FAQ

O instytucji dożywocia na przykładzie małżeństwa Jana Klemensa i Izabeli Branickich

Data publikacji: 14.06.2016

Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 9 (2016), Tom 9, Zeszyt 1, s. 39 - 66

https://doi.org/10.4467/20844131KS.16.003.5075

Autorzy

Karol Łopatecki
Uniwersytet w Białymstoku, ul. Marii Skłodowskiej-Curie 14, 15-097 Białystok
https://orcid.org/0000-0002-7921-9421 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

O instytucji dożywocia na przykładzie małżeństwa Jana Klemensa i Izabeli Branickich

Abstrakt

The article describes the institution of Jointure, which was present in the Polish Crown. This institution provided the possibility to mutual demise to a spouse the usufruct and collection of income from assets (movable and immovable property), without the possibility of taking action violating the rights of owners. People could pass both pledged and unpledged assets and estate. A characteristic feature of this institution was, that the legislation was imprecisely regulated, which had enormous impact on common law and jurisprudence. In the article I analyse in detail the process of applying the law from the moment on November 12, 1748 when Klemens Branicki signed the marriage contract with Stanislaw Ciołek Poniatowski and Konstancja Poniatowska of the Czartoryski. An agreement of Jointure was prepared 10 days later, in which Izabela and Jan Klemens Branicki endowed each other with all of their assets. This agreement was signifi cantly modifi ed by the hetman in his will in 1769. After the death of the Castellan of Cracow a long lawsuit began between his successors and the widow – Izabela. The lawsuit was finally settled in 1800. The most important procedural step was a decision handed down by a special court authorised by the constitution in 1774.

Bibliografia

Pobierz bibliografię
Źródła archiwalne

Archiwum Główne Akt Dawnych: Archiwum Branickich z Białegostoku, sygn. 90, 94, 95.

Archiwum Główne Akt Dawnych: Archiwum Radziwiłłów, dz. V, sygn. 1344.

Archiwum Główne Akt Dawnych: Archiwum Radziwiłłów, dz. XI, sygn. 123.

Archiwum Główne Akt Dawnych: Archiwum Roskie, sygn. 122.

Archiwum Główne Akt Dawnych: Archiwum Roskie, Korespondencja, sygn. LXV/1.

Archiwum Główne Akt Dawnych: Akta majątkowo-prawne, sygn. 115.

Archiwum Główne Akt Dawnych: Metryka Koronna, sygn. 263; S27.

Archiwum Narodowe w Krakowie, Oddział na Wawelu: Zbiór Zygmunta Glogera, sygn. 14, 41, 90.

Archiwum Państwowe w Białymstoku: Instytut Panien Szlacheckich, sygn. 2.

Archiwum Państwowe w Białymstoku: Kamera Wojny i Domen, sygn. 106, 2309, 2318, 2494.

Biblioteka Jagiellońska, sygn. 6754.

Narodowy Instytut Dziedzictwa: Teki Glinki, sygn. 141, 146, 178, 215, 284, 285, 287, 291, 308, 316, 363, 367, 370, 373, 377, 419.

Цeнтрaльний дeржaвний icторичний aрхiв Укрaïни, м. Киïв: f. 241, dział II, sygn. 1, 7.

Цeнтрaльний дeржaвний icторичний aрхiв Укрaïни, м. Киïв: f. 250, dział II, sygn. 296.

Львівська національна наукова бібліотека України імені В.Стефаника: f. 4, dział I, sygn. 1657.

Львівська національна наукова бібліотека України імені В.Стефаника: f. 141, dział II, sygn. 77.

Źródła drukowane

Furtak T., Ceny w Gdańsku w latach 1701–1815, Lwów 1935.

Kitowicz J., Pamiętnik, czyli historia Polski, oprac. P. Matuszewska, Warszawa 1971.

Konsytutcye publiczne seymu extraordynaryinego warszawskiego pod węzłem Generalney Konfederacyi Oboyga Narodów trwaiącego roku 1773 dnia 19 kwietnia zaczętego, a z limity y sześciu prorogacyi w roku 1775 […] skończonego, t. I, Warszawa 1775.

Krzysztof Wiesiołowski h. Ogończyk i jego testament, oprac. T. Jaszczołt, G. Ryżewski, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego” 2013, t. 19.

Listy Ignacego Sobolewskiego do Marcina Badeniego z lat 1817–1822, oprac. K. Stachowska, „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie” 1963, t. 9.

Łochowski S., Regulæ juris et loci communes forenses, Kraków 1727.

Matuszewicz M., Diariusz życia mego, t. III, oprac. B. Królikowski, Warszawa 1986.

Ostrowski T., Prawo cywilne albo szczegolne narodu polskiego, t. I, Warszawa 1784.

Pałac Branickich w Białymstoku, t. I,Inwentarze z XVII i XVIII stulecia, cz. 12, oprac. K. Łopatecki, W. Walczak, Białystok 2012.

Powszechne prawo kraiowe dla państw pruskich, cz. 1, t. I, Poznań 1826.

Projekt prawa prowincjalnego Obwodu Białostockiego z 1811 roku, oprac. K. Łopatecki, M. Piłaszewicz-Łopatecka, Białystok–Oświęcim 2015.

Protokół albo opisanie zaszłych czynności na delegacji od stanów Rzeczypospolitej na sejmie ekstraordynaryjnym warszawskim […] dnia 19 V 1773 roku wyznaczonej, Warszawa 1775.

Puncta in iudiciis terrestribus et castrensibus observanda a. 1544 conscripta, red. M. Bobrzyński [w:] Starodawne prawa polskiego pomniki, t. VII, Cracovia 1882.

Testamenty szlachty krakowskiej XVII–XVIII w. Wybór tekstów źródłowych z lat 1650–1799, oprac. A. Falniowska-Gradowska, Kraków 1997.

Volumina Constitutionum, t. I, vol. 1, oprac. S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa 1996.

Volumina Constitutionum, t. I, vol. 2, oprac. W. Uruszczak, S. Grodziski, I. Dwornicka, Warszawa 2000.

Volumina Legum, t. II, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1859.

Volumina Legum, t. III, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1859.

Volumina Legum, t. IV, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1859.

Volumina Legum, t. VII, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1860.

Volumina Legum, t. VIII, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1860.

Zawadzki T., Processus iudiciarius Regni Poloniae, Warszawa 1647.

Zbior rezolucyi Rady Nieustaiącey potrzebnych do wiadomosci juryzdykcyi sądowych y obywatelow oboyga narodow od seymu 1782 do seymu 1784 roku zebrany, Warszawa 1786.

Zbior rezolucyi Rady Nieustaiącey potrzebnych do wiadomosci juryzdykcyi sądowych y obywatelow oboyga narodow od seymu 1784 do seymu 1786 roku zebrany, Warszawa 1788.

Zbior rezolucyi Rady Nieustaiącey potrzebnych do wiadomości juryzdykcyi sądowych oboyga Narodów, od seymu 1776 do Seymu 1782 roku zebrany, Warszawa 1785.

Zbiór praw sądowych przez ex-kanclerza Andrzeja ordynata Zamoyskiego ułożony i w roku 1778 drukiem ogłoszony, oprac. W. Dutkiewicz, Warszawa 1874.

Zbiór rezolucji interpretacyjnych Rady Nieustającej z lat 1786–1788, oprac. M. Głuszak, Łódź 2014.

Opracowania

Bandtkie J.W., Prawo prywatne polskie, Warszawa 1851.

Barciszewski J., Stanisław August Poniatowski na pierwszym sejmie rozbiorowym 1773–1775, Warszawa 1984.

Bardach J., Sejm dawnej Rzeczypospolitej [w:] Dzieje Sejmu Polskiego, red. J. Bardach, Warszawa 1997.

Bartczakowa A., Malinowska I., Pałac Branickich, Warszawa 1974.

Bojarski W., Speculum Saconum i Ius Municipale jako źródła prawa w dziełach Tucholczyka, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Prawo” 1990, z. 30.

Boniecki A., Herbarz Polski, cz. 1, t. II, Warszawa 1900.

Ciesielski T., Armia koronna w czasach Augusta III, Warszawa 2009.

Dąbkowski P., Prawo prywatne polskie, t. I, Lwów 1910.

Dobroński A.Cz., Lechowski A., Izabela Branicka w 200-lecie śmierci, Białystok 2008.

Dunin-Kozicki Z., Białystok w XVIII wieku, Wilno [1918].

Furtak T., Kilka zagadnień z demografii historycznej szlachty polskiej, „Rocznik Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1937, nr 4.

Głuszak M., Rezolucje interpretacyjne Rady Nieustającej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2013, t. 65, z. 2.

Kicińska U., Umowy dożywocia jako forma zabezpieczenia materialnego szlachcianki w dawnej Polsce, „Krakowskie Studia Małopolskie” 2013, nr 18.

Kicińska U., Umowa dożywocia jako przykład regulacji majątkowej małżonków w dawnej Polsce, „Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego” 2013 (2014), t. 15.

Kowalski G.M., Zwyczaj i prawo zwyczajowe w doktrynie prawa i praktyce sądów miejskich karnych w Polsce (XVI–XVIII w.), Kraków 2013.

Kowecka E., Oprawa i ceremonia pogrzebu Jana Klemensa Branickiego w 1777 r., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1992, t. 40, z. 4.

Kuchta J., Instytucja małżeństwa w świetle intercyz przedślubnych w okresie staropolskim, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historica” 2007, nr 6.

Kulesza-Woroniecka I., Współpracownicy Izabeli Branickiej w latach 1771–1808, „Studia Podlaskie” 2012, t. 20.

Lesiak A., Kobiety z rodu Radziwiłłów w świetle inwentarzy i testamentów (XVI–XVIII w.) [w:] Administracja i życie codzienne w dobrach Radziwiłłów XVI–XVIII wieku, red. U. Augustyniak, Warszawa 2009.

Lubczyński M., Zawieranie małżeństw przez szlachtę w świetle intercyz przedślubnych oblatowanych w krakowskich księgach grodzkich w latach 1680–1730 [w:] Wesela, chrzciny i pogrzeby. Kultura życia i śmierci, red. H. Suchojad, Warszawa 2001.

Łopatecki K., Sprzedaż dóbr białostockich przez spadkobierców Jana Klemensa Branickiego, „Studia Podlaskie” 2015, t. 23.

Małek A.B., Kamera Wojny i Domen Departamentu Białostockiego Nowych Prus Wschodnich 1797–1807. Monografia zespołu archiwalnego, Warszawa 2007.

Mikuła M., Testament publiczny i prywatny w Statutach litewskich na tle praktyki prawnej [w:] Prawo blisko człowieka. Z dziejów prawa rodzinnego i spadkowego, red. M. Mikuła, Kraków 2008.

Mikuła M., Z badań nad formą testamentu w statutach litewskich. Testamenty ustne i pisemne, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2008, t. 11.

Mikuła M., Zakres przedmiotowy spadkobrania testamentowego w Statutach Litewskich, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2010, t. 3.

Moniuszko A., Rosner A., Historia polubownego rozwiązywania sporów na ziemiach polskich. Zarys problematyki [w:] Mediacje. Teoria i praktyka, red. E. Gmurzyńska, R. Morek, Warszawa 2014.

Nieciecki J., Antoni Tallmann autorem portretów Branickich w kościele w Tykocinie [w:]Studia nad sztuką renesansu i baroku, t. III, red. A. Maśliński, Lublin1995.

Nieciecki J., Testament Jana Klemensa Branickiego [w:] Studia i materiały do dziejów miasta Białegostoku,red. H. Majecki, Białystok 2001.

Nowakowski A., Sądownictwo szlacheckie w Oświęcimiu i Zatorze pod panowaniem austriackim w latach 1772–1784, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1986, t. 38, z. 2.

Nowosad W., Archiwa szlachty Prus Królewskich, Toruń 2005.

Penkała A., „Rozdział od łoża i stołu”. Przyczyny i argumentacja w sprawach o separację w małżeństwach szlacheckich Rzeczpospolitej xvii i xviii w. [w:] Ciało, seksualność, pornografia w perspektywie historycznej, red. P. Jędrzejewski, K. Szlęzak, G. Szuster, Kraków 2015.

Penkała A., Szlacheckie kontrakty małżeńskie jako źródła do badań biograficznych i majątkowych na przykładzie intercyzy przedślubnej Antoniny Rzewuskiej i Piotra Miączyńskiego, „Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego” 2014 (2015), t. 6.

Popiołek B., Woli mojej ostatniej Testament ten. Testamenty staropolskie jako źródło do historii mentalności XVII i XVIII wieku, Kraków 2009.

Spasowicz W., Pisma, t. IV, Petersburg 1892.

Sulej K., Mariaże magnackie w XVI–XVIII wieku na podstawie intercyz przedślubnych [w:] Społeczeństwo staropolskie. Seria nowa, t. III: Społeczeństwo a rodzina, red. I.M. Dacka-Górzyńska, A. Karpiński, Warszawa 2011.

Szcząska Z., Sąd sejmowy w Polsce od końca XVI do końca XVIII wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1968, t. 20, z. 1.

Sztachelska-Kokoczka A., Magnackie dobra Jana Klemensa Branickiego, Białystok 2006.

Szulc T., Materialne podstawy utrzymania rodziny monarszej w Rzeczypospolitej szlacheckiej, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2006, t. 9.

Szymańska I., Średzińska A., Pałac Branickich. Historia i wnętrza, Białystok 2011.

Vielrose E., Przyczynek do demografii szlachty polskiej, „Przegląd Statystyczny” 1938, nr 1.

Wereszycka H., Mniszchowa z Zamoyskich 1 v. Potocka Urszula [w:] Polski słownik biograficzny, t. 21, Kraków–Wrocław 1976.

Woźniakowa M., Sąd asesorski koronny 1537–1795. Jego organizacja, funkcjonowanie i rola w dziejach prawa chełmińskiego i magdeburskiego w Polsce, Warszawa 1990.

Zielińska T., Magnateria polska epoki saskiej. Funkcje urzędów i królewszczyzn w procesie przeobrażeń warstwy społecznej, Wrocław 1977.

Zielińska T., Przyczynek do kwestii konfliktu między pokoleniami na tle majątkowym w osiemnastowiecznym środowisku magnackim [w:] Trudne stulecia. Studia z dziejów XVII i XVIII wieku ofiarowane Profesorowi Jerzemu Michalskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. Ł. Kądziela, W. Kriegseisen, Z. Zielińska, Warszawa 1994.

Zielińska T., Rozważania nad kwestią wyposażenia szlachcianek w Wielkim Księstwie Litewskim w XVIII stuleciu,„Kwartalnik Historyczny” 1989, R. 96, nr 1–2.

Strona internetowa

Informacje

Informacje: Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, Tom 9 (2016), Tom 9, Zeszyt 1, s. 39 - 66

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: O instytucji dożywocia na przykładzie małżeństwa Jana Klemensa i Izabeli Branickich
Angielski: The Institution of Jointure: The Case of Jan Klemens and Izabela Branicki’s Marriage

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-7921-9421

Karol Łopatecki
Uniwersytet w Białymstoku, ul. Marii Skłodowskiej-Curie 14, 15-097 Białystok
https://orcid.org/0000-0002-7921-9421 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet w Białymstoku, ul. Marii Skłodowskiej-Curie 14, 15-097 Białystok

Publikacja: 14.06.2016

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Karol Łopatecki (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski