Życie wewnętrzne Hansa Grafa von Lehndorff w Dzienniku wschodniopruskim
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEŻycie wewnętrzne Hansa Grafa von Lehndorff w Dzienniku wschodniopruskim
Data publikacji: 22.12.2014
Konteksty Kultury, 2014, Tom 11, Numer 3, s. 232 - 255
https://doi.org/10.4467/23531991KK.14.014.2875Autorzy
Życie wewnętrzne Hansa Grafa von Lehndorff w Dzienniku wschodniopruskim
W artykule wykorzystano sławną na Zachodzie (szczególnie w obszarze języka niemieckiego) książkę Hansa Grafa von Lehndorff (1910–1987), Ostpreußisches Tagebuch. Aufzeichnungen eines Arztes aus den Jahren 1945–1947. Za czasów PRL książka ta była najsurowiej zakazana przez cenzurę komunistyczną z powodu przestawienia okrucieństw żołnierzy Armii Czerwonej w stosunku do ludności cywilnej, a szczególnie kobiet gwałconych masowo przez Sowietów.
Lehndorff wywodził się z arystokracji pruskiej, związanej z Prusami Wschodnimi przez około 600 lat. Od młodości wychowywany w duchu rycerskim sprzeciwiał się skrycie rządom Hitlera i zaangażowany był w pewnym stopniu także w zamach na niego w 1944 roku. Będąc od początku przeciwnikiem narodowego socjalizmu, stał się – jak wszyscy niemal mieszkańcy Prus Wschodnich – ofiarą politycznego zaślepienia Hitlera.
W analizie zwraca się uwagę na wielowymiarowość życia wewnętrznego. Lehndorff pojawia się w tekście przede wszystkim jako lekarz chirurg, niosący pomoc ludziom cierpiącym – bez względu na podziały polityczne, rasowe czy terytorialne. W swej praktyce działa z najwyższym możliwym dla człowieka poświęceniem, szczególnie w okresie oblężenia twierdzy Królewiec przez Sowietów (styczeń–grudzień 1945). Wyrzeka się użycia siły, również w obronie własnej lub najbliższych. Wielokrotnie unika w sposób cudowny nagłej śmierci, przeżywa także liczne aresztowania, pobyty w obozie zagłady, pieszą ucieczkę z Królewca na Warmię, w rodzinne strony, wreszcie wyjazd z Polski do Niemiec.
Swoje życie wewnętrzne Lehndorff rozwijał świadomie, wiążąc się za młodu – jako wyznawca chrześcijaństwa reformowanego – z Kościołem Wyznającym (Bekennende Kirche), który w Niemczech hitlerowskich sprzeciwiał się narodowemu socjalizmowi. Stałymi praktykami lekarza chirurga były codzienne modlitwa, czytanie Pisma Świętego, medytacja. W swym radykalizmie ewangelicznym doszedł nawet do prowadzenia nabożeństw dla wiernych (z braku pastorów) zarówno w Królewcu, jak i po wojnie na Warmii, gdzie się ukrywał u krewnych lub znajomych. Za „propagandę religijną” był zatrzymywany przez NKWD oraz polski Urząd Bezpieczeństwa. Ponieważ leczył także swych prześladowców (Rosjan, Polaków), w krytycznych chwilach bywał ocalany od śmierci. Dla czytelnika w naszym stuleciu stanowi wzór chrześcijanina heroicznego, który dąży do pojednania narodów i przebaczenia sobie win. Zadośćuczynienie Lehndorffa polega na służbie człowiekowi cierpiącemu, który jednoczy ludzi dobrej woli i stanowi ewangeliczny znak obecności Chrystusa
Ostpreuβisches Tagebuch. Aufzeichnungen eines Arztes aus den Jahren 1945–1947 [1961], wyd. 23, Monachium 1997, ss. 290.
Fragment H. hrabia von Lehndorff, Rosenberg, 6 sierpnia 1946–maj 1947 r., w przekładzie A. Kopanieckiego opublikowano w antologii literackiej: K. Brakoniecki, W. Lipscher, Borussia. Ziemia i ludzie, Olsztyn 1999, s. 354–365.
Zamieszczono także krótką notę biograficzną o autorze: „Przedstawiciel arystokratycznej rodziny junkierskiej z Prus Wschodnich. Po wojnie do 1947 r. przebywał w Królewcu, w okolicach Iławy i Susza”. Ostatnie zdanie mylące! W Królewcu Lehndorff przebywał jedynie do połowy października 1945 roku, następnie uciekł pieszo w kierunku rodzinnych stron na Warmii, gdzie przebywał w Grażymach/Grasnitz (od 19 X 1945 do 20 I 1946), następnie w Januszewie/Januschau (21 I 1946 do 2 VIII 1946) i wreszcie w Suszu/Rosenbergu (6 VIII 1946 do maja 1947). Daty i miejscowości podaję wedle tytułów w wydaniu niemieckim.
Pierwsze tłumaczenie polskie opublikowano w ramach wydania studyjnego Deutsch–Polnisches LiteraturForum (Szczecin–Greifswald): H.G. von Lehndorff, Dziennik wschodniopruski. Zapiski lekarza z lat 1945–1947, tłum. P. i A. Sulikowscy, opracowanie przekładu oraz redakcja J. i A. Sulikowscy, Szczecin 2010, ss. 298.
Drugi przekład: Dziennik z Prus Wschodnich. Zapiski lekarza z lat 1945–47, seria „Świadectwa. Niemcy XX wiek”, tłum. Z. Owczarek, posłowie historyka, P. Madajczyka, Warszawa 2013, ss. 352 + 12 fot. Fragment drukowany wcześniej: H. von Lehndorff, Królewiec 1945, tłum. Z. Owczarek, „Karta. Kwartalnik Historyczny” 2012, nr 72, s. 70–87.
Die Insterburger Jahre. Mein Weg zur Bekennenden Kirche [1 wyd. 1965], Monachium 2001, ss. 104. Brak przekładu na język polski.
Obejmuje lata 1941–1944, początki praktyki lekarskiej w Insterburgu/Wystruci. Przedstawiono między innymi prześladowanie Bekennende Kirche i związki autora z tą ewangelicką wspólnotą religijną. Tej książce poświęcony jest anonimowy artykuł z internetu: Licht in dunkler Zeit, http://menschenzeit.wordpress.com/2010/09/12/hans-graf-lehndorff-insterburger-jahre-mein-weg-zur-bekennenden-kirche, dostęp: 18.09.2014.
Menschen, Pferde, weites Land. Kinderheits- und Jugenderinnerungen [1980], wyd. 12, Monachium 2008, ss. 288. Brak przekładu na język polski. Obejmuje lata 1910–1940.
Vach U. Pastor, Komm in unsre stolze Welt z cyklu Lied der Woche, http://www.erf.de/radio/erf-plus/mediathek/lied-der-woche/komm-in-unsre-stolze-welt/2933-3481, dostęp: 18.09.2014.
Dotyczy pięciozwrotkowej pieśni religijnej Komm in unsre Welt, napisanej w 1968 roku przez Hansa Grafa von Lehndorff. Muzyka M. Schenker 1982/1993. Chorał (?) ten ma swój numer 428 w Ewangelisches Gesangbuch i jest ciągle wykonywany, najczęściej w pierwszą niedzielę po Trinitatis. Jedyna znana mi pieśń tego autora. Pieśń tę przetłumaczył na moją prośbę P. Michałowski (US). Przekład jeszcze nieopublikowany.
[artykuł niepodpisany], Kyrie statt Heil, w dziale: Tagebücher. Zeitgeschichte, „Der Spiegel” 1962, nr 35, 3. http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-45141356.html, dostęp: 1.12.2010.
Kock E., Chronist des „nüchternen Mundes”. Vor 90 Jahre wurde der Arzt und Schriftsteller Hans
Graf von Lehndorff geboren, „Die politische Meinung” 2000, nr 366, s. 74–76. Köhler H.J., Auf den Fluchtspuren des Grafen Lehndorff, 1989.
Pierwsza i jedyna ekranizacja bestselleru H.G. von Lehndorff Ostpreuβisches Tagebuch. Produkcja telewizyjna śladami lekarza uciekającego z Królewca na Warmię. Wykorzystano w Polsce trasy piesze opisane przez autora. Zdjęcia, montaż, produkcja: T. Vogel; lektor: S. Krawczyk; tekst: H.J. Köhler.
Lawaty A., Das Ende Preussens aus polnischen Sicht, Berlin–New York 1986.
Merridale C., Wojna Iwana. Armia Czerwona 1939–1945, tłum. K. Bażyńska-Chojnacka, P. Chojnacki, Poznań 2007.
Stein von Kamienski E., Grasnitz, „Osteroder Zeitung” 2006, nr 12, s. 40.
Sulikowski A., Człowiek, który nie uciekał. Chirurg i pisarz z Prus Wschodnich – Hans Graf von Lehndorff [w:] Zasługi oraz dylematy życiowe i zawodowe lekarzy chirurgów w świetle literatury i medycyny, cz. IV, red. nauk. G. Wallner, E. Łoch, Lublin 2011, s. 199–208.
Sulikowski A., Womit spricht die gegenwärtigen Polen Hans Graf von Lehndorffs „Ostpreuβisches Tagebuch 1945–1947” an? [w:] Erinnerung in Text und Bild. Zur Darstellbarkeit von Krieg und Holocaust im literarischen und filmischen Schaffen in Deutschland und Polen, red. J. Egyptien, Berlin 2012, s. 291–300.
Tillich P., Token of a Convenant. Diary of an East Prussian Surgeon 1945–47, introduction to English publication.
Vollmer A., Doppelleben. Heinrich und Gottliebe von Lehndorff im Widerstand gegen Hitler und von Ribbentrop, Frakfurt am Main 2010.
Sulikowski A., Siemiany (Schwalgendorf), 22 marca 2012, ss. 10.
Sulikowski A., Śladami Hansa Grafa von Lehndorff (6–10 marca 2011), ss. 16. Materiał z dziennika autorskiego.
Informacje: Konteksty Kultury, 2014, Tom 11, Numer 3, s. 232 - 255
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Życie wewnętrzne Hansa Grafa von Lehndorff w Dzienniku wschodniopruskim
Uniwersytet Szczeciński
Polska
Publikacja: 22.12.2014
Status artykułu: Otwarte
Licencja: Żadna
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 2801
Liczba pobrań: 1569