Cyrkulacja termohalinowa Atlantyku Północnego a ekstremalnie wysoka temperatura powietrza nad obszarem Polski

Andrzej A.  Marsz; Anna Styszyńska

Cyrkulacja termohalinowa Atlantyku Północnego a ekstremalnie wysoka temperatura powietrza nad obszarem Polski

Data publikacji: 2024

Prace Geograficzne, 2024, Zeszyt 174, s. 105-142

https://doi.org/10.4467/20833113PG.24.005.20678

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

Tytuły

Cyrkulacja termohalinowa Atlantyku Północnego a ekstremalnie wysoka temperatura powietrza nad obszarem Polski

Abstrakt

W pracy omówiono związki między intensywnością północnoatlantyckiej cyrkulacji termohalinowej (NA THC), charakteryzowanej przez wskaźnik DG_3L, i liczbą dni z występowaniem ekstremalnie wysokiej temperatury powietrza nad Polską w latach 1951–2020. Za miarę warunków ekstremalnych przyjęto liczbę dni w roku z temperaturą maksymalną w ciągu doby ≥25°C (dni gorące; D5_DG) i ≥30°C (dni upalne; D5_DU) oraz liczbę dni z temperaturą średnią dobową ≥25°C (D5_D25). Stwierdzono wysoce istotne zależności między zmiennością wskaźnika DG_3L a D5_DG, D5_DU i D5_D25, wskazujące, że im bardziej intensywna jest NA THC, tym więcej w roku występuje dni ekstremalnie ciepłych. Długookresowa zmienność liczby dni ekstremalnie ciepłych wyraźnie nawiązuje do zmienności warunków makrocyrkulacyjnych – epok cyrkulacyjnych według klasyfikacji Wangengejma-Girsa. Zwiększona w ciągu roku liczba dni ekstremalnie ciepłych jest powiązana ze wzrostem ponad średnią wieloletnią strefowego makrotypu W. Zmienność NA THC stanowi przyczynę zmian zasobów ciepła w wodach Atlantyku Północnego, co wpływa na kształtowanie się południkowych gradientów termicznych w środkowej troposferze. Wraz ze wzrostem NA THC gradienty te rosną. W wyniku wzrostu tych gradientów dochodzi w atlantycko-eurazjatyckim sektorze cyrkulacyjnym do wzrostu frekwencji fal długich o liczbie falowej 4 (makrotyp W) i spadku frekwencji fal o liczbie falowej 5 (makrotypy E i C; cyrkulacja południkowa). Rezultatem tego jest wzrost wysokości geopotencjału (h500) nad zachodnią i środkową Europą, na południe od 55°N. Nad tym obszarem dochodzi do wzrostu ciśnienia na poziomie morza, co w skali synoptycznej powoduje wzrost częstości występowania pogód antycyklonalnych, bez chmur warstwowych (As, Ns i St; frontalnych), silnego wzrostu usłonecznienia i redukcji opadów. W strukturze strumieni ciepła z powierzchni lądowych do atmosfery spada udział strumieni ciepła parowania, a rośnie udział strumieni ciepła jawnego, powodując silny wzrost temperatury powietrza. Silny trend wzrostowy, jaki zaznacza się w przebiegu wskaźnika DG_3L po roku 1988, znajduje swoje odzwierciedlenie w rosnącej od tego momentu liczbie dni ekstremalnie ciepłych nad Polską.

The work discusses the relationships between the intensity of the North Atlantic thermohaline circulation (NA THC), characterized by the DG_3L index, and the number of days with extremely high air temperatures over Poland in the years 1951–2020. The measure of extreme conditions was the number of days in a year with maximum daily temperature ≥25°C (hot days; D5_DG) and ≥30°C (very hot days; D5_DU), as well as the number of days with average daily temperature ≥25°C (D5_D25). Highly significant relationships were found between the variability of the DG_3L index and D5_DG, D5_DU and D5_D25, indicating that the more intense the NA THC, the more extremely warm days there are in a year. The long-term variability of the number of extremely warm days clearly refers to the variability of macro-circulation conditions – circulation epochs according to the Wangengejm-Girs classification. The increase in extremely warm days throughout the year is associated with an increase above the longterm average of the zonal macrotype W. The variability of NA THC is the cause of changes in heat resources in the waters of the North Atlantic, which affects the formation of meridional thermal gradients in the mid-troposphere. As NA THC increases, these gradients increase. As a result of the increase in these gradients, in the Atlantic-Eurasian circulation sector, there is an increase in the frequency of long waves with wave number 4 (macrotype W) and a decrease in the frequency of long waves with wave number 5 (macrotypes E and C; meridional circulation). The result is an increase in geopotential height (h500) over western and central Europe, south of 55°N. There is an increase in sea level pressure over this area, which, on the synoptic scale, causes an increase in the frequency of anticyclonic weather, without stratiform clouds (As, Ns and St; frontal), a strong increase in sunshine duration and a reduction in rainfall. In the structure of heat fluxes from land surfaces to the atmosphere, the share of evaporative heat fluxes decreases, and the share of sensible heat fluxes increases, causing a strong increase in air temperature. The strong upward trend observed in the DG_3L index after 1988 is reflected in the increasing number of extremely warm days over Poland since then.

Słowa kluczowe

dni gorące, dni upalne, cyrkulacja środkowotroposferyczna, cyrkulacja termohalinowa, Atlantyk Północny, Polska

hot days, very hot days, mid-tropospheric circulation, thermohaline circulation, North Atlantic, Poland

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Adamczyk A.B., 1996, Charakterystyka wiatrów silnych i bardzo silnych w Polsce, Zeszyty Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, 37, 5–42.

Andrade C., Leite S.M., Santos J.A., 2012, Temperature extremes in Europe: overview of their driving atmospheric patterns, Natural Hazards and Earth System Sciences, 12(5), 1671–1691, https://doi.org/10.5194/nhess-12-1671-2012.

Baranowski D., 2001, Zróżnicowanie warunków atmosferycznych w Polsce w zależności od typów cyrkulacji, Prace i Studia Geograficzne, 29, 281–298.

Baranowski D., 2008, Cechy dynamiczne klimatu Polski i ich wpływ na pole temperatury, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku.

Biniak-Pieróg M., Kajewska-Szkudlarek J., Żyromski A., Lakatos L., 2012, Tendencje maksymalnych wartości temperatury powietrza w półroczu zimowym we Wrocławiu-Swojcu, Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 12(4), 31–43.

Boryczka J., Stopa-Boryczka M., Baranowski D., Grabowska K., Błażek E., Skrzypczuk J., 2002, Pole temperatury powietrza w Polsce a typy cyrkulacji atmosferycznej [w:] Prognozy zmian klimatu Polski, Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce, tom XVI, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 35–205.

Boryczka J., Stopa-Boryczka M., Baranowski J., Kirschenstein M., Błażek E., Skrzypczuk J., 2003, Dobowe amplitudy temperatury powietrza w Polsce i ich zależność od typów cyrkulacji atmosferycznej (1971–1995), [w:] Mroźne zimy i upalne lata w Polsce, Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce, tom XVII, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, 171–236.

Carr M.W., 1999, Weather predicting simplified. International Marine, The McGraw-Hill Company, Omden, Maine, New York, San Francisco.

Cassou C., Terray R., Phillips A.S., 2005, Tropical Atlantic Influence on European Heat Waves, Journal of Climate, 18(15), 2805–2811, https://doi.org/10.1175/JCLI3506.1.

Cebulak E., Limanówka D., 2007, Dni z ekstremalnymi temperaturami powietrza [w:] K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.), Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych, IGiPZ, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 185–194.

Chełchowski W., 1963, Rzadki przypadek nocy gorącej („tropikalnej”) w Polsce, Gazeta Obserwatora PIHM, 8, 3–5.

