Burze i grady w Polsce

Zuzanna  Bielec-Bąkowska

Burze i grady w Polsce

Data publikacji: 10.06.2013

Prace Geograficzne, 2013 , Zeszyt 132, s. 99-132

https://doi.org/10.4467/20833113PG.13.005.1095

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Burze i grady w Polsce

Abstrakt

W pracy przedstawiono zróżnicowanie przestrzenne i zmienność czasową pojawiania się burz i opadów gradu w Polsce. W badaniach wykorzystano serie obserwacyjne z 24 stacji meteorologicznych z lat 1949 – 2006 oraz, w przypadku informacji o burzach, z 8 stacji z okresu 1885 – 2008. Stwierdzono, że nie można jednoznacznie potwierdzić ani wzrostu, ani liczby dni burzowych, ani liczby dni z opadem gradu w ostatnich dziesięcioleciach. Na większości stacji położonych na północny zachód od linii łączącej Śnieżkę i Suwałki liczba dni burzowych zmniejszała się, natomiast na stacjach leżących na południowy wschód od tej linii przeważały tendencje dodatnie. Ważną cechą przedstawianych zmian jest ich regionalne zróżnicowanie związane z dominującymi w danym obszarze sytuacjami synoptycznymi oraz wpływem lokalnych warunków przyrodniczych. Jest ono szczególnie silnie widoczne w rocznym przebiegu częstości badanych zjawisk. Na północy kraju okres ich największej częstości jest znacznie dłuższy, a liczba dni z burzą wyraźnie mniejsza i bardziej równomiernie rozłożona w czasie niż na południu Polski. R oczne maksimum występowania burz przypada na lato, ale występowały także ciągi lat, w których przypadało ono na wiosnę lub wczesną jesień. Dni z gradem występują natomiast głównie w miesiącach wiosennych ( kwiecień–czerwiec ), stanowiąc wtedy od 25 do 60 % ich częstości. Na stacjach położonych na północy i w zachodniej połowie kraju zaznacza się dominacja gradu występującego wiosną, na południu Polski natomiast jego przebieg jest bardziej wyrównany, a maksimum występowania częściej jest przesunięte w kierunku miesięcy letnich.

This paper is focuses on thunderstorms and hails in an attempt to address one of the most pressing issues in the debate on climate change, which is to understand sources of extreme meteorological and climatological phenomena. The study used records of observations at 24 weather stations covering the period 1949 – 2006 and thunderstorm details from eight stations in the period 1885 – 2008. The study identified no clear trend in the number of days with thunderstorms or with hails during the study period. For both phenomena there is a strong regional variation, both annually and in the long-term. This kind of spatial variation in the occurrence of thunderstorms and hails is characteristic of these phenomena in many areas of the world (Changnon 1988; Brázdil et al. 1998; Kuleshov et al. 2002). In Poland most of the stations that recorded a decrease in the number of days with thunderstorms after 1949 were found north of the line connecting Mt. Śnieżka in the southwest and the town of Suwałki in the northeast and the greatest decrease in this number was recorded in Słubice at 1.3 days per 10 years. A trend to an increase in the number of days with thunderstorms was observed south of the line. The greatest increase in the number of days with thunderstorms was recorded in Włodawa (1.7 days per 10 years), Lesko (1.6 days) and Katowice (1.1 days). Additionally, the study revealed that during the second part of XX century there was an increase in the number of days with thunderstorms in the cool half of the year at most of the stations involved. The pattern was particularly strong to the south of the Śnieżka-Suwałki line and in Szczecin. With the time scale expanded to the period 1885 – 2008, the changes are weaker, which clearly suggests that any patterns that emerge depend on the study period chosen. The spatial and temporal variabilities in the two phenomena are caused by the dominant types of atmospheric circulation and by regional differences in environmental conditions. Numerous authors have also suggested a link between changes in the occurrence of thunderstorms and hails and macroscale changes in the atmospheric circulation (Kamyshanova 1974; Changnon 1985). On the one hand, in some regions the influence of characteristic synoptic situations may be stronger than the dominant large-scale atmospheric circulation (Bielec-Bąkowska 2002, 2003), while on the other, local conditions are potentially an important factor leading to the free convection conducive to thunderstorms and hails. This seems to be a very important consideration in analysing hails, especially when they accompany thermal thunderstorms. An example is provided by an increased occurrence of these phenomena in an area of Poland that was up to 80 metres higher in altitude than an area, from which the air arrived (Zinkiewicz, Michna 1955; Koźmiński 1965). The annual pattern of hails occurrence seems to be its most significant characteristic. A springtime maximum dominates at stations in the north and in the western half of the country, while a far more even distribution with a maximum shifted towards the summer season is found in the south of Poland. The long-term record of days with hails was very even at most of the stations and periods with significantly higher or lower number of days with hail occurred at most of the stations simultaneously are also difficult to find.

Słowa kluczowe

burze, grady, zmienność wieloletnia, Polska

thunderstorms, hails, long-term variability, Poland

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Alexandersson H., 1986, A homogeneity test applied to precipitation data, Journal of Climatology, 6, 661 – 675.

Bebłot G., Hołda I., R orbek K., 2008, Trąba powietrzna w rejonie Częstochowy 20 lipca 2007 roku [ w : ] Ekstrema pogodowe w Polsce – obserwacje, pomiary, prognozy, M. Maciejewski, M. S. Ostojski ( red. ), I M G W, Warszawa, 23 – 40.

Beniston M., Stephenson D. B., 2004, Extreme climatic events and their evolution under changing climatic conditions, Global and Planetary Change 44, 1 – 9.

Bielec Z ., 1996, Występowanie burz w Krakowie w latach 1896 – 1995, praca magisterska, archiwum Zakładu Klimatologii UJ.

Bielec Z ., 1997, Opady burzowe w Krakowie w latach 1896 – 1995 [ w : ] Ekstremalne zjawiska meteorologiczne, hydrologiczne i oceanograficzne, I M G W, Warszawa.

Bielec Z ., 2001, Long-term variability of thunderstorms and thunderstorm precipitation occurrence in Cracow, Poland, in the period 1896-1995, Atmospheric Research, 56, 161 – 170.

Bielec Z ., Kolendowicz L., 2001, Problems connected with the observation and climatological elaborations of thunderstorms, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Lublin, B 55/56( 7 ), 59 – 65.

Bielec-Bąkowska Z ., 2002, Zróżnicowanie przestrzenne i zmienność wieloletnia występowania burz w Polsce ( 1949 – 1998 ), Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 160.

Bielec-Bąkowska Z ., 2003, Long-term variability of thunderstorms occurrence in Poland in the 20th century, Atmospheric Research, 67 – 68, 35 – 52.

Bielec-Bąkowska Z ., 2010, Występowanie gradu w Polsce w świetle cyrkulacji atmosfery w latach 1966 – 2006 [ w : ] T. Ciupa, R . Suligowski ( red. ), Woda w badaniach geograficznych, Instytut Geografii Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce, 367 – 382.

Bielec-Bąkowska Z ., Łupikasza E ., 2009, Long-term precipitation variability on thunderstorm days in Poland ( 1951 – 2000 ), Atmospheric Research, 93, 506 – 515.

Brázdil R ., Štěpánek P., Vais T., 1998, Časová a prostorová analýza bouŕek, krupobiti a extrémnich srážek v jižni části Moravy v obdobi 1946 – 1995, Meteorologickié zprávy, 51, 2, 45 – 52.

Changnon S. A., 1985, Secular variations in thunder-day frequencies in the Twentieth Century, Journal of Geophysical Research, 90, D4, 6181 – 6194.

Changnon S. A., 1988, Climatography of thunder events in the conterminous United States. Part I : Temporal aspects, Journal of Climate, 1, 389 – 398.

Changnon S. A., 2001, Thunderstorm rainfall in the conterminous United States, Bulletin of the American Meteorological Society, 82, 1925 – 1940.

Changnon S. A., Changnon D., 2001, Long-term fluctuations in thunderstorm activity in the United States, Climate Change, 50, 489 – 503.

