Ekstremalne osobliwości w rocznym przebiegu temperatury powietrza w Krakowie w latach 1826–2010
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEEkstremalne osobliwości w rocznym przebiegu temperatury powietrza w Krakowie w latach 1826–2010
Data publikacji: 25.03.2015
Prace Geograficzne, 2014, Zeszyt 139, s. 57-67
https://doi.org/10.4467/20833113PG.14.025.3015Autorzy
Ekstremalne osobliwości w rocznym przebiegu temperatury powietrza w Krakowie w latach 1826–2010
W przebiegu rocznym temperatury powietrza w strefie umiarkowanej można zauważyć charakterystyczne wahania, które mogą występować cyklicznie, z roku na rok. W literaturze klimatologicznej takie okresy nazywamy osobliwościami ( singularities ). Celem niniejszego opracowania jest identyfikacja ekstremalnych przypadków występowania osobliwości w przebiegu rocznym temperatury powietrza w latach 1826–2010 w Krakowie. Szczególną uwagę zwrócono na długość trwania oraz wieloletnią zmienność wyróżnionych osobliwości. Do wygładzenia rocznego przebiegu temperatury wykorzystano wielomian 5. stopnia, na podstawie którego obliczono wzorcowy model zmienności temperatury. Wyróżniając osobliwości, uwzględniono różnice między średnimi dobowymi wartościami a tymi obliczonymi z modelu. Stwierdzono, że w latach 1826–2010 w Krakowie nieznacznie przeważały anomalie ciepła nad anomaliami chłodu. W przebiegu rocznym najczęściej pojawiały się one wiosną, największe zaś różnice między średnią dobową temperaturą powietrza a tą obliczoną z modelu występowały zimą. W przebiegu wieloletnim nie zaobserwowano jednak wyraźnej powtarzalności analizowanych zdarzeń (singularities).
Brăzdil R., Stekl J., Budikova M., 1999, Povĕtrnostni singularity, [w:] Klimatickĕ pomĕry Milešovky, Akademia, Praha, 237–257.
Brier G.W., 1961, A test of rainfall singularities, Journal of Meteorology, 18, 242–246.
Brier G.W., Shapiro R., MacDonald N.J., 1963, A search for rainfall calendaricities, Journal of Atmospheric Sciences, 20, 529–532.
Dickson R.R., 1959, Tornadoes of January 21, 1959 – a feature of weather singularity?, Monthly Weather Review, 87, 40–42.
Fortuniak K., 1996, Roczny cykl klimatyczny, [w:] K. Kożuchowski (red.), Klimat Szczecina i współczesne zmiany klimatyczne w rejonie Morza Bałtyckiego, Rozprawy i Studia, Uniwersytet Szczeciński, 224, 32–45.
Fortuniak K., Kożuchowski K., Papiernik Ż., 1998, Roczny rytm termiczny klimatu Polski i jego sezonowe osobliwości, Przegląd Geograficzny, 70, 3–4, 283–304.
Guttmann N.B., 1991, January singularities in the northeast from a statistical viewpoint, Journal of Applied Meteorology, 30, 358–367.
Hannan E.J., 1962, Rainfall singularities, Journal of Applied Meteorology, 1, 426–429.
Hess M., 1967, O stosunkach termicznych Krakowa, Przegląd Geofizyczny, 12, 3–4, 311–330.
Hess M., 1968, Klimat terytorium miasta Krakowa, Folia Geographica, series Geographica-Physica,1, 35–95.
Kalnicky R.A., 1987, Seasons, singularities, and climatic changes over the midlatitudes of the Northern Hemisphere during 1899–1969, Journal of Applied Meteorology, 26, 1496–1510.
Kangieser P.C., 1957, A possible singularity in the January minimum temperature at Phoenix Arizona, Monthly Weather Review, 85, 42–44.
Lanzante J.R., 1985, Further studies of singularities associated with the Semiannual Cycle of 700 mb heights, Monthly Weather Review, 113, 1372–1378.
Małarzewski Ł., 2007, Osobliwości w przebiegu rocznym temperatury powietrza Polski Południowej w świetle sytuacji synoptycznych, [w:] K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.), Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych, IGiGP UJ, Kraków, 263–270.
Małarzewski Ł., 2009, Osobliwości w przebiegu rocznym temperatury powietrza i ich przyczyny synoptyczne, Rozprawa doktorska Katedra Klimatologii UŚ, Sosnowiec, 1–165.
Morawska-Horawska M., 1991, Fale ciepła i chłodu w Krakowie w stuleciu 1881–1980, Wiadomości IMGW, 14, 1–4, 127–136.
Niedźwiedź T., 2014, Kalendarz typów cyrkulacji atmosfery dla Polski południowej – zbiór komputerowy, Uniwersytet Śląski, Katedra Klimatologii, Sosnowiec.
Piotrowicz K., 2007, Temperatura powietrza, [w:] D. Matuszko (red.), Klimat Krakowa w XX wieku, IGiGP UJ, Kraków, 99–100.
Radovă M., Kyselý J., 2009, Temporal instability of temperature singularities in a long-term series at Pragua-Klementinum, Theoretical and Applied Climatology, 95, 235–243.
Řezničkovă L., Brăzdil R., Tolasz R., 2007, Meteorological singularities in the Czech Republic in the period 1961–2002, Theoretical and Applied Climatology, 88, 179–192.
Słownik meteorologiczny, 2003, T. Niedźwiedź (red.), PTGeof./ IMGW, Warszawa.
Soule P., Knapp P., 2008, Does an August singularity exist in the Northern Rockies of the United States?, Journal of Applied Meteorology and Climatology, 47, 1846–1850.
Stopa-BoryczkaM., Boryczka J., Kossowska-Cezak U., Wawer J., 2011, Fale chłodu i ciepła w przebiegu rocznym temperatury powietrza w Warszawie (1951–2010), Przegląd Geofizyczny, 56, 3–4, 181–198.
Trepińska J., 1988, Wieloletni przebieg ciśnienia i temperatury powietrza w Krakowie na tle ich zmienności w Europie, Uniwersytet Jagielloński, Rozprawy Habilitacyjne 140, Kraków, 169.
Twardosz R., 2009, Fale niezwykłych upałów w Europie na początku XXI wieku, Przegląd Geofizyczny, 54, 3–4, 197–203.
Wahl E.W., 1953, Singularities and the general circulation, Journal of Meteorology, 10, 42–45.
Warakomski W., 1994, Zmienność i anomalie średniej rocznej temperatury powietrza w Puławach w latach 1871–1990, Przegląd Geofizyczny, 39, 1, 29–36.
Informacje: Prace Geograficzne, 2014, Zeszyt 139, s. 57-67
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Ekstremalne osobliwości w rocznym przebiegu temperatury powietrza w Krakowie w latach 1826–2010
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński
Polska
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński
Polska
Publikacja: 25.03.2015
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 2519
Liczba pobrań: 1297