„proszę księdza – ja naprawdę Go szukałem”. Religijne rozterki w poezji Zbigniewa Herberta

Anna  Wesołowska

„proszę księdza – ja naprawdę Go szukałem”. Religijne rozterki w poezji Zbigniewa Herberta

Data publikacji: 17.03.2016

Konteksty Kultury, 2015, Tom 12, Numer 4, s. 436 - 450

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.4778

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

„proszę księdza – ja naprawdę Go szukałem”. Religijne rozterki w poezji Zbigniewa Herberta

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie jednostkowego i żywego odczuwania świata w kategoriach religijnych, którego zapis da się odczytać z kart Soli ziemi. Termin „doświadczenie religijne” został zaczerpnięty od Williama Jamesa. Autor wspomina najpierw o trudnościach interpretacyjnych związanych z ironią strukturalną, która każe podważyć prawdziwość sądów werbalizowanych w powieści. Uwzględniwszy tę komplikację, wskazuje na cztery punkty, które pozwalają mówić o doświadczeniu religijnym w Soli ziemi. Po pierwsze, zwraca uwagę na tytuł, który ewokuje religijne postrzeganie świata, zakłada odpowiedź na powołanie płynące od Boga. Po drugie, odwołuje się do Prologu (w nim nie ma jeszcze „ironii strukturalnej”), w którym pojawia się motyw wojny jako bluźnierstwa. Po trzecie, analizuje fragmenty, w których narrator osłabia swój dystans do punktu widzenia Piotra Niewiadomskiego i aprobatywnie przyjmuje magiczną interpretację zjawisk naturalnych. Po czwarte wreszcie, odwołuje się do chrześcijańsko-orficko-huculskiego motywu nieśmiertelności duszy i kontaktów ze zmarłymi.

The article is yet another attempt at reading Zbigniew Herbert’s poetry from the point of view of religious motifs, with emphasis on the attitude towards Christian rituals and the practice of taking part in them. In the discussion, I refer to poems from different periods of the poet’s artistic life – beginning with 1949 up to the Epilog burzy volume. The aim of the article is to point up the complexity of the problem of religiosity in Herbert’s poetry: simplifying faith through religious stereotypes, the inner conflict between faith and the inability to find one’s place in any particular religion. The discussion was inspired by texts by Tomasz Garbol, Aleksander Fiut, Andrzej Franaszek and Stanisław Barańczak

Słowa kluczowe

poezja, sacrum, religia, wątpienie, wiara, Zbigniew Herbert

poetry, sacredness, religion, doubt, faith, Zbigniew Herbert

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Literatura podmiotu:

Herbert Z., Chrzest [w:] tegoż, Wiersze zebrane, oprac. R. Krynicki, Kraków 2008.

Herbert Z., Homilia [w:] tegoż, Wiersze zebrane, oprac. R. Krynicki, Kraków 2008.

Herbert Z., Mysz kościelna [w:] tegoż, Wiersze zebrane, oprac. R. Krynicki, Kraków 2008.

Herbert Z., Ostatnia prośba [w:] tegoż, Wiersze zebrane, oprac. R. Krynicki, Kraków 2008.

Herbert Z., Święta Weronika [w:] tegoż, Utwory rozproszone (Rekonesans), red. R. Krynicki, Kraków 2011.

Herbert Z., Tomasz [w:] tegoż, Wiersze zebrane, oprac. R. Krynicki, Kraków 2008.

Literatura przedmiotu:

Antoniuk M., Otwieranie głosu. Studium o wczesnej twórczości Zbigniewa Herberta (do 1957 roku), Kraków 2009.

Barańczak S., Uciekinier z Utopii. O poezji Zbigniewa Herberta, Wrocław 2001.

Błoński J., Tradycja, ironia, głębsze znaczenie [w:] Poznawanie Herberta, t. 1, red. A. Franaszek, Kraków 1998.

Czapliński P., Śmierć, czyli o niedoskonałości [w:] Poznawanie Herberta, t. 1, red. A. Franaszek, Kraków 1998.

Encyklopedia katolicka, t. 6, red. J. Walkusz i in., Lublin 1993.

Fiut A., Herbert – poeta religijny?, „Rzeczpospolita”, 18.05.2006, http://www.wdq.home.pl/herbert/herbert35.htm , dostęp: 9.12.2015.

Fiut A., Język wiary i niewiary [w:] Poznawanie Herberta, t. 1, red. A. Franaszek, Kraków 1998.

Franaszek A., Ciemne źródło. Esej o cierpieniu w twórczości Zbigniewa Herberta, Kraków 2008.

Freud Z., Motyw wyboru szkatułek [w:] tegoż, Sztuki plastyczne i literatura, tłum. R. Reszke, Warszawa 2009.

Garbol T., Chrzest ziemi. Sacrum w poezji Zbigniewa Herberta, Lublin 2006.

Herbert K., Pani Herbert, rozmowę przepr. J. Żakowski, „Gazeta Wyborcza”, 30.12.2001–1.01.2002, http://www.fundacjaherberta.com/krotki-rys-biograficzny/wspomnienia-rodziny-i-przyjaciol-o-herbercie/katarzyna-herbert, dostęp: 9.12.2015.

Herbert Z., Ze Zbigniewem Herbertem..., rozmowę przepr. ks. J.S. Pasierb, „Zeszyty Literackie” 2002, nr 4, http://www.fundacjaherberta.com/krotki-rys-biograficzny/herbert-o-sobie/ze-zbigniewem-herbertem-rozmawia-ksiadz-janusz-s-pasierb , dostęp: 13.06.2015.

Lisicki P., Puste niebo Pana Cogito [w:] Poznawanie Herberta, t. 1, red. A. Franaszek, Kraków 1998.

Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, t. 2: K–P, red. J. Krzyżanowski i in., Warszawa 1970.

Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, t. 3: R–Ż, red. J. Krzyżanowski i in., Warszawa 1972.

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia, wyd. 3 popr., Poznań––Warszawa 1982.

Przybylski R., Między cierpieniem a formą [w:] Poznawanie Herberta, t. 1, red. A. Franaszek, Kraków 1998.

Ricoeur P., Religia, ateizm, wiara, tłum. H. Bortnowska [w:] tegoż, Egzystencja i hermeneutyka: rozprawy o metodzie, red. S. Cichowicz, tłum. E. Bieńkowska i in., Warszawa 1985.

Sawicki S., Sacrum w literaturze [w:] Sacrum w literaturze, red. J. Gotfryd, M. Jasińska, S. Sawicki, Lublin 1983.

Seweryniak H., Uwierzyć w zmartwychwstanie, rozmowę przepr. J. Krasnowska-Dyńka, „Echo Katolickie” 2012, nr 14, http://echokatolickie.pl/index.php?str=100&id=4056, dostęp: 9.12.2015.

Tischner J., O człowieku. Wybór pism filozoficznych, red. A. Bobko, BN I nr 306, Wrocław 2003.

Werner M., Rovigo: portret na pożegnanie [w:] Poznawanie Herberta, t. 1, red. A. Franaszek, Kraków 1998.

Zbigniew Herbert / Henryk Elzenberg. Korespondencja, red. B. Toruńczyk, Warszawa 2002.

Informacje

Informacje: Konteksty Kultury, 2015, Tom 12, Numer 4, s. 436 - 450

DOI: https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.4778

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

„proszę księdza – ja naprawdę Go szukałem”. Religijne rozterki w poezji Zbigniewa Herberta

Autorzy

Anna Wesołowska

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków

Publikacja: 17.03.2016

Status artykułu: Otwarte

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Anna Wesołowska (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 2340

Liczba pobrań: 3586

<p>„proszę księdza – ja naprawdę Go szukałem”. Religijne rozterki w poezji Zbigniewa Herberta</p>

Pobierz xml