, red. R. Brykowski, E. Smulikowska, z. 5:Powiat chełmski, Warszawa 1968.

Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1777–1794. Spisy, t. 1: Oficerowie wojska koronnego 1777–1794. Spisy, cz. 1:Sztaby i kawaleria, oprac. M. Machynia, Cz. Srzednicki, Kraków 2002.

Urzędnicy województwa lubelskiego XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. W. Kłaczewski, W. Urban(= Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. 4: Małopolska. Województwa krakowskie, sandomierskie i lubelskie, z. 4), Kórnik 1991.

Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV–XVIII wieku. Spisy, opr. H. Gmiterek, R. Szczygieł (= Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. 3: Ziemie ruskie, z. 2), Kórnik 1992.

 

Czasopisma

Barczyński J., Ogień we dworze, „Dziennik Wschodni-Chełmski”, nr 51, 5.03.2005.

Bondyra W., Testament Franciszka Węgleńskiego podkomorzego chełmskiego z 1750 r. Przyczynek do dziejów szlachty chełmskiej, „Res Historica” 2004, z. 17, s. 155–170.

Cieślik-Sygowska I., Drewniane cerkwie w Świerszczowie na tle architektury greckokatolickiej od XVII do 2 połowy XVIII w. w dawnym powiecie chełmskim, „Lubelszczyzna” 1996, t. 2, nr 3, s. 110–120.

Czmuda I., Gmina Siedliszcze w latach 1918–1939, „Rocznik Chełmski” 2001, t. 7, s. 187–
–236.

Doraczyńska-Dziuba K. et al., Prace konserwatorskie i remontowe w zabytkowych obiektach architektury oraz ich zespołach w roku 2009, „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego” 2010, s. 77–126.

Dudelewicz J. et al., Prace konserwatorskie i remontowe w zabytkowych obiektach architektury oraz ich zespołach w roku 2005, „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego” 2006, t. 8, s. 49–84, il. na s. 85–90.

Filipczak W., Walka o mandaty poselskie w prowincji małopolskiej przed sejmem 1778 roku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1996, t. 58: Studia z dziejów feudalizmu, red. S.M. Zajączkowski, s. 103–127.

Jaworczak A., Klasztor augustianów w Radziechowie k. Lubomla, „Ziemia Wołyńska. Miesięcznik poświęcony sprawom krajoznawczym i kulturalnym” 1938, t. 1, nr 6–7, s. 86–92.

Kowalczyk J., Dwudziestoletni dorobek w badaniach nad sztuką województwa lubelskiego 1944–64, „Biuletyn Historii Sztuki” 1965, t. 27, nr 2, s. 105–134.

Kus J., Dwa dokumenty do dziejów Siedliszcza. Przywilej lokacyjny z 1760 roku i inwentarz z 1782 roku, „Rocznik Chełmski” 1995, t. 1, s. 335–340.

Kus J., Szlachta chełmska wobec kościoła unickiego w XVII i XVIII wieku, „Rocznik Chełmski” 1997, t. 3, s. 135–142.

Lipiec B., Malowidła freskowe w kościele parafialnym w Klesztowie, „Roczniki Humanistyczne. Prace z Historii Sztuki” 1957 [wyd. 1958], t. 6, z. 4, s. 261–269.

Lubaszewski Z., Z dziejów Siedliszcza, „Egeria. Czasopismo Literacko-Artystyczne” 2007, nr 1(9), s. 23–29.

Ludera M., The copy of the Chełm icon of Mother of God in the Orthodox Church in Klesztów. Dating, direct inspiration, cult, „Roczniki Teologiczne KUL” z. 4: Historia Kościoła, t. 16, 2016, s. 109–127.

Maksimowicz K., Młodość i początki aktywności publicznej Seweryna Rzewuskiego, „Ze Skarbca Kultury. Półrocznik Zakładu Narodowego im. Ossolińskich” 1989, z. 48, s. 75–110.

Prochaska A., Z dziejów samorządu ziemi chełmskiej. Cz. 1, „Przegląd Historyczny” 1908, t. 6, z. 1, s. 33–49.

Prochaska A., Z dziejów samorządu ziemi chełmskiej. Cz. 2, „Przegląd Historyczny” 1908, t. 6, z. 2, s. 155–172.

Siwicki P., Meandry tożsamości „Rusi zjednoczonej”, „Lubelszczyzna” 1996, t. 2, nr 3, s. 9–22.

Skibiński S., Parki i zadrzewienia powiatu chełmskiego w opisach archiwalnych, „Ziemia Chełmska. Jednodniówka regionalna Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Chełmskiej”, 09.1969, s. 29–30.

Szymczak M., O analogii semantyczno-słowotwórczej w polskiej terminologii rodzinnej, „Prace Filologiczne” 1969, t. 19, s. 119–126.

 

Archiwalia

Artykuły do zjednoczenia z Kościołem Rzymskim należące [...] [w:] Documenta Unionis Brestensis eiusque auctorum (1590–1600), coll. A.G. Welykyj, Rzym 1970, s. 61–67 (pl), s. 67–75 (tłum. łac.).

Góralski Z., Taryfa mostowego i grobelnego ziemi chełmskiej i powiatu krasnostawskiego z 1767 r., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1967, t. 15, s. 329–351.

