Temperatury ekstremalne w Polsce w latach 1951 – 2006
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEExtreme temperatures in Poland 1951 – 2006
Data publikacji: 10.06.2013
Prace Geograficzne, 2013 , Zeszyt 132, s. 59 - 98
https://doi.org/10.4467/20833113PG.13.004.1094Autorzy
Temperatury ekstremalne w Polsce w latach 1951 – 2006
The paper identifies trends in the change in extreme air temperature characteristics, including the average, maximum and minimum temperatures, at 22 Polish weather stations during the period 1951 – 2006. The statistical analysis included the determination of ≤ 10 and ≥ 90 percentile temperatures, the number of extremely cold days ( Tmin ≤ –30 °C ), extremely hot days ( Tmax ≥ 35 °C ) and hot nights ( Tmin ≥ 20 °C ). It was found that the trends in the air temperature were not only related to changes in thermal conditions observed across Central Europe, but were often synchronised. In the long–term, there was a gradual increase in the temperatures, as was the number of extremely hot days, while the number of extremely cold days was falling. Around the year 2000, there were seasons and entire years that reached very high temperatures to the point, in some cases, of extreme values. Indeed, this was a period with the highest air temperatures since the beginning of instrument–based records. It also involved an increase in the number of extremely hot days and a decrease in the number of extremely cold days thus confirming trends observed earlier in these two types of days in Poland. A comparison of the long-term change in the maximum and minimum air temperatures reveals that their average annual values are always statistically significant, which suggests a warming of the region’s climate. The picture changes, however, when looking at seasonal and monthly values, both average and exceptionally high or low; and the change becomes less clear and mostly statistically insignificant over a large proportion of the country. This is confirmed by the results of long-term studies into the variability of extreme thermal conditions in the southeastern Polish region of Malopolska in the second half of the 20th century ( Bielec-Bąkowska and Łupikasza 2007 ). This may mean that the intensity of the climate warming observed is not high enough to be translated into a visible change in extreme conditions. The sources of variability of the thermal conditions in Poland also remain debatable. Natural factors, prominently featuring atmospheric circulation, seem highly influential, but are also strengthened by antropopressure, including the urban heat island. This latter proposition is confirmed by the fact that the temperature increase observed greatly exceeds the natural climatic variability (IPCC 2007).
Alexander L. V., Z hang X., Peterson T. C., Caesar J., Gleason B., Klein Tank A. M .G., Haylock M.,
Collins D., Trewin B., R ahimzadeh F ., Tagipour A., R upa Kumar K., R evadekar J., Griffiths
G., Vincent L., Stephenson D. B., Burn J., Aguilar E., Brunet M., Taylor M., N ew M., Z hai
P., R usticucci M., Vazquez-Aguirre J.L., 2006, Global observed changes in daily climate extremes
of temperature and precipitation, J. Geophys. Res. 111: D05109. doi: 10.1029/2005JD006290.
Bielec-Bąkowska Z ., Łupikasza E., 2007, Wieloletnia zmienność ekstremalnych warunków termicznych w południowej części Małopolski w drugiej połowie XX wieku, [ w: ] Wahania klimatu
w różnych skalach przestrzennych i czasowych, K. Piotrowicz, R . Twardosz ( red. ), I G i G P U J,
Kraków, 287 – 295.
Bielec-Bąkowska Z ., Łupikasza E., 2009, Frosty, freezing and severe freezing days and their synoptic implications in Małopolska, Southern Poland, 1951 – 2000, Bulletin of Geography Physical
Geography Series, 1, 39 – 62.
Beniston M., Stephenson D.B., 2004, Extreme climatic events and their evolution under changing
climatic conditions, Glob Planet Change 44, 1 – 9.
Brázdil R ., Budíková M., Auer I., Böhm R ., Cegnar T., F aško P., Lapin M., Gajić-Čapka M.,
Zaninović K., Koleva E., N iedźwiedź T., Ustrnul Z ., Szalai S., Weber R .O., 1996, Trends
of maximum and minimum daily temperatures in Central and Southeastern Europe, Int. J. Climatol,
16, 765 – 782.
Brohan P., Kennedy J.J., Harris I., Tett S.F.B., Jones P.D., 2006, Uncertainty estimates in regional
and global observed temperature changes: A new data set from 1850, J. Geophys. R es. 111, D12106.
Brunetti M., Buffoni L., Maugeri M., N anni T., 2000, Trends of minimum and maximum daily
temperatures in Italy from 1865 to 1996, Theor. Appl. Climatol. 66, 49 – 60.
Cebulak E., 1999, Ryzyko występowania upałów w Polsce, [ w: ] Zmiany i zmienność klimatu Polski.
Ich wpływ na gospodarkę, ekosystemy i człowieka, O gólnopolska konferencja naukowa, 4 – 6
listopada 1999, Łódź, 29 – 33.
Cebulak E., Limanówka D., 2007, Dni z ekstremalnymi temperaturami powietrza w Polsce, [ w: ] Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych, K. Piotrowicz, R . Twardosz
( red. ), I G i G P U J, 185 – 194.
Chełchowski W., 1963, Rzadki przypadek nocy gorącej ( „ tropikalnej „ ) w Polsce, Gaz. O bserwatora
I M G W, 8, 3 – 5.
Chełchowski W., 1967, Jeszcze o nocach gorących w Polsce, Gaz. Obserwatora I M G W, 9, 3 – 6.
Chełchowski W., 1968, Tropennächte nördlich der Sudeten und Karpaten, Wetter und Leben, 7 – 8.
Chełchowski W., Coufal L., Valovič Š., 1970, Noce gorące w Czechosłowacji i Polsce na tle cyrkulacji
atmosferycznej i charakteru podłoża, Prace P I H M, 100, 185 – 193.
Degirmendžić J., Kożuchowski K., Żmudzka E., 2004, Changes of air temperature and precipitation
in Poland in the period 1951 – 2000 and their relationship to atmospheric circulation,
Int. J. Climatol. 24, 291 – 310.
Frich P., Alexander L. V., Della-Marta P., Gleason B., Haylock M., Klein Tank A. M. G., Peterson
T., 2002, Observed coherent changes in climatic extremes during the second half of the twentieth
century, Clim. Res. 19, 193 – 212.
IPCC, 2001, 2007, Climate change 2007: The physical science basis. Cambridge University Press,
Cambridge.
Jones P. D., Briffa K.R., O sborn T. J., Moberg A., Bergström H., 2002, Relations between circulation
strength and the variability of growing–season and cold–season climate in northern and central
Europe, Holocene 12, 643 – 656.
Kaszewski B.M., Siwek K.W., Siłuch M., Gluza A.F., 2007, Ekstremalne wartości wybranych
charakterystyk termicznych w Lublinie ( 1951 – 2004 ), [ w: ] Cywilizacja i żywioły, J. Szkutnicki,
U. Kossowska–Cezak, E. Bogdanowicz, M. Ceran ( red. ), P T G-of, I M G W, Warszawa, 118 – 126.
Klein Tank A.M.G., Wijngaard J.B., Können G.P., Böhm R ., Demarée G., Gocheva A., Mileta
M., Pashiardis S., Hejkrlik L., Kern-Hansen C., Heino R ., Bessemoulin P., Müller-Westermeier
G., Tzanakou M., Szalai S., Pálsdóttir T., F itzgerald D., R ubin S., Capaldo M., Maugeri
M., Leitass A., Bukantis A., Aberfeld R ., Van Engelen A.F.V., F orland E., Mietus M.,
Coelho F ., Mares C., R azuvaev V., N ieplova E., Cegnar T., Antonio López J., Dahlström
B., Moberg A., Kirchhofer W., Ceylan A., Pachaliuk O ., Alexander L.V., Petrovic P., 2002,
Daily dataset of 20th–century surface air temperature and precipitation series for the European
climate assessment, Int. J. Climatol. 22, 1441 – 1453.
Klein Tank A. M .G., Können G. P., 2003, Trends in indices of daily temperature and precipitation
extremes in Europe, 1946 – 1999, J. Climate 16( 22 ), 3665 – 3680.
Kossowska-Cezak U., 2003, Współczesne ocieplenie a częstość dni charakterystycznych, Balneologia Polska, 45, 1 – 2, 92 – 100.
Kossowska-Cezak U., 2005, Współczesne ocieplenie a codzienne wartości temperatury średniej dobowej w Warszawie, [ w: ] Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, E. Bogdanowicz,
U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki ( red. ), I M G W, Warszawa, 64 – 69.
Kossowska-Cezak U., Skrzypczuk, 2011, Pogoda upalna w Warszawie ( 1947 – 2010 ), Prace
i Studia Geograficzne, 47, 139 – 146.
Kożuchowski K. ( red. ), 1990, Materiały do poznania historii klimatu w okresie obserwacji instrumentalnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Kożuchowski K., Degirmendžić J., F ortuniak K., Wibig J., 2000, Trends to change in seasonal
aspects of the climate in Poland, Geogr. Pol. 73, 7 – 24.
Kożuchowski K., Żmudzka E., 2001, Ocieplenie w Polsce: skala i rozkład sezonowy zmian temperatury powietrza w drugiej połowie XX wieku, Przegl. Geofiz. 46 ( 1 – 2 ), 81 – 90.
Kyselý J., 2002, Temporal fluctuations in heat waves at Prague–Klementinum, The Czech Republic,
from 1901 – 97, and their relationships to atmospheric circulation, Int. J. Climatol. 22, 33 – 50.
Limanówka D., 1999, Ryzyko występowania silnych mrozów w Polsce, [ w: ] Zmiany i zmienność
klimatu Polski. Ich wpływ na gospodarkę, ekosystemy i człowieka, O gólnopolska konferencja
naukowa, 4 – 6 listopada 1999, Łódź, 123 – 127.
Lorenc H., 2005, Atlas Klimatu Polski, I M G W, Warszawa.
Lorenc H., 2007, Zmienność i tendencje maksymalnej i minimalnej temperatury powietrza w Warszawie w okresie 1897 – 2002, Wiad. I M G W 1 ( 51 ), 4, 3 – 32.
Łupikasza E., Bielec-Bąkowska Z ., 2004/2005, Synoptyczne uwarunkowania dni ekstremalnych
pod względem termicznym w Małopolsce, Folia Geogr., ser. Geogr.-Phys., 35 – 36, 93 – 112.
Michalska B., 2011, Tendencje zmian temperatury powietrza w Polsce, Prace i Studia Geograficzne,
47, 67 – 75.
Moberg A., Jones P.D., 2005, Trends in indices for extremes in daily temperature and precipitation
in Central and Western Europe analyzed 1901 – 1999, Int. J. Climatol. 25, 1149 – 1171.
Moberg A., Jones P.D., Lister D., Walther A., Brunet M., Jacobeit J., Alexander L.V., Della–
Marta P.M., Luterbacher J., Yiou P., Chen D., Klein Tank A.M.G., Saladiée O ., Sigró J.,
Aguilar E., Alexandersson H., Almarza C., Auer I., Barriendos M., Begert M., Bergström
H., Böhm R ., Butler C.J., Caesar J., Drebs A., F ounda D., Gerstengarbe F .–W., Micela
G., Maugeri M., Österle H., Pandzic K., Petrakis M., Srnec L., Tolasz R ., Tuomenvirta
H., Werner P.C., Linderholm H., Philipp A., Wanner H., Xoplaki E., 2006, Indices for daily
temperature and precipitation extremes in Europe analyzed for the period 1901 – 2000, J. Geophys.
Res. 111, D22106, doi:10.1029/2006JD007103.
Niedźwiedź T. ( red. ), 2003, Słownik meteorologiczny, P T G–of, I M G W, Warszawa.
Niedźwiedź T., 2009, Kalendarz sytuacji synoptycznych dla dorzecza górnej Wisły, Plik komputerowy
dostępny w Katedrze Klimatologii, Wydz. Nauk o Ziemi U Ś, Sosnowiec.
Piotrowicz K., 2002 – 2003, Warunki termiczne zim w Krakowie w latach 1792 – 2002, F olia Geogr.,
Ser. Geogr.-Phys., 33 – 34, 67 – 88.
Piotrowicz K., 2003, Variation des conditions biotermiques defavorables a Cracovie, Dok. Geogr.
29, 285 – 288.
Piotrowicz K., 2005a, Ekstremalne warunki termiczne w Krakowie, [ w: ] Ekstremalne zjawiska
hydrologiczne i meteorologiczne, E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki ( red. ),
P T G-of, I M G W, Warszawa, 89 – 96.
Piotrowicz K., 2005b, Dynamika zmian warunków termicznych Krakowa i ich wpływ na środowisko
przyrodnicze i gospodarczą działalność człowieka, [ w: ] Hydrologia, meteorologia, klimatologia –
badania naukowe i prognozy w erze informatyzacji, M. O zga–Zielińska, D. Limanówka ( red. ),
P T G-of, I M G W, Warszawa, 128 – 135.
Piotrowicz K., 2007a, Temperatura powietrza, [ w: ] Klimat Krakowa w XX wieku, D. Matuszko
( red. ), I G i G P U J, Kraków, 99 – 112.
Piotrowicz K., 2007b, Wieloletnie zróżnicowanie nocy gorących w Krakowie, [ w: ] Wahania klimatu
w różnych skalach przestrzennych i czasowych, K. Piotrowicz, R . Twardosz ( red. ), I G i G P U J,
Kraków, 279 – 286.
Piotrowicz K., 2009, The occurrence of unfavorable thermal conditions on human health in Central
Europe and potential climate change impacts: An example from Cracow, Poland, Environmental
Management 44, 766 – 775, doi 10.1007/s00267-009-9357-x.
Schönwiese C.D., R app J., F uchs T., Denhard M., 1994, Observed climate trends in Europe
1891 – 1990, Meteorol. Zeit. 3, 22 – 28.
Twardosz R ., 2009, Fale niezwykłych upałów w Europie na początku XXI wieku, Przegląd Geofizyczny,
54, 3 – 4, 193 – 204.
Ustrnul Z ., Czekierda D., 2009, Atlas ekstremalnych zjawisk meteorologicznych oraz sytuacji synoptycznych w Polsce, I M G W, Warszawa.
Wibig J., Głowicki B., 2002, Trends of minimum and maximum temperature in Poland, Clim.
Res. 20, 123 – 133.
Yan Z ., Jones P.D., Davies T.D., Moberg A., Bergström H., Camuffo D., Cocheo C., Maugeri
M., Demarée G.R., Verhoeve T., Thoen E., Barriendos M., R odríguez R ., Martín-Vide J.,
Yang C., 2002, Trends of extreme temperatures in Europe and China based on daily observations,
Clim. Change 53, 355 – 392.
Żmudzka E., 2009, Współczesne zmiany klimatu Polski, Acta Agrophysica, 13( 2 ), 555 – 568.
Informacje: Prace Geograficzne, 2013 , Zeszyt 132, s. 59 - 98
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Temperatury ekstremalne w Polsce w latach 1951 – 2006
Extreme temperatures in Poland 1951 – 2006
Katedra Klimatologii Uniwersytet Śląski, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński
Polska
Publikacja: 10.06.2013
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
AngielskiLiczba wyświetleń: 4336
Liczba pobrań: 2446