Chromá K., Brázdil R ., Tolasz R ., 2005, Spatio-temporal variability of halistorms for Moravia and Silesia in the summer half-year of the period 1961 – 2000, Meteorologický časopis, 8, 65 – 74.

Dai A., 2001a, Global precipitation and thunderstorm frequencies. Part I : Sesonal and interannual variations. Journal of Climate, 14, 1092 – 1111.

Dai A., 2001b, Global precipitation and thunderstorm frequencies. Part II : diurnal variations. Journal of Climate, 14, 1112 – 1128.

Dobrovolný P., Brázdil R , 2003, Documentary evidence on strong winds related to convective storms in the Czech Republik since AD 1500, Atmospheric Research, 67 – 68, 95 – 116.

Dupuy, J., 1995, Precipitations orageusses dans l’agglomeration Lilloise, Cahiers de Geographie Physique, 10, Universite des Sciences et Technologies de Lille, 17 – 32.

Easterling D. R., E vans J. L., Groisman P. Ya., Karl T. R., Kunkel K. E., Ambenje P., 2000, Observed variability and trends in extreme climate events : a brief review, Bulletin of the American Meteorological Society, 81, 417 – 425.

Etkin D., Brun S. E ., Shabbar A., Joe P., 2001, Tornado climatology of Canada revisited : tornado activity during different phases of ENSO, International Journal of Climatology, 21, 915 – 938.

Fraile R ., Berthet C., Dessent J., Sánchez J.L., 2003, Return period of severe hailfalls computed from hailpad data, Atmospheric Research, 67 – 68, 189 – 202.

Grabowska K., 2001, Zmienność aktywności burzowej w niektórych regionach geograficznych Polski, Prace i Studia Geograficzne UW, 29, 181 – 190.

Grabowska K., 2002, Burze w Polsce i ich uwarunkowania, praca doktorska, Z akład Klimatologi WGSR, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.

Grabowska K., 2005, Tendencje zmian i prognozy aktywności burzowej w Polsce [ w : ] E. Bogdanowicz, U. Kossowska-Cezak, J. Szkutnicki ( red. ), Ekstremalne zjawiska hydrologiczne i meteorologiczne, IMGW, Warszawa, 385 – 391.

Huff F. A., Changnon S.A., 1973, Urban influences on precipitation and storms, Journal of Applied Meteorology, 12, 698 – 708.

I P C C, 2007, Climate Change 2007 : The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [ S. Solomon, D. Quin, M. Manning, Z . Chen, M. Marquis, K. B. Averyt, M. Tignor, H. L. Miller ( eds. ) ]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, N Y, U S A, 996.

Kamyshanova V.A., 1974, Thunderstorm activity over U S R R and its relationship with atmospheric circulation types in the Northen Hemisphere [ w : ] Studies in Atmospheric Electricity, Leningrad, 14 – 22.

Kolendowicz L., 1996, Burze na obszarze Polski Północno-Zachodniej w świetle częstości występowania różnych typów cyrkulacji atmosfery, Zeszyty I G i P Z P A N, 39, 1 – 115.

Kolendowicz L., 2005, Wpływ cyrkulacji atmosferycznej oraz temperatury i wilgotności powietrza na występowanie dni z burzą na obszarze Polski, Wydawnictwo Naukowe U A M, Poznań.

Kolendowicz L., 2007, Wpływ cyrkulacji atmosferycznej na występowanie dni z burzą w Poznaniu w latach 1951 – 2000, Badania Fizjograficzne nad Polską Z achodnią, Seria A – Geografia Fizyczna, 58, 79 – 87.

Koźmiński Cz., 1965, Próba wydzielenia obszarów źródłowych tworzenia się termicznych burz gradowych na terenie województwa kieleckiego, Przegląd Geograficzny, 37, 3, 521 – 532.

Koźmiński Cz., R ytel M., 1963, Próba wykreślenia izarytm prawdopodobieństwa wystąpienia burz gradowych w Polsce na podstawie lat 1947 – 1960, Czasopismo Geograficzne, 34, 1, 51 – 60.

Kuleshov Y., de Hoedt G., Wright W., Brewster A., 2002, Thunderstorm distribution and frequency in Australia, Australian Meteorological Magazine, 51, 145 – 154.

Lewińska J., 1964, Wyjątkowy przypadek opadu burzowego na obszarze Krakowa, Gazeta Obserwatora PIHM, Warszawa, 3, 10 – 12.

Nosova A. M., 1989, Mnogoletnije izmenenija intensivnosti grovoj dejatelnosti, Meteorologia i Gidrologia. 3, 106 – 109.

Pelz J., 1977, Die Gewitter im Berliner Raum, Met. Abh., Neue Folge Serie A Monographien, 1, 3, Berlin.

Pruchnicki J., 1999, W sprawie pojęć dotyczących globalnych zmian klimatu, Wiadomości I M G W, 22, 4, 35 – 42.

Schüepp M., 1980, Gewitter und Hagel, Klomatologie der Schweiz, 25/K.

Simeonov P., Georgiev Ch. G., 2003, Severe wind/hail storms over Bulgaria in 1999-2001 period : synoptic- and meso-scale factors for generation, Atmospheric Research, 67 – 68, 629 – 643.

Šálek M., 1994, Silné bouřky na Moravě spojené s výskytem tromby v obci Lanžhot dne 26.5.1994, Meteorologickié zprávy, 47, 172 – 177.

Šálek M., 2001, Výskyt tornáda v obci Studnice dne 19 dubna 2000, Meteorologickié zprávy, 54, 8 – 15.

Štěpánek P., 2006, An-Clim – software for time series analysis ( for Windows ), Department of geography, Faculty of Natura Science, Masaryk University, Brno. 1.47MB. Available at http ://www.climahom.eu/AnClim.html. ( data dostępu : 9 września 2010 ).

Stopa M., 1962, Burze w Polsce, Prace Instytutu Geografii PAN, 34, 109 – 179.

Stopa M., 1965, Podział Polski na regiony Burzowe, Przegląd Geograficzny, 37, 4, 659 – 665.

Twardosz R ., 2005, Dobowy przebieg opadów atmosferycznych w ujęciu synoptycznym i probabilistycznym na przykładzie Krakowa ( 1886 – 2002 ), Kraków, s. 176.

Twardosz R ., Niedźwiedź T., Łupikasza E ., 2010a, The influence of atmospheric circulation on the type of precipitation ( Kraków, southern Poland, Theoretical and Applied Climatology, 104, 233 – 250.

Twardosz R ., Niedźwiedź T., Łupikasza E ., 2010b, Burze w Krakowie i ich uwarunkowania cyrkulacyjne [ w : ] T. Ciupa, R . Suligowski ( red. ), Woda w badaniach geograficznych, Instytut Geografii Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce, 303 – 313.

Twardosz R ., Niedźwiedź T., Łupikasza E ., 2011, Zmienność i uwarunkowania cyrkulacyjne występowania postaci i typów opadów atmosferycznych na przykładzie Krakowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Wisner B., Blaikie P., Cannon T., Davis I., 2004, At Risk : Natural hazards, people’s vulnerability and disasters, Routledge, New York.

Wiszniewski W., 1949, O burzach w Polsce, Gazeta Obserwatora P I H M, 6, 9 – 12.

Zinkiewicz W., Michna E ., 1955, Częstość występowania gradów w woj. Lubelskim w zależności od warunków fizjograficznych, Annales U M C S, Sectio B, 10, 5, 224 – 267.

Informacje

Informacje: Prace Geograficzne, 2013 , Zeszyt 132, s. 99-132

DOI: https://doi.org/10.4467/20833113PG.13.005.1095

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: Burze i grady w Polsce

Angielski: Thunderstorms and hails in Poland

Autorzy

Zuzanna Bielec-Bąkowska

Katedra Klimatologii Uniwersytet Śląski, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec

Publikacja: 10.06.2013

Status artykułu: Otwarte

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Zuzanna Bielec-Bąkowska (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 4313

Liczba pobrań: 5296

Burze i grady w Polsce

Pobierz xml