Amnestia Romana Romkowskiego. Udział pomocnika ministra bezpieczeństwa publicznego w przygotowaniu, przeprowadzeniu i ocenie akcji amnestyjnej z 1947 roku

Radosław Kurek

Amnestia Romana Romkowskiego. Udział pomocnika ministra bezpieczeństwa publicznego w przygotowaniu, przeprowadzeniu i ocenie akcji amnestyjnej z 1947 roku

Data publikacji: 04.2021

Prace Historyczne, 2021, Numer 148 (1), s. 161 - 177

https://doi.org/10.4467/20844069PH.21.010.13687

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Amnestia Romana Romkowskiego. Udział pomocnika ministra bezpieczeństwa publicznego w przygotowaniu, przeprowadzeniu i ocenie akcji amnestyjnej z 1947 roku

Abstrakt

Roman Romkowski’s amnesty: The role of an assistant to the minister of public security in the preparation, execution and evaluation of the 1947 amnesty

The article presents the significant influence of Colonel Roman Romkowski (an assistant to the minister in the Ministry of Public Security) on the organization and course of the amnesty, which was announced in Poland shortly after the elections in 1947. The hidden purpose of the amnesty was elimination of the independence underground, the greatest enemy of the communists in Poland. In order to accomplish this task, Romkowski had to implement special working methods in the public security services. They made it possible to obtain information on a large number of exposed underground soldiers and subject them to strict invigilation by the security service. Despite Romkowski’s critical assessment of the final results of the amnesty, it was considered a great success.

Słowa kluczowe

amnestia; aparat bezpieczeństwa publicznego; komunizm; podziemie niepodległościowe; Polska po II wojnie światowej; amnesty; public security services; Communism; independence underground; Poland after the World War II

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Źródła archiwalne

Archiwum Akt Nowych w Warszawie

AAN, KC PZPR, CK 6242, Życiorys Romana Romkowskiego z 8 XII 1948 r. wraz z ankietą dla aktywu partyjnego PPR.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie

IPN BU 0193/3933, Akta osobowe Eleonory Romkowskiej zd. Kempa, c. Władysława

IPN BU 944/487, Akta w sprawie karnej przeciwko Stefanowi Ignaszakowi i in.

IPN BU 1572/525, Dokumentacja Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (Gabinet Ministra) dot. projektu ustawy o amnestii z 1947 r.

IPN BU 2503/1, t. 4, Akta w sprawie karnej Władysława Nowickiego i in.

IPN BU 2548, Akta w sprawie karnej przeciwko Romanowi Romkowskiemu i in.

Wydawnictwa źródłowe i opracowania

Aparat bezpieczeństwa w latach 1944-1956. Taktyka, strategia, metody (cz. I, lata 1945–1947), oprac. A. Paczkowski, Warszawa 1994.

Archiwum Ruchu Robotniczego, red. G. Iwański i. in., t. VII, Warszawa 1982.

Balbus T., O Polskę Wolną i Niezawisłą (1945–1948). WiN w południowo-zachodniej Polsce (geneza – struktury – działalność – likwidacja – represje), Kraków–Wrocław 2004.

Bartoszewski W., Środowisko naturalne. Korzenie, Warszawa 2010.

Bartoszewski W., Życie trudne, lecz nie nudne. Ze wspomnień Polaka w XX wieku, Kraków 2010.

Bijące serce partii. Dzienniki Personalne Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, t. I (1945-1947), red. A.K. Kunert, R.E. Stolarski, Warszawa 2001.

Błażyński Z., Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940–1950, Warszawa 2003.

Bukalska P., Krwawa Luna, Warszawa 2016.

Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL 1944–1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW, Warszawa 1997.

Gasztold-Seń P., Problemy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w przygotowaniu i realizacji amnestii 1945 i 1947 r. [w:] Komunistyczne amnestie lat 1945–1947 – drogi do „legalizacji” czy zagłady?, red. W.J. Muszyński, Warszawa 2012.

Ignaszak S., Cichociemny w PRL [w:] Księga świadectw. Skazani na karę śmierci w czasach stalinowskich i ich losy, red. K. Madej et al., Warszawa 2005.

Instrukcja operacyjna ministra Romana Romkowskiego dotycząca zachowania się funkcjonariuszy bezpieczeństwa publicznego w stosunku do ujawniających się członków podziemia niepodległościowego, Warszawa, 25 luty 1947 r. [w:] Komunistyczne amnestie lat 1945–1947 – drogi do „legalizacji” czy zagłady?, red. W.J. Muszyński, Warszawa 2012.

Janowski W., Przebieg ujawniania członków podziemia zbrojnego w 1947 roku – na tle akcji rozładowywania lasów w latach 1944–1946 (w świetle zasobów AAN) [w:] Pamiętny rok 1947, red. M.E. Ożóg, Rzeszów 2001.

Kister A.G., Studium zniewalania. Walka aparatu bezpieczeństwa z polskim zbrojnym podziemiem niepodległościowym na Lubelszczyźnie (1944–1947), Kraków 2005.

Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, t. I, red. J. Kurtyka et al., Kraków–Warszawa–Wrocław 2002.

Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, t. II, red. J. Kurtyka et al., Kraków–Warszawa–Wrocław 2004.

Korboński S., W imieniu Kremla…, Warszawa 1997.

Korboński S., W imieniu Rzeczypospolitej…, Warszawa 1991.

Krajewski K., Łabuszewski T., Pawłowicz J., Polskie podziemie niepodległościowe województwie warszawskim 1944–1956 [w:] Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944–1956, Warszawa–Lublin 2007.

Krajewski K., Łabuszewski T., Bohater i antybohater: Edward Wasilewski „Wichura”, http://www.fundacjapamietamy.pl/images/artykuly/Wichura.pdf [dostęp: 13.06.2018 r.].

Kurek R., Kaci bezpieki na tle Marca ’68. Roman Romkowski, Anatol Fejgin i Józef Różański w oczach SB (1964–1968), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2012, nr 1(10).

Kurek R., Początki kariery krakowskiego komunisty na przykładzie losów Menaschego Grünspana (Romana Romkowskiego) w latach 1907–1930, „Prace Historyczne” 2016, nr 143, z. 1.

Leski K., Życie niewłaściwie urozmaicone. Wspomnienia oficera wywiadu i kontrwywiadu AK, Warszawa 1989.

Łabuszewski T., Amnestia 1945 r. i deklaracja Jana Mazurkiewicza „Radosława” [w:] Komunistyczne amnestie lat 1945–1947 – drogi do „legalizacji” czy zagłady?, red. W.J. Muszyński, Warszawa 2012.

Łapiński P., Amnestia 1947 roku na Białostocczyźnie, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” styczeń–luty 2008, nr 1–2(84–85).

Marat S., Snopkiewicz J., Ludzie bezpieki. Dokumentacja czasu bezprawia, Warszawa 1990.

Nawrocki Z., Zamiast wolności. UB na Rzeszowszczyźnie 1944–1949, Rzeszów 1998.

Ochman Józef [w:] Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” w dokumentach, t. VI, cz. 3, oprac. A. Zagórski, Wrocław 2000.

Paczkowski A., Aparat bezpieczeństwa w walce z podziemiem w Polsce w latach 1944–1956. Struktury organizacyjne i kierunki działań [w:] Aparat represji a opór społeczeństwa wobec systemu komunistycznego w Polsce i na Litwie w latach 1944–1956, red. P. Niwiński, Warszawa 2005.

Piecuch H., Od Bieruta do Ochaba. Akcje specjalne, Warszawa 1996.

Pietrzak L., Amnestia 1947 roku i jej wykonanie przez organa bezpieczeństwa [w:] Podziemie zbrojne na Lubelszczyźnie wobec dwóch totalitaryzmów 1939–1956, red. S. Poleszak, A. Puławski, Warszawa 2003.

Podemski S., Pitawal PRL-u, Warszawa 2006.

Polaczek-Bigaj M., Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa-Książka-Ruch”. Studium powstania, działalności i likwidacji, Kraków 2016.

Rok pierwszy. Powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Pomorzu i Kujawach (luty–grudzień 1945), red. B. Binaszewska, P. Rybarczyk, Warszawa–Bydgoszcz–Gdańsk 2010.

Roszkowski M., Kazimierz Leski „Bradl”. Życie dobrze spełnione, Warszawa 2010.

Szmidt L.T., Roman Romkowski [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXXII, Kraków 1989.

Terlecki R., Dyktatura zdrady. Polska w 1947 roku, Kraków 1991.

Woźniczka Z., Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” 1945–1952, Warszawa 1992.

Zagórski A., Siła-Nowicki Władysław, „Zeszyty Historyczne WiN-u” 1996, nr 9.

Zblewski Z., Dwa dokumenty dotyczące stosunku UB do akcji ujawniania członków AK w 1945 roku, „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2002, nr 17.

Informacje

Informacje: Prace Historyczne, 2021, Numer 148 (1), s. 161 - 177

DOI: https://doi.org/10.4467/20844069PH.21.010.13687

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Amnestia Romana Romkowskiego. Udział pomocnika ministra bezpieczeństwa publicznego w przygotowaniu, przeprowadzeniu i ocenie akcji amnestyjnej z 1947 roku

Angielski:

Roman Romkowski’s amnesty: The role of an assistant to the minister of public security in the preparation, execution and evaluation of the 1947 amnesty

Autorzy

Radosław Kurek

https://orcid.org/0000-0002-6764-7824

Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie

Publikacja: 04.2021

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Radosław Kurek (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 714

Liczba pobrań: 518

<p> Amnestia Romana Romkowskiego. Udział pomocnika ministra bezpieczeństwa publicznego w przygotowaniu, przeprowadzeniu i ocenie akcji amnestyjnej z 1947 roku</p>

Pobierz xml