AAL – Lublin, Archiwum Archidiecezjalne

Acta Konsistorii Lublinensis. Bücher (AKLB)

ABSSiedlce, Archiwum S. Braniewskiego

[Statut Bractwa św. Onufrego przy cerkwi unickiej w Siedliszczu] 1765 – odpis F. Braniewskiego

Imiona Braci y Siostr Onófrego Świętego [Album członków Bractwa św. Onufrego przy cerkwi w Siedliszczu] 1765–1848 – odpis F. Braniewskiego

AGAD – Archiwum Główne Akt Dawnych

II Rada Stanu Królestwa Polskiego (1807–1853) (II RSKP)

APK – Kraków, Archiwum Państwowe

Archiwum Podhoreckie II (APII)

APL – Lublin, Archiwum Państwowe

Chełmski Konsystorz Greckokatolicki (CHKG)

Księgi grodzkie chełmskie. Seria Relacje (KGCH)

Komisja Rządowa Przychodów i Skarbu (KRP)

Akta miasta Siedliszcza (AmS)

Księgi grodzkie lubelskie. Seria Relacje (KGL)

Księgi grodzkie krasnostawskie (KGK)

BŁL Lublin, Biblioteka im. H. Łopacińskiego

sygn. 1417

BNW – Warszawa, Biblioteka Narodowa

sygn. IV 5582

BOW – Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich

Papiery majątkowe, procesowe i inne Moraczewskich, rodzin spokrewnionych oraz związane z m. Chełm i ziemią chełmską (Mor)

Starodruki, opracowania z XIX i początku XX wieku

Boniecki A., Herbarz Polski. Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Część 1, red. M.J. Minakowski, Kraków 2005 [wyd. 2 z indeksem], http://wielcy.pl/wgm/boniecki/pl/index.html [daty dostępu w tekście].

Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S.J. powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych i wydany przez Jana Nep. Bobrowicza, t. 8, Lipsk 1841 i t. 9, Lipsk 1842.

Kosiński A.A., Przewodnik heraldyczny. Monografie. Genealogje i spis rodzin senatorskich i tytuły honorowe posiadających, t. 5, Warszawa 1885, s. 555–578.

Kraushar A., Książę Repnin i Polska w pierwszem czteroleciu panowania Stanisława Augusta (1764–1768), t. 1, Warszawa 1900.

Lipiński T., Wiadomości historyczno-numizmatyczne o koronacyach obrazów Matki Boskiej w dawnej Polsce, „Biblioteka Warszawska” 1849, t. 4, s. 441–476.

Przyłęcki S., Opisanie Pałacu w Podhorcach. Monaster Księży Bazylianów, [w:] Dniestrzanka. Zbiór artykułów wierszem i prozą ku zabawie i nauce, red. S. Jaszowski, Lwów 1841, s. 9–33.

Rulikowski J., Urywek wspomnień Józefa Rulikowskiego, wydany z obszerniejszego rękopismu (1731–92 r.), red. J. Bartoszewicz, Warszawa 1862.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich:

t. 3 i 4, red. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, Warszawa 1882 i 1883,

t. 9, red. B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1888,

t. 13, red. B. Chlebowski, F. Sulimierski, Warszawa 1893.

Święcki T., Historyczne pamiątki znamienitych rodzin i osób dawnej Polski, t. 2, red. J. Bartoszewicz, Warszawa 1859.

Trześniewski G., Ozdoba i obrona ukraińskich krajów przecudowna w berdyczowskim obrazie Maryja, Berdyczów 1767.

Materiały internetowe i karty ewidencyjne

Braniewski F., Fragment z historii rodziny Węgleńskich (Węglińskich) w czasie sprawowania rządów w Siedliszczu, „Echo Częstochowskiej Pani”, nr 9, 2002, http://www.polinow.pl/toporow_chotycze-materialy_genealogiczne-weglenscy_z_gazetki (dostęp: 11.12.2014).

Imię i nazwisko + nr ID [w:] M.J. Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego. Ci wielcy Polacy to nasza rodzina, Kraków 2011 (elektroniczne wyd. 6), http://wielcy.pl/wgm/ [daty wejścia w tekście].

Polinów. Serwis regionalno-historyczno-rodzinny, http://www.polinow.pl/toporow_chotycze-materialy_genealogiczne (dostęp: 2.01.2012).

Trzewik M., Zespół dworsko-pałacowy w Siedliszczu. Karta nr 1552, Chełm 1997, mps: Chełm, Delegatura WUOZ.

Wawryniuk A., Leksykon miejscowości powiatu chełmskiego, Chełm 2002 [wyd. 2], http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/Content/8832/Leksykon_miejscowosci_powiatu_chelmskiego.pdf (dostęp: 11.12.2014).

Cytacja skrócona

Artykuły brzeskie 1595         por. pkt. d Bibliografii

Herbarz polski                      por. pkt. e

Inwentarz ZNO                    por. pkt. b

KZSZP 1968                        por. pkt. b

Oficerowie RP 2002             por. pkt. b

SGKP + tom + data            wyd. por. pkt. b

Urzędnicy RP 1991              por. pkt. b

Urzędnicy RP1992               por. pkt. b

Informacje

Informacje: Prace Historyczne, 2017, Numer 144 (1), s. 59 - 82

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Łukasz Węgleński z małżonką – fundatorzy dawnej cerkwi w Klesztowie. O stosunkach na pograniczu wyznaniowym Rzeczypospolitej w XVIII w.

Angielski:

Łukasz Węgleński with spouse – founder of the former orthodox church in Klesztów. About relations in the religious borderlands of the Commonwealth of Poland in the XVIIIth century

Autorzy

Muzeum Narodowe w Krakowie

Publikacja: 06.12.2016

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Magdalena Ludera (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski