Geneza i losy serbskich idei anarchistycznych przed i po 1918 roku
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEGeneza i losy serbskich idei anarchistycznych przed i po 1918 roku
Data publikacji: 21.12.2020
Kultura Słowian, 2020, Tom XVI, s. 241 - 256
https://doi.org/10.4467/25439561KSR.20.012.13301Autorzy
Geneza i losy serbskich idei anarchistycznych przed i po 1918 roku
The Origin and the Fate of Serbian Anarchistic Ideas Before and After 1918
This paper discusses sociohistorical factors and syncretic ideological sources of the Serbian anarchistic thought (from 1860’s) as well as its evolution and gradual disappearing in 20th century. Especially such specific elements as ties with local fraction of the Narodnikism, agraristic egalitarianism, criticism of the monarchistic state institutions and syndicalism are underlined. Also the reevaluating of these views (particularly antietatism) in the conditions of constructing of the new Yugoslav state after 1918 is investigated. The examples presented here confirm the thesis that after initial popularity of the anarchistic slogans (among others Mita Cenić and Krsta Cicvarić) in post-Versailles Yugoslavia this ideology was disarmed (except for Rodoljub Čolaković’s case ) and absorbed by the centralised communist movement.
Key words: Serbia, Yugoslavia, The Treaty of Versailles, anarchism, state idea
Streszczenie:
W referacie omawia się uwarunkowania społeczno-historyczne oraz synkretyczne źródła ideowe serbskiej myśli anarchistycznej (od lat sześćdziesiątych XIX w.), a także jej ewolucję i stopniowe zanikanie w XX w. Wskazuje się zwłaszcza na takie czynniki specyficzne jak związki z lokalnym odłamem narodnictwa, agrarystycznym egalitaryzmem i krytyką instytucji monarchistycznego państwa czy syndykalizmem, po czym śledzi przewartościowania tych poglądów (zwłaszcza antyetatyzmu) w warunkach budowania nowego państwa jugosłowiańskiego po 1918 r. i później. Przedstawione przykłady potwierdzają tezę iż po początkowej popularności haseł anarchistycznych (Mita Cenić czy Krsta Cicvarić) w powersalskiej Jugosławii ideologia ta została rozbrojona (poza fenomenem Rodoljuba Čolakovicia) i wchłonięta przez scentralizowany ruch komunistyczny.
Anarchosyndykalizm. Strajki. Powstania. Rewolucje. 1892-1990, red. R. Górski, Poznań – Kraków, Inicjatywa Pracownicza, 2006, 227 ss.
Baszkiewicz J., Nowy człowiek, nowy naród, nowy świat: mitologia i rzeczywistość rewolucji francuskiej, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1993, 430 ss.
Bikar F., Uloga Ervina Szabóa u radničkom pokretu Mađara i nemađarskih naroda Ugarske od 1900 do 1918, „Zbornik Historijskog instituta JAZU”, 1963, nr 5, ss. 223-346.
Bogdanović M., Srpski radnički pokret 1903-1914: naličje legende, Zagreb, Globus, 1989, 368 ss.
Cekić N., Država između anarhije i utopije, Beograd, Službeni glasnik, 2007, 229 ss.
Cenić D.M., Izabrani spisi, t. 1-2, red. L. Perović, Beograd, Rad, 1988, 347+346 ss.
Čubrilović V., Istorija političke misli u Srbiji XIX veka, Beograd, Prosveta, 1958, 430 ss.
Despotović Lj., Srpska politička moderna. Srbija u procesima političke modernizacije 19. veka, Novi Sad, Stilos, 2003, 278 pp.
Filozofia społeczna narodnictwa rosyjskiego: wybór pism, red. A. Walicki, t. 1, Warszawa, Książka i Wiedza, 1965, 311 pp.
Frolov V., Vidovdan 2019 i Versajski sporazum, [w:] https://www.koreni.rs/vidovdan-2019-i-versajski-sporazum [dostęp: 04.11.2019].
Grinberg D., Ruch anarchistyczny w Europie Zachodniej 1870-1914, Warszawa, PWN, 1994, 365 ss.
Kardelj E., Pravci razvoja političkog sistema socijalističkog samoupravljanja, Beograd, Komunist, 1977, 222 ss.
Knežević R., Direktaši: revolucionarno-sindikalistička struja unutar Srpske socijaldemokratske partije 1906-1912, „Tokovi istorije” 2014, nr 2, ss. 55-82.
Kropotkin P., Anarhizam i moral, tłum. Z. Đinđić, J. Široka, Beograd, Prosveta, 1984, 271 ss.
Laskowski P., Szkice z dziejów anarchizmu, Warszawa, Muza, 2007, 571 ss.
Mirić S., Hronologija radničkog pokreta u Srbiji, knj. 2 – 1919-1941, Beograd, Nolit, 1969, 396 ss.
Perović L., Između anarhije i autokratije. Srpsko društvo na prelazima vekova (XIXXXI), Beograd, Helsinški odbor za ljudska prava u Srbiji, 2006, 435 ss.
Protić M., Dimitrije Tucović i anarhosindikalisti u srpskom radničkom pokretu, „Književnost” 1958, nr 2, ss. 137-153.
Rydzewski W., Powrót Bakunina: szkice o „rosyjskiej idei” i mitach lewicy, Kraków, BUS, 1993, 168 ss.
Sindikalni pokret u Srbiji (1903-1919), red. E. Hasanagić, Beograd, Rad, 1958, 621 ss.
Sloboda, jednakost, solidarnost. Izazovi i perspektive savremene levice u Srbiji, red. I. Mladenović, M. Timotijević, Beograd, Friedrich Ebert Stiftung, 2008, 392 ss.
Šljukić S., Janković D., Selo u sociološkom ogledalu, Novi Sad, Mediterran Publishing, 2015, 329 ss.
References
Baszkiewicz J., Nowy człowiek, nowy naród, nowy świat: mitologia i rzeczywistość rewolucji francuskiej [New Man, New Nation, New World: The French Revolution in Myth and Reality], Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1993, 430 pp.
Bikar F., Uloga Ervina Szabóa u radničkom pokretu Mađara i nemađarskih naroda Ugarske od 1900 do 1918 [The Role of Ervin Szabó in the Workers’ Movement of Hungarian and non-Hungarian Nations from 1900 to 1918], „Zbornik Historijskog instituta JAZU” 1963, vol. 5, pp. 223-346.
Bogdanović M., Srpski radnički pokret 1903-1914: naličje legende [The Serbian Workers’ Movement 1903-1904: Another Side of the Legend], Zagreb, Globus, 1989, 368 pp.
Cekić N., Država između anarhije i utopije [The State Between Anarchy and Utopia], Beograd, Službeni glasnik, 2007, 229 pp.
Cenić D.M., Izabrani spisi [Selected Works], vol. 1-2, L. Perović (Ed.), Beograd, Rad, 1988, 347+346 pp.
Čubrilović V., Istorija političke misli u Srbiji XIX veka [History of Political Thought in 19th Century Serbia], Beograd, Prosveta, 1958, 430 pp.
Despotović Lj., Srpska politička moderna. Srbija u procesima političke modernizacije 19. veka [Serbian Political Modernity. Serbia in the Processes of 19th Century Modernization], Novi Sad, Stilos, 2003, 278 pp.
Frolov V., Vidovdan 2019 i Versajski sporazum [Vidovdan 2019 and the Treaty of Versailles], https://www.koreni.rs/vidovdan-2019-i-versajski-sporazum [accessed: 04.11.2019].
Górski R. (ed.), Anarchosyndykalizm. Strajki. Powstania. Rewolucje. 1892–1990 [Anarcho-syndicalism. Strikes. Revolts. Revolutions. 1892-1990], Poznań – Kraków, Inicjatywa Pracownicza, 2006, 227 pp.
Grinberg D., Ruch anarchistyczny w Europie Zachodniej 1870-1914 [The Anarchist Movement in Western Europe 1870-1914], Warszawa, PWN, 1994, 365 pp.
Hasanagić E. (ed.), Sindikalni pokret u Srbiji (1903-1919) [The Syndicalist Movement in Serbia (1903-1919)], Beograd, Rad, 1958, 621 pp.
Kardelj E., Pravci razvoja političkog sistema socijalističkog samoupravljanja [The Trends of Development of the Political System of Socialist Self-management]. Beograd, Komunist, 1977, 222 pp.
Knežević R., Direktaši: revolucionarno-sindikalistička struja unutar Srpske socijaldemokratske partije 1906-1912 [Direktaši: the Revolutionary Syndicalism Trend Inside the Serbian Social Democratic Party 1906-1912], ”Tokovi Istorije”, 2014, vol. 2, pp. 55-82.
Kropotkin P., Anarhizam i moral [Anarchism and Morality], Transl. Z. Đinđić, J. Široka, Beograd, Prosveta, 1984, 271 pp.
Laskowski P., Szkice z dziejów anarchizmu [Sketches about History of Anarchism]. Warszawa, Muza, 2007, 571 pp.
Mirić S., Hronologija radničkog pokreta u Srbiji, knj. 2 – 1919-1941 [Chronology of the Workers’ Movement in Serbia, vol. 2], Beograd, Nolit, 1969, 396 pp.
Mladenović I., Timotijević M. (eds.) Sloboda, jednakost, solidarnost. Izazovi i perspektive savremene levice u Srbiji [Freedom, Equality, Solidarity and Internationalism: Challenges and Perspectives of the Modern Left Wing Parties in Serbia], Beograd, Friedrich Ebert Stiftung, 2008, 392 pp.
Perović L., Između anarhije i autokratije. Srpsko društvo na prelazima vekova (XIXXXI) [Between Anarchy and Autocracy. Serbian Society at the Turn of Centuries (XIX-XXI)], Beograd, Helsinški odbor za ljudska prava u Srbiji, 2006, 435 pp.
Protić M., Dimitrije Tucović i anarhosindikalisti u srpskom radničkom pokretu [Dimitrije Tucović and the Anarcho-syndicalists in the Serbian Workers’ Movement], ”Književnost” 1958, vol. 2, pp. 137-153.
Rydzewski W, Powrót Bakunina: szkice o „rosyjskiej idei” i mitach lewicy [Return of Bakunin: Sketches About the „Russian Idea” and the Left Party Myths], Kraków, BUS, 1993, 168 pp.
Šljukić S., Janković D., Selo u sociološkom ogledalu [The Rural in the Sociological Mirror], Novi Sad, Mediterran Publishing, 2015, 329 pp.
Walicki A. (ed.), Filozofia społeczna narodnictwa rosyjskiego: wybór pism [The Russian Narodnichestvo Social Philosophy: Selected Writings], vol. 1, Warszawa, Książka i Wiedza, 1965, 311 pp.
Informacje: Kultura Słowian, 2020, s. 241 - 256
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Geneza i losy serbskich idei anarchistycznych przed i po 1918 roku
The Origin and the Fate of Serbian Anarchistic Ideas Before and After 1918
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Bankowa 12, 40-007 Katowice
Publikacja: 21.12.2020
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 1089
Liczba pobrań: 749