Degirmendžić J., Kożuchowski K., 2017, Makrocyrkulacyjne uwarunkowania długotrwałych fal termicznych w Polsce, Przegląd Geofizyczny, 67(1–2), 3–28.

Degirmendžić J., Kożuchowski K., 2018, Circulation epochs based on the Vangengeim-Girs large scale patterns (1891–2010), Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Physica, 17, 7–13.

Degirmendžić J., Kożuchowski K., 2019, Variation of macro-circulation forms over the Atlantic-Eurasian temperate zone according to the Vangengeim-Girs classification, International Journal of Climatology, 39(13), 4938–4952, https://doi.org/10.1002/joc.6118.

Dimitriev A.A., Dubravin V.F., Belyazo V.A., 2018, Atmosfernye processy severnogo polushariya (1891–2018 gg.), ikh klyassifikaciya i ispolzovanie, SUPER-Izdatelstvo, Sankt Peterburg.

Dong B., Sutton R., Shaffrey L., Wilcox L., 2016, The 2015 European Heat Wave. Special Supplement to the Bulletin the American Meteorological Society, 97(12), S57–S62, https://doi.org/10.1175/BAMS-D-16-0140.1.

Folland C.K., Knight J., Linderholm H.W., Fereday D., Ineson S., Hurrell J.W., 2009, The Summer North Atlantic Oscillation: past, present, and future, Journal of Climate, 22(5), 1082–1103, https://doi.org/10.1175/2008JCLI2459.1.

Fortak H., 1971, Meteorologie, Deutsche Buch-Gemeinschaft Berlin, Darmstadt–Wien. Girs A.A., 1964, O sozdanii iedinoj klassifikacii makrosinopticheskikh processov severnogo polushariya, Meteorologiya i Gidrologiya, 4, 43–47.

Golubev V.E., 1975, Zakonomernosti prostranstvenno-vremennykh izmenenij teplovoj transformacii vozdushnykh mass v privodnom sloe nad okeanom, Trudy Gidrometeorologicheskogo Nauchno-Issledovatelskogo Centra SSSR, 147, 36–52.

Harman J.R., Oliver J.E., 2005, Rossby Wave/Rossby Number, [w:] J.E. Oliver (red.), Encyclopedia of World Climatology. Encyclopedia of Earth Sciences Series, Springer, Dordrecht, 625–628, https://doi.org/10.1007/1-4020-3266-8_174.

Huang B., Thorne P.W., Banzon V.F., Boyer T., Chepurin G., Lawrimore J.H. Menne M.J., Smith T.M. Vose R.S. Zhang H-M, 2017, Extended Reconstructed Sea Surface Temperature, Version 5 (ERSSTv5): Upgrades, Validations and Intercomparisons. Journal of Climate, 30 (20), 8179–8205, https://doi.org/10.1175/JCLI-D-16-0836.1.

IPCC, 2021, Summary for Policymakers [w:] V. Masson-Delmotte, P. Zhai, A. Pirani, S.L. Connors, C. Pean, S. Berger, N. Caud, Y. Chen, L. Goldfarb, M.I. Gomis, M. Huang, K. Leitzell, E. Lonnoy, J.B.R. Mathews, T.K. Maycock, T. Waterfield, O. Yelekci, R. Yu, B. Zhou (red.), Climate Change 2021: The Physical Science Basis Contribution of Working Group I of the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge University Press, Cambridge, UK and New York, NY, USA.

Kalnay E., Kanamitsu M., Kistler R., Collins W., Deaven D., Gandin L., Iredell M., Saha S., White G., Woollen J., Zhu Y., Leetmaa A., Reynolds R., Chelliah M., Ebisuzaki W., Higgins W., Janowiak J., Mo K.C., Ropelewski C., Wang J., Jenne R., Joseph D., 1996, The NCEP/NCAR 40-year reanalysis project, BAMS (Bulletin of the American Meteorological Society), 77(3), 437–470. https://doi.org/10.1175/1520-0477(1996)077<0437:TNYRP>2.0.CO;2.

Kejna M., Araźny A., Maszewski R., Przybylak R., Uscka-Kowalkowska J., Vizi Z., 2009, Daily minimum and maximum air temperature in Poland in the years 1951–2005, Bulletin of Geography – Physical Geography Series, 2, 35–56, https://doi.org/10.2478/bgeo-2009-0010.

Kirschenstein M., 2003, Wpływ cyrkulacji atmosferycznej na kształtowanie zachmurzenia w Koszalinie, Słupskie Prace Geograficzne, 1, 107–119.

Kirschenstein M., 2004, Rola cyrkulacji atmosferycznej w kształtowaniu opadów w północno-zachodniej Polsce, Wyd. Pomorska Akademia Pedagogiczna w Słupsku, Słupsk.

Knight J., Folland C.K., Scaife A., 2006, Climate impacts of the Atlantic Multidecadal Oscillation, Geophysical Research Letters, 33(17), L17706, https://doi.org/10.1029/2006GL026242.

Kolendowicz L., 1991, Wpływ typów cyrkulacji atmosfery według klasyfikacji B. Osuchowskiej-Klein na pojawianie się burz w Poznaniu w latach 1954–1965, Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Seria A – Geografia Fizyczna, 42, 133–150.

Kossowska-Cezak U., 1993, Lato 1992 w Polsce na tle sezonów letnich ostatnich 120 lat, Przegląd Geofizyczny, 38(1), 67–74.

Kossowska-Cezak U., 2010a, O pogodzie gorącej w Warszawie raz jeszcze, Przegląd Geofizyczny, 55(3–4), 205–208.

Kossowska-Cezak U., 2010b, Występowanie pogody gorącej w Warszawie (1951–2009), Przegląd Geofizyczny, 55(1–2), 61–75.

Kossowska-Cezak U., Skrzypczuk J., 2011, Pogoda upalna w Warszawie (1947–2010), Prace i Studia Geograficzne, 47, 39–46.

Kossowska-Cezak U., Twardosz R., 2012a, Niezwykle gorące miesiące i sezony letnie w Europie Środkowej i Wschodniej (1951–2010). Część I, Niezwykle gorące miesiące letnie, Przegląd Geofizyczny, 57(3–4), 299–324.

Kossowska-Cezak U., Twardosz R., 2012b, Niezwykle gorące miesiące i sezony letnie w Europie Środkowej i Wschodniej (1951–2010). Część II, Niezwykle gorące miesiące letnie, Przegląd Geofizyczny, 57(3–4), 325–342.

Koźmiński Cz., Michalska B., 2010, Zmienność liczby dni gorących i upalnych oraz odczucia cieplne w strefie polskiego wybrzeża Bałtyku, Acta Agrophysica, 15(2), 347–357.

Latif M., Bönining C., Willebrand J., Biastoch A., Dengg J., Kenlyside N., Schwckendiek U., Madec G., 2006, Is the Thermohaline Circulation Changing? Journal of Climate, 19(18), 4631–4637, https://doi.org/10.1075/JCLI3876.1.

Latif M., Sun J., Visbeck M., Bordbar M.H., 2022, Natural variability has dominated Atlantic Meridional Overturning Circulation, Nature Climate Change, 12, 455–460, https://doi.org/10.1038/s41558-022-01342-4.

Marsz A.A., 2005, Czy cyrkulacja atmosferyczna jest zdeterminowana i przewidywalna? [w:] E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki (red.), Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, Monografie Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa, 32–51.

Marsz A.A., 2012, Cyrkulacja atmosferyczna w atlantycko-europejskim sektorze cyrkulacyjnym –schemat uwarunkowań i mechanizmów działania, [w:] Z. Bielec-Bąkowska, E. Łupikasza, A. Widawki (red.), Rola cyrkulacji atmosfery w kształtowaniu klimatu, Prace Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego nr 74, 101–117.

Marsz A.A., 2015a, Cyrkulacja termohalinowa na Atlantyku Północnym a temperatura powietrza w Polsce (1961–2010), Przegląd Geofizyczny, 60(3–4), 109–131.

Marsz A.A., 2015b, Model zmian powierzchni lodów morskich Arktyki (1979–2013) – Zmienne sterujące w modelu „minimalistycznym” i ich wymowa klimatyczna, Problemy Klimatologii Polarnej, 25, 249–334.

Marsz A.A., Matuszko D., Styszyńska A., 2024. Multiyear variability of cloud genera in Krakow in the context of changes in the thermal state of the North Atlantic, International Journal of Climatology, 44(4), 1154–1170, https://doi.org/10.1002/joc.8376.

Marsz A.A., Styszyńska A., 2019, Skala i przyczyny zmian temperatury najcieplejszych miesięcy roku nad obszarem Polski po roku 1988 [w:] Lorenc H., Chojnacka-Ożga L. (red.), Współczesne problemy klimatu Polski, IMGW-PIB, Seria Publikacji Naukowo-Badawczych, Warszawa, 9–26.

Marsz A.A., Styszyńska A., 2021a, Intensywność cyrkulacji termohalinowej na Atlantyku Północnym a susze w Polsce, Prace i Studia Geograficzne, 66.1, 63–80, https://doi.org/10.48128/pisg/2021-66.1-05.

Marsz A.A., Styszyńska A., 2021b, Zmiany usłonecznienia rzeczywistego w Polsce i ich przyczyny (1966-2018), Prace Geograficzne, 165, 23–52, https://doi.org/10.4467/2083311PG.21.008.14585.

Marsz A.A., Styszyńska A., 2023, Niestacjonarność przebiegu temperatury nad obszarem Europy – zmiana reżimu temperatury powietrza w Europie w latach 1987–1989 i jej przyczyny. Prace Geograficzne, 170, 83–111.

Marsz A.A., Styszyńska A., Krawczyk W.E., 2016, Długookresowe wahania przepływów głównych rzek w Polsce i ich związek z cyrkulacją termohalinową Atlantyku Północnego, Przegląd Geograficzny, 83(3), 295–316.

Matuszko D., Węglarczyk S., 2018, Long-term variability of the cloud amount and cloud genera and their relationship with circulation (Kraków, Poland), International Journal of Climatology, 38(S1), 1205–1220, https://doi.org/10.1002/joc.5445.

National Research Council. 2020, Climate Change: Evidence and Causes: Update 2020, Washington, DC: The National Academies Press, https://doi.org/10.17226/25733.

Ossó A., Sutton R., Shaffrey L., Dong B., 2018, Observational evidence of European summer weather patterns predictable from spring, PNAS, 115(1), 59–63, https://doi.org/10.1073/pnas.1713146114.

Ossó A., Sutton R., Shaffrey L., Dong B., 2020, Development, Amplification and Decay of Atlantic/European Summer Weather Patterns Linked to Spring Atlantic Sea Surface Temperatures, Journal of Climate, 33(14), 5939–5951, https://doi.org/10.1075/JCLI-D-19-0613.1.

Osuchowska-Klein B., 1978, Katalog typów cyrkulacji atmosferycznej, IMGW, Wyd. Komunikacji i Łączności, Warszawa.

Osuchowska-Klein B., 1991, Katalog typów cyrkulacji atmosferycznej 1976–1990, IMGW, Warszawa.

Piotrowicz K., 2007, Wieloletnie zróżnicowanie liczby nocy gorących w Krakowie [w:] K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.), Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych, IGiGP UJ, Kraków, 279–286.

Qasmi S., Sanchez-Gomez E., Rupricht-Robert Y., Boé J., Cassou C., 2022, Modulation of the Occurrence of Heatwaves over the Euro-Mediterranean Region by the Intensity of the Atlantic Multidecadal Variability. Journal of Climate, 34(3), 1099–1114, https://doi.org/10.1175/JCLI-D-19-0982.1.

Rossby C.G and Collaborators, 1939, Relation between variations in the intensity of the zonal circulation of the atmosphere and the displacements of the semi-permanent centers of action, Journal of Marine Research, 2(1), 38–55.

Russo S., Sillmann J., Fischer E.M., 2015, Top ten European heatwaves since 1950 and their occurrence in the coming decades, Environmental Research Letters, 10(12), 124003, https://doi.org/110.1088/1748-9326/10/12/124003.

Savichev A.I., Mironicheva N.P., Cepelev V.Yu., 2015, Osobennosti kolebanij atmosfernoj cirkulyacii v Atlantiko-evropejskom sektore polushariya v poslednie desyatiletiya, Uchenye zapiski Rossijskogo gosudarstvennogo gidrometeorologicheskogo universiteta, 39, 120–131.

Shaffrey L., Sutton R., 2006, Bjerknes compensation and the decadal variability of the energy transports in a coupled climate model, Journal of Climate, 19(7), 1167–1181, https://doi.org/10.1175/JCLI3652.1.

Sulikowska A., Wypych A., 2023, Ekstrema ciepła w zmieniającym się klimacie Europy: definicje, przyczyny, tendencje, skutki, Prace Geograficzne, 170, 47–82, https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.004.17492.

Sulikowska A., Wypych A., Woszczek I., 2016, Fale upałów latem 2015 roku i ich uwarunkowania cyrkulacyjne, Badania Fizjograficzne, Seria A, 67(A67), 205–223, https://doi.org/10.14746/bfg.2016.7.16.

Sutton R.T., Dong B., 2012, Atlantic Ocean influence on a shift in European climate in the 1990s, Nature Geoscience, 5(11), 788–792, https://doi.org/10.1038/ngeo1595.

Sutton R.T., Hodson D.L.R., 2005, Atlantic Ocean forcing of North American and European summer climate, Science, 309(5731), 115–118, https://doi.org/10.1126/science.1109496

Szyga-Pluta K., 2015, Circulation influence on cloudiness in Poznań, Quaestiones Geographicae, 34(3), 141–149, https://doi.org/10.1510/quageo-2015-0021.

Tomczyk A.M., 2014, Cyrkulacyjne uwarunkowania występowania fal upałów w Poznaniu, Przegląd Geograficzny, 86(1), 41–52.

Tomczyk, A.M.; Bednorz, E., 2016, Heat waves in Central Europe and their circulation conditions, International Journal of Climatology, 36(2), 770–782, https://doi.org/10.1002/joc.4381.

Tomczyk A.M., Owczarek M., 2020, Occurrence of strong and very strong heat stress in Poland and its circulation conditions, Theoretical and Applied Climatology, 139, 893–905, https://doi.org/10.1007/500704-019-02998-3.

Twardosz R., 2009, Fale niezwykłych upałów w Europie na początku XXI wieku, Przegląd Geofizyczny, 54(3–4), 193–204.

Ustrnul Z., Wypych A., 2011, Ekstremalne wartości temperatury powietrza w Polsce w świetle różnych klasyfikacji typów cyrkulacji, Prace i Studia Geograficzne, 47, 87–95.

Ustrnul Z., Wypych A., Czekierda D., 2021, Air temperature change [w:] M. Falarz (red.), Climate Change in Poland, Past, Present and Future, Springer Nature, Schwitzerland, 275–330.

Ustrnul Z., Wypych A., Henek E., Czekierda D., Walewander J., Kubacka D., Pyrc R., Czernecki B., 2014, Atlas zagrożeń meteorologicznych Polski, IMGW-PIB, Warszawa.

Weaver A.J., Marotzke J., Cummins P.F., Sarachik E.S., 1993, Stability and Variability of the Thermohaline Circulation, Journal of Physical Oceanography, 23(1), 39–60.

Wangengejm G.Ya., 1952. Osnovy makrocirkuylacionngo metoda dolgosrochnykh meteorologicheskikh prognozov dlya Arktiki. Trudy AANII, 34, Gidrometeoizdat, Leningrad.

Wibig J., 2018, Heat waves in Poland in the period 1951-2015: trends, patterns and driving factors, Meteorology, Hydrology and Water Management, 6(1), 1–9.

Wibig J., 2021, Hot Days and Heat Waves in Poland in the Period 1951–2019 and the Circulation Factors Favoring the Most Extreme of Them, Atmosphere, 12(3), 340, https://doi.org/10.3390/atmos12030340.

Wibig J., Podstawczyńska A., Rzepa M., Piotrowski R., 2009, Heatwaves in Poland-frequency, trends and relations to atmospheric circulation, Geographia Polonica, 82(1), 33–46.

Wójcik M., Miętus M., 2014, Niektóre cechy wieloletniej zmienności temperatury powietrza w Polsce (1951–2010), Przegląd Geograficzny, 86(3), 339–364.

Wrzesiński D., Marsz A.A., Styszyńska A., Sobkowiak L., 2019, Effect of the North Atlantic Thermohaline Circulation in Changes in Climate Conditions and River Flow in Poland, Water, MDPI, 11, 1622, https://doi.org/10.3390/w11081622.

Wypych A., Sulikowska A., Ustrnul Z., Czekierda D., 2017, Temporal Variability of Summer Temperature Extremes in Poland, Atmosphere, 8(3), 51, https://doi.org/110.3390/atmos8030051.

Xu P., Wang L., Liu Y., Chen W., Huang P., 2020, The record-breaking heat wave of June 2019 in Central Europe, Atmospheric Science Letters, 21(4), e964, https://doi.org/10.1002/asl.964.

Zvieriev A.S., 1977, Sinopticheskaya meteorologiya, wyd. 2, Gidrometeoizdat, Leningrad.

Strony internetowe

www1: Klimada 2.0, Liczba dni gorących (Tmax>25°C), https://klimada2.ios.gov.pl/liczba-dni-goracych-tmax25c/ (dostęp: 12.11.2023).

www2: https://meteomodel.pl/dane/średnie-miesięczne/ (dostęp: 12.11.2023).

www3: https://iridl.ldeo.columbia.edu/SOURCES/.NOAA/.NCDC/.ERSST/.version5/ (dostęp: 12.11.2023).

www4: https://iridl.ldeo.columbia.edu/SOURCES/.NOAA/.NCEP-NCAR/.CDAS-1/.MONTHLY/.Intrinsic/.PressureLevel/.phi/ (dostęp: 12.11.2023).

www5: https://iridl.ldeo.columbia.edu/SOURCES/.NOAA/.NCEP-NCAR/.CDAS-1/.MONTHLY/.Intrinsic/.MSL/.pressure/ (dostęp: 12.11.2023).

Informacje

Informacje: Prace Geograficzne, 2024, Zeszyt 174, s. 105-142

DOI: https://doi.org/10.4467/20833113PG.24.005.20678

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: Cyrkulacja termohalinowa Atlantyku Północnego a ekstremalnie wysoka temperatura powietrza nad obszarem Polski

Angielski: Thermohaline circulation of the North Atlantic and extremely high air temperature over Poland

Autorzy

Andrzej A. Marsz

https://orcid.org/0000-0002-1962-8004

Polskie Towarzystwo Geofizyczne
Polska

Anna Styszyńska

https://orcid.org/0000-0001-8763-9154

Stowarzyszenie Klimatologów Polskich
Polska

Publikacja: 2024

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY

Udział procentowy autorów:

Andrzej A. Marsz (Autor) - 50%

Anna Styszyńska (Autor) - 50%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 142

Liczba pobrań: 65

Pobierz xml