FAQ

Rywale, czyli opera mieszczańska w Krakowie. Historia, kontekst kulturowy, znaczenie

Data publikacji: 2022

Kwartalnik Młodych Muzykologów UJ, 2022, Numer 52 (1/2022), s. 55 - 77

https://doi.org/10.4467/23537094KMMUJ.22.004.15648

Autorzy

Michał Jagosz
Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa, Polska
https://orcid.org/0000-0002-8760-2594 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Rywale, czyli opera mieszczańska w Krakowie. Historia, kontekst kulturowy, znaczenie

Abstrakt

Rivals [Rywale], or the Burgeois Opera in Kraków: History, Cultural Context, Meaning

During the period of stagnation in Kraków’s theatre culture in the 2nd half of the 18th century, an opera entitled Rivals, or the Tattoo in Kraków [Rywale czyli czapstrzyk w Krakowie] was created by Kacper Meciszewski (libretto) and Zagórski (music; not preserved to this day), unknown by first name. Although mentioned several times in the theatre studies literature, it has not been by far a subject of separate musicological research. This opera is an example of a work that can be described as a 'burgeois opera', i.e. a model of magnate operas, regarding to both theme and structure of the libretto, as well as to musical arrangement, transferred to the middle class standards and entrepreneurial capabilities of that time. Seemingly non-original, secondary and, due to its provincial character, relevant only to the 18th century residents of the former capital city, it seems to have a slightly deeper meaning. In order to understand the significance of Rivals in its full, this article will present the history of the comedy’s creation and staging, an analysis of the libretto and a hypothetical form of musical setting in the context and in comparison with analogous operas of that period. For a better understanding of the title tattoo meaning, the history of its creation and reception as well as the condition of Kraków regiment band will be outlined.

Bibliografia

Amszejewicz M., Dykcjonarz zawierający: wyrazy i wyrażenia z obcych językow polskiemu przyswojone, a mianowicie: w umiejętnościach, sztukach, tudzież w stylu prawniczym, administracyjnym, gazeciarskim, naukowo-filozoficznym, literackim i w potocznej mowie używane; do użytku powszechnego ułożony staraniem i pracą Michała Amszejewicza, Drukarnia Alexandra Gins, Warszawa 1859.

[b.a.], Heca albo Polowanie na zająca : anonimowa krotochwila myśliwska w jednym akcie, opr. J. Gołos, Akademia FLOW, Warszawa 2012.

[b.a.], Pamiętnik o księciu Karolu Radziwille: pisany podług archiwum nieświezkiego: rękopis udzielony do druku ze zbiorow Wiktora hr. Baworowskiego, Nakładem Karola Wilda, Lviv 1864.

Beethoven L., Ludwig van Beethovens Werke, seria 25: suplement, nr 288, Breitkopf & Härtel, Leipzig [1865].

Bieńkowska I., Muzyka na dworze księcia Hieronima Floriana Radziwiłła, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego,Warszawa 2015.

Bieńkowska I., Przedstawienia teatralno-muzyczne na dworach magnaterii litewskiej w połowie XVIII wieku, „Barok. Historia-Literatura-Sztuka” 2009, nr 2.

Bystroń J.S., Przysłowia polskie, Nakładem Polskiej Akademji Umiejętności, Kraków 1933.

Chybiński A., Przyczynki do historji krakowskiej kultury muzycznej w XVII i XVIII wieku, „Wiadomości Muzyczne” 1925, nr 7.

Chybiński A, Słownik muzykow dawnej Polski do roku 1800, Warszawski Związek Muzyków, Kraków 1949.

Encyklopedja powszechna, t. 4, Nakład, druk i Własność S. Orgelbranda Księgarza i Typografa, Warszawa 1860.

Gloger Z., Encyklopedja staropolska ilustrowana, t. 1, Druk P. Laskauera i W. Babickiego, Warszawa 1900.

Górski, K., Historya piechoty polskiej, Księgarnia Spółki Wydawniczej Polskiej, Kraków 1893.

Grzymała J., Listy z Krakowa do generała Jozefa Wodzickiego 1783–1792, opr. C. Srzednicki, Księgarnia Akademicka, Kraków 2017.

Habela, J. Słowniczek muzyczny, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2013.

Jabłoński Z., Dzieje teatru w Krakowie w latach 1781–1830, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1980.

Kitowicz J., Opis obyczajow i zwyczajow za panowania Augusta III, wstęp: M. Janik, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1925.

Kolberg O., Dzieła wszystkie, red. J. Krzyżanowski i in., t. 23, Kaliskie, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Ludowa Spółka Wydawnicza, Kraków–Warszawa 1964.

Linde S.B., Słownik języka polskiego, t. 1 cz. 1, A–F, Drukarnia XX. Pijarów, Warszawa 1807.

Linde S.B., Słownik języka polskiego, t. 3, R–T, Warszawa 1812.

Literatura konfederacji barskiej, t. 3, Wiersze, red. J. Maciejewski i in., Wydawnictwo DiG, Warszawa 2008.

[Meciszewski K.], Rywale czyli czapstrzyk w Krakowie: opera w dwoch aktach, Kraków 1786, Biblioteka Narodowa w Warszawie, sygn. SD XVIII.1.1069 adl. Muzyka w czasopismach polskich XVIII wieku: okres stanisławowski (1764–1800): bibliografia i antologia, opr. J. Szwedowska, Polskie Wydawnicwo Muzyczne, Kraków 1984.

Naruszewicz A., Dyaryusz podrozy Nayiaśnieyszego Stanisława Augusta krola polskiego na Ukrainę i bytnosci w Krakowie aż do powrotu do Warszawy dnia 22 lipca roku 1787, Drukarnia P. Dufour, Warszawa [po 22 VII 1787].

Nowak-Romanowicz A., Klasycyzm, seria Historia Muzyki Polskiej, red. S. Sutkowski, t. 4, Sutkowski Edition Warsaw, Warszawa 2013.

[Ogiński M.K.], Filozof Zmieniony: Opera w Muzyce Reprezentowana Na Zamkowym Theatrum Słonimskim Pod Czas Karnawału R. 1771, [b.w.], Vilnus 1771.

[Ogiński M.K.], Kondycye stanow: opera we dwoch aktach na teatrze Słonimskim reprezentowana, Drukarnia P. Dufour, Warszawa 1781.

Orgelbrand S., S. Orgelbranda Encyklopedja Powszechna z ilustracjami i mapami, t. 3, od Boryszewski do Constable, Wydawnictwo Towarzystwa

Akcyjnego Odlewni Czcionek i Drukarni S. Orgelbranda Synów, Warszawa 1898.

Orgelbrand S., Orgelbranda Encyklopedja Powszechna z ilustracjami i mapami, t. 14, od Sowa do Tzschirner, Wydawnictwo Towarzystwa Akcyjnego Odlewni Czcionek i Drukarni S. Orgelbranda Synów, Warszawa 1903.

Pamiętniki spiskowcow i więźniow galicyjskich 1832–1846, red. K. Lewicki, Wydawnictwo Zakładu Imienia Ossolińskich, Wrocław 1954.

Pauer E., Sammlung der beruhmtesten Deutschen, Franzosischen und Italienischen MARSCHE fur das Pianoforte : ausgewaahlt, theilweise eingerichtet und durchgesehen von E. PAUER, Breitkopf & Härtel, Leipzig [1877].

Prosnak J., Opera polska w teatrach magnackich XVIII wieku, „Muzyka” 1765, nr 1.

[Radziwiłł M.], Operetka pod tytułem Agatka we trzech aktach, [przed 1784], Biblioteka Narodowa w Warszawie, sygn. Rps 6990 II.

Raszewski Z., Staroświecczyzna i postęp czasu. O teatrze polskim 1765–1865, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1963.

Raszewski Z., Teatr Narodowy w latach 1779–1789, „Pamiętnik Teatralny” 1966, nr 1–4.

Ritter R., Czy istnieje wzor dla libretta opery narodowej? Kilka rozważań na przykładzie opery polskiej, w: Operowy Kontrapunkt. Libretto w Europie Środkowej i Wschodniej, red. K. Lisicka i B. Judkowiak, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014.

Sowiński A., Słownik muzykow polskich dawnych i nowoczesnych, kompozytorow, wirtuozow, śpiewakow, instrumencistow, lutnistow, organmistrzow, poetow lirycznych i miłośnikow sztuki muzycznej, zawierający krotki rys historyi muzyki w Polsce, opisanie obrazow cudownych i dawnych instrumentow z muzyką i portretem autora, Nakładem Autora; Skład Główny w Księgarni Luxemburgskiej w Księgarni Braci Garnier; w Księgarni A. Leclerc, Paris 1874.

Subel J., Holland, Johann David, w: MGG Online, https://www.mgg-online.com/mgg/stable/26790  [dostęp: 20.03.2022].

Toczyski M., Pamiętniki Michała Toczyskiego obejmujące wspomnienia od roku 1803 do roku 1867, Nakładem Autora; w drukarni W. Korneckiego, Kraków 1873.

Tylka I., Instrumentaliści i wokaliści kapeli jezuickiej kościoła ss. Piotra i Pawła w Krakowie, „Liturgia Sacra. Liturgia – Musica – Ars” 2014, nr 2.

Żórawska-Witkowska A., Lud, narod i ojczyzna w pierwszych operach polskich (1778–1794), w: Operowy Kontrapunkt. Libretto w Europie Środkowej i Wschodniej, red. K. Lisicka i B. Judkowiak, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014.

Żórawska-Witkowska A., Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta, Arx Regia Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego, Warszawa 1995.

Cytowana prasa

„Gwiazdka Cieszyńska” 26 (1873), nr 22.

Oe [Estreicher K.], Rys ogolny piśmiennictwa dramatycznego polskiego od r. 1750 do 1800, „Dziennik Literacki” 17.12.1853, nr 50.

Suplement do „Gazety Warszawskiej” 7.06.1786, nr 45.

Suplement do „Gazety Warszawskiej” 27.09.1786, nr 77.

Informacje

Informacje: Kwartalnik Młodych Muzykologów UJ, 2022, Numer 52 (1/2022), s. 55 - 77

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Rywale, czyli opera mieszczańska w Krakowie. Historia, kontekst kulturowy, znaczenie

Angielski:

Rivals [Rywale], or the Burgeois Opera in Kraków: History, Cultural Context, Meaning

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-8760-2594

Michał Jagosz
Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa, Polska
https://orcid.org/0000-0002-8760-2594 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa, Polska

Publikacja: 2022

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Michał Jagosz (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski