FAQ

Uwagi o (nie)przydatności konceptu homo sovieticus na przykładzie badań wśród białoruskich kołchoźników

Data publikacji: 2018

Prace Etnograficzne, 2017, Tom 45, Numer 4, s. 415 - 428

https://doi.org/10.4467/22999558.PE.17.021.8680

Autorzy

Anna Engelking
Instytut Slawistyki PAN
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Uwagi o (nie)przydatności konceptu homo sovieticus na przykładzie badań wśród białoruskich kołchoźników

Abstrakt

Some remarks about the (un)usefulness of the concept of homo sovieticus according to the reasearch on Belarusian kolkhoz villagers.

The author on the grounds of her ethnographic field research in kolkhoz villages in Belarus negatively verifies the established, orientalising concept of homo sovieticus as a possible tool of interpretation. She concentrates on the relation between the kolkhoz inhabitants and the authorities at both the local and the state level. She argues that in the kolkhozniks’ worldview the authorities at both levels are a modern variant of a feudal pattern of the “good master”. The concept of homo sovieticus has been constructed to grasp the psychological effects of long-term living under the rule of the authoritarian Soviet system: fearing the authorities and having a slave-like approach to them. The Belarusian villagers have rather functioned in a symbiosis with the authorities, based on a feudal principle of hierarchical complementarity. As the imaginary of the kolkhozniks reflects the archaic, sacral content of the more distant past, it seems more adequate to define them as homo (post)traditional or homo (post)feudalism.

Bibliografia

Broda M.

2007 Archaiczne uwikłania i mentalno-społeczne korelaty sakralizacji władzy w Rosji, w: A. Andrusiewicz (red.), Polska i jej wschodni sąsiedzi, Studia Wschodnioznawcze, t. 8, Rzeszów, s. 250–257.

Buchowski M.

2006 The Specter of Orientalism in Europe: From Exotic Other to Stigmatized Brother, „Anthropological Quarterly”, vol. 79, no. 3, p. 463–482.

2008 Widmo orientalizmu w Europie. Od egzotycznego Innego do napiętnowanego swojego, „Recykling Idei”, nr 10, s. 98–107.

Dunaeva V.

2012 „Prosty sowiecki człowiek” a „człowiek radziecki”: analiza porównawcza badań rosyjskich i polskich socjologów, w: M. Głowacka-Grajper, R. Wyszyński (red.), 20 lat rzeczywistości poradzieckiej. Spojrzenie socjologiczne, Warszawa, s. 65–75.

Engelking A.

2012 Kołchoźnicy. Antropologiczne studium tożsamości wsi białoruskiej na przełomie XX i XXI wieku, Toruń.

Humphrey C.

2010 Koniec radzieckiego życia. Ekonomie życia codziennego po socjalizmie, przeł.
A. Halemba, Kęty.

Kubik J.

2012 Homo Sovieticus and Vernacular Knowledge, w: M.J. Aronoff, J. Kubik, Anthropology and Political Science, New York–Oxford, s. 240–278.

Lewada J. (red.)

1993 Sowietskij prostoj czełowiek: Opyt socyalnogo portrieta na rubieże 90-ch godow, Moskwa.

Lewada J.

2000 Homo Post-Sovieticus, „Obszcziestwiennyje nauki i sowriemiennost’”, nr 6,
s. 5–24.

Malewska-Szałygin A.

2008 Wyobrażenia o państwie i władzy we wsiach nowotarskich 1999–2005, Warszawa.

Mauss M.

1973 Szkic o darze. Forma i podstawa wymiany w społeczeństwach archaicznych, przeł. K. Pomian, w: tegoż, Socjologia i antropologia, Warszawa, s. 209–415.

Obrębski J.

2007a Polesie archaiczne, w: J. Obrębski, Polesie. Studia etnosocjologiczne, t. 1, oprac.
A. Engelking, Warszawa, s. 33–185.

2007b Dzisiejsi ludzie Polesia, w: J. Obrębski, Polesie. Studia etnosocjologiczne, t. 1, oprac. A. Engelking, Warszawa, s. 276–318.

Rakowski T.

2009 Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy. Etnografia człowieka zdegradowanego, Gdańsk.

Sztompka P.

2000 Trauma wielkiej zmiany. Społeczne koszta transformacji, Warszawa.

Taylor C.

1995 Źródła współczesnej tożsamości, przeł. A. Pawelec, w:  K. Michalski (red.), Tożsamość w czasach zmiany. Rozmowy w Castel Gandolfo, Kraków, s. 9–21.

Thomas W.I., Znaniecki F.

1976 Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1, Organizacja grupy pierwotnej, przeł.
M. Metelska, Warszawa.

Tischner J.

2005 Etyka solidarności oraz Homo Sovieticus, Kraków.

Zinowiew A.

1984 Homo sovieticus, przeł. S. Deja, Londyn.

1986 Homosos, przeł. S. Deja, Warszawa.

Rozmówcy

B06Kos.AL: mężczyzna, l. ok. 60, prawosławny; m. gm. Kosów, rej. iwacewicki, obw. brzeski; rozm. A. Engelking, 2006.

B99Dreb.EJ: kobieta, l. 59, prawosławna; Drebsk, gm. Kożangródek, rej. łuniniecki, obw. brzeski; rozm. A. Engelking i O. Łobaczewska, 1999.

G97Dyl.BS: kobieta, l. 62, katoliczka; Dylewo, gm. Wawiórka, rej. lidzki, obw. grodzieński; rozm. M. Just, 1997.

G97Mac.WR: kobieta, l. 66, katoliczka; Maciasy, gm. Małe Możejkowo, rej. lidzki, obw. grodzieński; rozm. D. Kołakowska, 1997.

G98Bl.JWM: kobieta i mężczyzna, l. 68 i 74, katolicy; Bieluńce, gm. Nacza, rej. woronowski, obw. grodzieński; rozm. A. Engelking, 1998.

H03Aksndr.JD: kobieta, l. 75, prawosławna; Aleksandrowka, gm. Małe Auciuki, rej. kalinkowicki, obw. homelski; rozm. R. Kabaczij, E. Maźko, 2003.

H03Aleks.HAK: kobieta, l. 70, prawosławna; w. gm. Aleksicze, rej. chojnicki, obw. homelski; rozm. A. Engelking, R. Kabaczij, 2003.

H03Hlin.PK: mężczyzna, l. 76, prawosławny; Hliniszcze, gm. Aleksicze, rej. chojnicki, obw. homelski; rozm. J. Korykaṷ, P. Koszman, 2003.

H03Jur.PP: kobieta, l. 79, prawosławna; w. gm. Jurewicze, rej. kalinkowicki, obw. homelski; rozm. I. Alunina, O. Linkiewicz, 2003.

H03Mauc.HJ: mężczyzna, l. 64, prawosławny; w. gm. Małe Auciuki, rej. kalinkowicki, obw. homelski; rozm. A. Engelking, S. Czuwak, 2003.

H03Mauc.MB: mężczyzna, l. 79, prawosławny; w. gm. Małe Auciuki, rej. kalinkowicki, obw. homelski; rozm. I. Alunina, O. Linkiewicz, 2003.

H03Rom.JP: mężczyzna, l. ok. 40, prawosławny; Romanowka, gm. Słoboda, rej. mozyrski, obw. homelski; rozm. S. Czuwak, 2003.

Informacje

Informacje: Prace Etnograficzne, 2017, Tom 45, Numer 4, s. 415 - 428

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Uwagi o (nie)przydatności konceptu homo sovieticus na przykładzie badań wśród białoruskich kołchoźników

Angielski:

Some Remarks about the (Un)usefulness of the Concept of Homo Sovieticus according to the reasearch on Belarusian kolkhoz villagers

Autorzy

Instytut Slawistyki PAN

Publikacja: 2018

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Anna Engelking (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski